بزرگترین انجیرستان دیم جهان
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان استهبان در گفت‌و‌گو با «ایران» پیش‌بینی کرد امسال 18 هزار تن انجیر خشک از این منطقه برداشت شود
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
در فاصله 174 کیلومتری شرق شیراز تا استهبان، منظرگاه بسیار زیبایی از درختان انجیر به چشم می‌خورد که سرتاسر جاده تا ارتفاعات را پوشش داده است. میلیون‌ها اصله درخت انجیر چندصد ساله که با دست در هزاران هکتار زمین کشت شده و مناظری بدیع و بی‌نظیر در بزرگترین انجیرستان دیم جهان خلق کرده است. انجیرستان‌های استهبان عمدتاً دیم بوده و انجیرها پس از طی مراحل رشد، به آرامی روی شاخه‌ها خشک شده و روی زمین می‌افتد. نظام انجیر در این منطقه نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و تولید آن از گرده‌افشانی تا برداشت، کاملاً سنتی و محلی انجام می‌شود؛ موضوعی که در ثبت جهانی انجیرستان استهبان مورد توجه فائو بوده و قطب تولید انجیر ایران را در سال 2023 به عنوان چهارمین نظام میراثی کشاورزی در ایران با اهمیت جهانی معرفی کرده است.
قطب تولید انجیر در ایران
«مهدی اعیان‌منش» مدیر جهاد کشاورزی استهبان به «ایران» می‌گوید:«استهبان فارس با دارا بودن ۲۶ هزار هکتار باغات انجیر، مقام نخست از نظر میزان سطح زیر کشت انجیر دیم در جهان را به خود اختصاص داده است و قطب تولید انجیر در کشور محسوب می‌شود. از این میزان ۲۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بارور و سه هزار و ۴۵۰ هکتار غیر بارور است. امسال پیش‌بینی می‌شود حدود 18-17 هزار تن انجیر خشک برداشت و به بازار عرضه شود.» وی می‌افزاید:«برداشت محصول انجیر از اواخر مردادماه آغاز شده و تا اوایل مهرماه ادامه دارد. در فصل برداشت برای هر هکتار باغ انجیر، حداقل وجود 2 کارگر لازم است. این کارگران از زمان برداشت محصول تا بسته‌بندی، حمل‌و‌نقل، بازاریابی و... مشغول به کار بوده و نقش مؤثری را در فروش محصول انجیر ایفا می‌کنند. طبق گفته این مقام مسئول، سال گذشته نظام میراثی باغ‌های انجیر دیم شهرستان استهبان در فائو به ثبت جهانی رسید. اقدامی بزرگ جهت توسعه کشاورزی استان فارس که سرآغازی برای کشت بهتر انجیر و رعایت استانداردهای جهانی محسوب می‌شود.»
«انجیر»، محصولی ارزآور
«مهدی اعیان‌منش» تصریح می‌کند:«انجیر استهبان به صورت خام و بدون فراوری به بازار کشورهای چین، ژاپن، هند، مالزی و کشورهای حاشیه خلیج فارس و... صادر می‌شود. در حال حاضر 4 کارخانه فراوری در شهرستان وجود دارد که با حمایت‌های دولتی و جهاد کشاورزی توسعه پیدا کرده و این محصول را پس از فراوری به صورت شربت، کلوچه و... عرضه می‌کند. علاوه بر این، در شهرستان دو زنجیره ارزش تولید و ۱۳و احد بسته‌بندی انجیر نیز وجود دارد که ظرفیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری در زمینه انجیر فراهم کرده است.» مدیر جهاد کشاورزی استهبان ادامه می‌دهد:«انجیر، محصولی صادرات‌محور است که به دلیل شناخته شدن در سطح دنیا، ارزاوری بسیار خوبی را نصیب کشور کرده است. در سه ماه نخست سال جاری، یک هزار و ۴۱۹ تن انجیر به ارزش چهار میلیون دلار با رشد 9/2 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل صادر شد. این در حالی است که سال گذشته حدود ۱۹ هزار تن انجیر خشک به ارزش ۵۶ میلیون دلار صادر شد که نسبت به سال قبل 6/17 درصد رشد وزنی و ۲۱ درصد رشد ارزشی داشت.»
چین، مقصد صادراتی انجیر استهبان
وی بالا بودن میزان هزینه تولید را یکی از عمده‌ترین مشکلات کشاورزان استهبان معرفی کرده و خاطرنشان می‌کند:«امسال با افزایش تولید انجیر در بخش‌های مختلف استهبان، میزان عرضه این محصول صادرات‌محور نیز افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که میزان مشخصی از این محصول همه ساله به کشورهای دیگر صادر شده و مازاد آن بالاجبار در انبارها نگهداری می‌شود، همان‌گونه که از سال گذشته حدود 7-6 هزار تن انجیر باقی مانده و همچنان در انبار نگهداری می‌شود.» طبق گفته مهدی اعیان‌منش، انجیر محصولی لوکس محسوب شده و مردم به دلیل کاهش قدرت خرید تمایلی به خرید این محصول ندارند. همچنین شنیده‌ها حکایت از این دارد که قدرت خرید مردم چین نیز کاهش پیدا کرده و اولین مقصد صادراتی انجیر استهبان دیگر کماکان مانند سابق قدرت خرید این محصول صادراتی را ندارند.» مدیر جهاد کشاورزی استهبان به اهمیت سلامت محصول انجیر نیز اشاره کرده و می‌گوید:«وقوع خشکسالی، گرمای بی‌سابقه و بارندگی‌های خارج از فصل در سال‌های گذشته، منجر به کاهش کیفیت انجیر شده است. موضوعی که باید مورد توجه مسئولین و برنامه‌ریزان استانی قرار گیرد و برای رفع آن چاره‌ای اندیشید.»
چالش‌ها و مشکلات باغداران
«حجت خوشرنگ» یکی از باغداران انجیر در استهبان نیز به «ایران» می‌گوید: «سال‌هاست که در عرصه خرید و فروش انجیرهای ناب این منطقه، افرادی غیرحرفه‌ای مشغول به کار شده‌اند که ذره‌ای دلشان به حال مردم زحمتکش این خطه نمی‌سوزد. مردمی که همه ساله با زحمت فراوان انجیرها را برداشت کرده و این محصول صادرات‌محور را به صورت امانی در اختیار واسطه‌ها و تجار قرار می‌دهند. افرادی که به دلیل بالا بودن تعرفه گمرکات، اغلب انجیرها را از مبادی غیرقانونی خارج کرده و راهی چین می‌کنند. در حقیقت، تجار این منطقه به صورت کاملاً سنتی در امر صادرات انجیر مشغول به کار بوده و قادر به تحلیل شرایط روز بازار نیستند. آنها انجیرها را به صورت امانی از باغداران تحویل گرفته و در یک بازه چندین ماهه راهی چین می‌کنند. پرداخت بموقع صورتحساب باغداران نیز بستگی به فروش محصول دارد. اگر محصول‌ها به فروش برسد پول باغداران هم پرداخت می‌شود؛ در صورت عدم فروش و ارائه هزار بهانه از سوی تجار، باز سر باغداران بی‌کلاه می‌ماند! هنوز حق‌الزحمه باغداران از فروش انجیرهای سال زراعی گذشته پرداخت نشده و معلوم هم نیست کی پرداخت شود.»
وی یکی دیگر از مشکلات باغداران را همبستگی واسطه‌ها در فصل برداشت انجیر دانسته و تصریح می‌کند:«آنها همه ساله قیمتی را تعیین کرده و تن به خرید نقد محصول نمی‌دهند. این درحالی است که نقش انجیرستان‌ها در معیشت و زندگی مردمان مناطقشان انکارناپذیر بوده و این مسأله لزوم توجه اصولی به این نعمات خداوندی را دوچندان می‌کند.» این باغدار یکی از اقدامات برای سروسامان دادن به بازار انجیر استهبان را ورود بخش دولتی جهت نظارت بیشتر و اعتبارسنجی تجار دانسته و خاطر نشان می‌کند:«با افزایش صادرات انجیر، زمینه ایجاد اشتغالزایی جوامع بومی و درآمدزایی برای کشور افزایش پیدا کرده و همزمان با توسعه بخش کشاورزی شاهد گسترش بازارهای خارجی نیز خواهیم بود.»