گردشگری پایدار، گردشگری مسئولانه
نکته مهم این است که از این بایدها و نبایدها نترسید. به جای اینکه بگویید چه سخت و کلاً کاری نکنید، سعی کنید حتی اگر شده فقط دو نکته را از همه موارد ذکر شده اجرا کنید. به این ترتیب به اندازه دو نکته گردشگر مسئول‌تری شده‌اید!
علاوه بر سازمان‌ها و دولت‌ها، افراد هم وظیفه دارند به گردشگری پایدار توجه کنند. گردشگری پایدار یعنی پس از پایان سفر، حداقل تغییر و آسیب به منطقه سفر وارد آمده باشد. رمز دستیابی به گردشگری پایدار، گردشگری مسئولانه است. گردشگری مسئولانه عبارت است از اصول و قواعدی که رعایت آنها باعث می‌شود میراث جهانی انسان برای نسل فعلی و آینده حفظ شود. این قواعد هم سخت‌افزاری هستند و هم نرم‌افزاری. به این معنی که هم شامل موارد ملموس می‌شوند مثل توجه به محیط زیست و هم شامل موارد غیرملموس مثل فرهنگ بومی مقصد. در گردشگری مسئولانه، مسافر و گردشگر «انتخاب» می‌کند که به شیوه پایدار سفر کند. یعنی حواسش به همه تأثیراتی که بر مسیر و مقصد می‌گذارد هست و می‌کوشد اثرات منفی را به حداقل برساند. چند اصل ساده گردشگری مسئولانه از این قرار است:
از مغازه‌ها و غذاخوری‌های محلی خرید کنید. از خانه‌های محلی برای اقامت استفاده کنید و سراغ راهنماهای محلی را بگیرید. برای سوغاتی یا یادگاری از افراد و تولیدکنندگان بومی خرید کنید. اقتصاد مقاصد گردشگری به خصوص روستاها با تعامل با گردشگرها شکوفا می‌شود. پس خرید جنس‌های وارداتی راه‌یافته به روستاها و شهرهای کوچک یا تهیه ملزومات از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ نه تنها هیچ کمکی به جامعه بومی مقصد نمی‌کند، بلکه باعث نابودی منابع آنها و بی‌تفاوتی جامعه مقصد نسبت به گردشگران خواهد شد. تقاضای محصولات بومی از سوی گردشگر در درازمدت منجر به تمایل جامعه محلی به عرضه محصولاتشان خواهد شد.
هوای حیوانات را داشته باشید. بعضی جوامع محلی برای جذب گردشگر، از حیوانات غیراهلی سوءاستفاده می‌کنند. حتی در مورد حیوانات اهلی مثل شتر و اسب و انواع پرنده هم مراعات حال این مخلوقات بی‌زبان را بکنید.
به فرهنگ‌های بومی و به‌خصوص فرهنگ‌های جوامع خُرد احترام بگذارید. این یک «باید» است نه یک پیشنهاد. شما برای چند روز به محل زندگی آنها سفر می‌کنید اما آنها همیشه در آن مکان و فضای فرهنگی زندگی می‌کنند. بی‌حرمتی به فرهنگ بومی، رفتاری و مذهبی این جوامع باعث به هم خوردن تعادل و سکون چندصدساله آنها می‌شود و تبعات فاجعه‌باری برایشان دارد. نمونه بارز آن متأسفانه در جوامع اهل تسنن ایران، در کردستان، سیستان و بلوچستان و جزایر جنوبی دیده می‌شود. بسیاری از گردشگران به علت دوری از مرکز و کلانشهرها با پوشش‌هایی مغایر با بافت مذهبی این جوامع تردد می‌کنند. این موضوع سال‌هاست باعث نارضایتی بومی‌ها و بزرگ‌ترهای قبایل و عشیره‌هاست.
زباله‌های خود را به حداقل برسانید. این کار اصلاً سخت نیست؛ ظروف یکبار مصرف استفاده نکنید، مصرف خوراکی‌های کارخانه‌ای را به حداقل برسانید و از محصولات و خوراک محلی استفاده کنید.
رد پا بر جا نگذارید. پیاده‌روی، استفاده از دوچرخه، وسایل نقلیه محلی مثل اتوبوس، گاری یا حتی اسب و شتر و خر می‌تواند هم تجربه متفاوتی باشد و هم کمک به کاهش ردپا کند. چنانچه با ماشین شخصی سفر می‌کنید، از مسیرهای مشخص تردد کنید و با ورود به قلب جنگل و کویر و دشت، گونه‌های گیاهی یا جانوری بعضاً نادر را به سمت نابودی نکشانید. متأسفانه این روزها یکی از روش‌های رایج در طبیعت‌گردی استفاده از ماشین‌های آفرود است. اگرچه مسافرت با این وسایل نقلیه هیجان‌انگیز است اما به مرور باعث فرسایش خاک یا ماسه‌ها می‌شود.
در طبیعت یا در مجاورت محل سکونت بومی‌ها موسیقی بلند پخش نکنید. خیلی خوب است از این فرصت برای آشنایی با موسیقی‌های محلی یا گوش کردن به صداهای بکر طبیعت استفاده کنید.
هرگز به گداها کمک نکنید. گداپروری یکی از عواقب مخرب دلسوزی بیهوده گردشگرها در جوامع کوچک و ضعیف‌تر از نظر اقتصادی است. همچنین در صورت مواجهه با جامعه‌ای که ظاهر ضعیف‌تری از نظر اقتصادی دارد، نسبت به آنها اظهار تأسف نکنید. این نوع برخورد در صورت تکرار باعث از بین رفتن عزت نفس افراد بومی و حتی شاید مهاجرت آنها از دیارشان شود. مثلاً سبک زندگی عشایر کوچ‌نشین ممکن است در ظاهر فقیرانه به نظر بیاید اما با کمی دقت در باطن زندگی آنها متوجه می‌شوید که در نوع خود بهترین‌ها را دارند.
در سفر اگر زمان دارید، با توجه به مهارت‌های خود یک کار داوطلبانه بکنید. تعمیرات فنی، تدریس خصوصی به کودکان و نوجوانان آن روستا یا شهر، ویزیت پزشکی و کارهایی از این دست به تعامل شما با محیط مقصد کمک زیادی خواهد کرد.
در نهایت درباره گردشگری مسئولانه تبلیغ کنید و به بقیه هم آموزش دهید تا رواج پیدا کند.