مروری بر زندگی و شهادت امام جواد (ع)

ایران آنلاین: محمد بن علی بن موسی، مشهور به امام محمد تقی و جوادالائمه، نهمین امام شیعیان و جوان‌ترین امام در هنگام شهادت است. بسیاری از شیعیان به ایشان به عنوان “باب الحوائج” متوسل می‌شوند. امروز بیست و نهم ذی القعده مصادف با سالروز شهادت این امام بزرگوار است.

ولادت جوادالائمه

امام جواد (ع) در تاریخ  ۲۲ فروردین سال ۱۹۰ هجری شمسی در مدینه متولد شد. برخی منابع تولد ایشان را در ۲۴ یا ۲۸ خرداد ذکر کرده‌اند. مادر ایشان کنیزی به نام سبیکه نوبیه بود که در برخی منابع از خاندان ماریه قبطیه، همسر پیامبر (ص) دانسته شده است. پدر ایشان، امام رضا (ع)، امام هشتم شیعیان است. امام جواد (ع) پس از شهادت پدر در سن ۸ سالگی به امامت رسید.

القاب امام محمد تقی (ع)

کُنیه (در فرهنگ و ادبیات عرب به آن دسته از نام‌هایی که با پیشوند «اب» (در مردان) و «امّ» (در زنان) همراه باشد، کنیه می‌گویند) امام جواد (ع) ابوجعفر و ابوعلی است و از وی با عنوان ابوجعفر ثانی یاد می شود.

از القاب مشهور امام نهم، و ابن الرضا، تقی، زکی، قانع، رضی، مختار، متوکل، مرتضی و منتجب است.

دوران امامت امام محمد تقی (ع) در کودکی

امام جواد (ع) با وجود رسیدن به امامت در سن کم، به مدت ۱۷ سال این مسئولیت را بر عهده داشتند. دوران امامت ایشان با خلافت دو تن از خلفای عباسی، مأمون و معتصم، همزمان بود.

ازدواج و فرزندان

مأمون عباسی دختر خود، ام الفضل را در سال ۲۰۲ یا ۲۱۵ قمری به عقد امام جواد (ع) درآورد. برخی معتقدند این ازدواج با اهداف سیاسی صورت گرفت. امام جواد (ع) از ام الفضل فرزندی نداشت. همسر دیگر ایشان کنیزی به نام سمانه مغربیه بود که مادر همه فرزندان امام جواد (ع) محسوب می‌شود.

امام جواد (ع) چهار فرزند به نام‌های علی، موسی، فاطمه و امامه داشت. برخی منابع دختران دیگری به نام‌های حکیمه، خدیجه و ام کلثوم را نیز برای ایشان ذکر کرده‌اند.

ویژگی های اخلاقی امام جواد (ع)

امام محمد تقی (ع) بسیار بخشنده بودند و لقب “جواد” به دلیل کثرت بخشش و احسان ایشان به مردم به ایشان داده شده است. ایشان برتری انسان‌ها را در علم و دانش می‌دانستند و به طبقات پایین جامعه توجه ویژه‌ای داشتند.

جایگاه امام جواد نزد اهل سنت

بسیاری از عالمان اهل سنت، شخصیت علمی جوادالأئمه را ممتاز دانسته و شیفتگی مأمون به او را به دلیل شخصیت علمی و معنوی او در کودکی دانسته اند و او را فردی دارای خصایل نیکو مانند تقوا، زهد و سخاوت دانسته اند. مثلا:

 جاحظ عثمان معتزلی نیز، محمد بن علی(ع) را عالم، زاهد، عبادت پیشه، شجاع، بخشنده و پاک معرفی کرده است. ( العاملی، الحیاة السیاسیة للامام الجواد، ص۱۳۷)

مسئله خمس در عصر امام جواد (علیه السلام)

امام جواد (علیه السلام) با توجه به شرایط سیاسی موجود، برای جمع آوری خمس و دیگر اموال شیعیان، سازمان وکالت را تقویت کرد، چنان که ایشان نمایندگانی، همانند میمون و مسافر را برای دریافت وجوهات به قم اعزام کردند (کشی، ۱۴۰۹ق، ص ۵۹۸). ایشان در نامه مفصلی در باب دریافت و چگونگی محاسبه خمس به وکیل خویش علی بن مهزیار اهوازی نوشت: آنچه امسال (سال۲۲۰ق) واجب کردم تنها به منظور برخی مسائل است که خوش ندارم همه آنها افشا شود.

اکنون که دانستم شیعیان ما یا برخی از آنان در آنچه بر آنان واجب شده، کوتاهی می ورزند؛ چون دوست داشتم آنان از گناه پاک شوند، لازم است در موارد خاصی که در نامه ذکر شده است، خمس مالشان را به وکلای امام بپردازند، و قصدم از این کار تطهیر و تزکیه شیعیانم است. خمسی که امسال بر آنان واجب کردم تنها در طلا و نقره ای است که یک سال بر آنها گذشته است. این را در کالاها، ظرف ها، چهارپایان، بردگان و سودی که در تجارت و مزرعه برده می شود را واجب نکردم، مگر در مزرعه ای که موضوع آن را به زودی برایت خواهم گفت. این تخفیفی است از سوی من برای شیعیانم و منتی است که بر آنان گذاردم، به سبب پول هایی که سلطان از چنگ آنان درآورده است (طوسی، ۱۴۰۷ق، ج ۴، ص ۱۴۱).

شهادت و محل دفن

درباره چگونگی شهادت پیشوای نهم شیعیان اختلاف است. در برخی از منابع آمده است که معتصم به وسیله منشی یکی از وزیرانش او را مسموم کرد و به شهادت رساند. (عیاشی، التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۰)

  به گزارش مسعودی، مورخ قرن سوم قمری، معتصم و جعفر بن مأمون در اندیشه کشتن محمد بن علی(ع) بودند. چون جوادالأئمه از ام الفضل فرزندی نداشت، جعفر، ام الفضل (خواهرش) را تحریک کرد که محمد بن علی را مسموم کند. آن دو سمی را در انگور نهادند و امام از آن خورد. ام الفضل پس از آن که جوادالأئمه را مسموم کرد، پشیمان شد و می گریست؛ اما امام به او خبر داد که به بلایی دچار می شود که مرهم پذیر نباشد. (مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۷)

امام محمد تقی (ع) در کنار قبر جدّ بزرگوارش حضرت امام موسی کاظم در کاظمین به خاک سپرده شد.