تازه‌ترین کنسرت ارکستر ملی چگونه گذشت؟؛ انتخاب منطقی که چندملاحظه داشت

ایران آنلاین: ارکستر موسیقی ملی ایران از مجموعه های بنیاد فرهنگی هنری رودکی در تازه ترین کنسرت خود با نام «مانده با نگاهی» که شامگاه روز یکشنبه هجدهم خرداد به صحنه رفت، آثار منتخبی از زنده یاد همایون خرم آهنگساز و نوازنده فقید موسیقی ایرانی را به رهبری ارکستر همایون رحیمیان، تک نوازی ویولن بابک شهرکی و خوانندگی محمد عبدالحسینی در تالار وحدت تهران پیش روی مخاطبان قرار داد.

به گزارش مهر، در این کنسرت که با حضور پرتعداد مخاطبان، خانواده مرحوم همایون خرم و تعدادی از مدیران فرهنگی از جمله بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد اله یاری مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی، امیرحسین سمیعی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز همراه بود، ۱۱ قطعه «روزی تو خواهی آمد» با کلام محمدعلی شیرازی، «رفته» با کلام معینی کرمانشاهی، «یارم گره برمو زده» با کلام بیژن ترقی، اثر بی کلام «راز دل» با تک نوازی ویولن بابک شهرکی (از شاگردان مهم مرحوم همایون خرم)، «ساغرم شکست ای ساقی (طاقتم ده)» با کلام معینی کرمانشاهی، «وای از شب من» با کلام رهی معیری، «لطف بیکران» با آهنگسازی و تنظیم همایون رحیمیان و کلام حافظ، اثر بی کلام «اشک من هویدا شد» با تک نوازی ویولن بابک شهرکی، «پیک سحری» با کلام کریم فکور، «تو ای پری کجایی» با کلام هوشنگ ابتهاج و «اوج آسمان» با کلام کریم فکور به علاقه مندان آثار زنده یاد همایوم خرم ارائه شد.

آن چه از تازه ترین کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران به مخاطبان ارائه شد، ارائه و انتخاب یک بسته موسیقایی مخاطب پسند از آهنگساز فقیدی بود که طی سال های حیاتش آثار گوش نوازی را به واسطه حضور خوانندگان مطرح ارائه داده است، مسیری که می توانست در این کنسرت با اتکا به رهبر ارکستری به نام همایون رحیمیان و حضور جمعی از نوازندگان کشورمان نیز به عنوان یکی از جلوه های جذب مخاطب بیشتر البته با اتکا به حضور خوانندگان شناخته شده تری مورد توجه قرار گیرد.

شرایطی که طبیعتا دستمزد بالای این هنرمندان و البته برخی ملاحظات منطقی و غیرمنطقی که برای حضور در این مجموعه دارند طبیعتا به عنوان یکی از موانع اصلی حضورشان در این گونه برنامه ها به حساب آمده و مدیران ارکسترها را نیز در تنگنای انتخاب خواننده قرار می دهد. مسیری که پیش تر با حضور هنرمندان صاحب نام این عرصه نشان داده بود که می تواند بخش اعظمی از موضوع مهم جذب مخاطب ارکسترهای دولتی را به عهده بگیرد اما به دلیل بسیاری از اتفاقات ریز و درشتی که در مسیرشان به وقوع پیوست مانع از استمرار این جریان شد.

البته جریانی که به آن اشاره شد، می تواند حتی به عنوان یک «توفیق اجباری» هم برای مدیریت ارکسترها به حساب آید که با اتکا به سرمایه ها و استعدادهایی که در جریان برگزاری جشنواره هایی چون «هنرستان های هنرهای زیبا»، «جشنواره موسیقی جوان»، «جشنواره موسیقی نوای خرم»، «جشنواره موسیقی امیرجاهد» و سایر رویدادهای مشابه کشف می شوند، شرایطی مهیا شود که مانند مدارس پیشرفته استعدادیابی حوزه فوتبال در دنیا، این هنرمندان جوان و مستعد در بهترین شرایط آموزش، تربیت یافته و پس از طی اصولی و آگاهانه آنچه باید از فرآیند حرفه ای حضور در کنسرت ها بدانند، در همین ارکسترها به عنوان خواننده فعالیت کنند. پیشنهادی که می تواند با طرح های مطالعاتی بیشتر در ردیف کارهای مهم مدیریت ارکسترها قرار گیرد و در سالی که مزین به «سرمایه گذاری در تولید» است به معنای واقعی کلمه اجرایی شود.

به هر ترتیب تازه ترین اجرای کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران نشان داد که موضوع انتخاب رپرتواری مناسب برای مخاطبان امر مهمی در توسعه موسیقی جدی برای گوش شنیداری جامعه ایرانی است و می تواند دریچه جدیدی را برای شناخت آثار هنرمندان پیشگام عرصه موسیقی باز کند. بی تردید کیفیت اجرای درست این آثار در حوزه های ارکسترال با اتکا به ذائقه طیف های مختلف مخاطبان، امری ضروری به نظر می آید و قطعا از نگاه کارشناسان این حوزه متوجه انتقاداتی هم است اما طبیعتا می تواند به عنوان یک ظرفیت که فکر و ذکرش تنها برگزاری کنسرت و پرکردن کارنامه فعالیت های یک ارکستر دولتی نیست، مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

در همین راستا علیرضا میرعلی نقی پژوهشگر عرصه موسیقی درباره کنسرت برگزار شده ارکستر موسیقی ملی نوشته بود: «آثار بر جای مانده از ویولن‌نواز و نغمه‌پرداز نامی عصر ما، استاد همایون خرم، با برخورداری از استقبالی ورای حد تصور (در قیاس با سرنوشت آثار ماندگار دیگر هنرمندان هم نسلش)، در اجراهایی متنوع (چه از لحاظ تنظیم ارکسترال با محوریت هارمونی و سازبندی و چه جایگزینی کلامی تازه و نیز خوانندگانی متفاوت)، صدرنشین مجموعه عظیم موسیقی‌های باکلام در هفتاد سال اخیر شناخته می‌شود. این حد از استقبال و ماندگاری، به ویژه در سی سال گذشته، حتی برای آفریننده آن آثار نیز دور از انتظار بود!

او برای بسیاری از ساخته‌های خود، مصرفی در حدود همان پسندهای زمان ساخت‌شان را حدس می‌زد و مخاطبانش، مردمانی بودند که حاصل آفرینش‌های هنری در حوزه کلام ملحون را از مجرای یگانه رسانه فراگیر در کل کشور (رادیو) می‌شنیدند و با ترانه‌ها، خاطره‌ها می‌ساختند. رمانتیسم مخصوص موسیقی شهری معاصر، همزمان با پیدایش طبقه متوسط جدید در جامعه ایران، متولد شده بود و موسیقی‌دانان معروف رادیویی در کار تامین نیازهای عاطفی/روانی این قشر نوپا بودند: ابتدا، مجید وفادار و بعد، مهدی خالدی، و سپس همایون خرم که از سال ۱۳۳۴ حضور خود به عنوان نواپرداز/نوازنده را اعلام کرد و تا پایان عمر، با جدیت و بی‌وقفه ادامه داد. اما امروز، ساخته‌های او جایگاهی مانند آثار کلاسیک یافته‌اند و بسی بیش از دوران گذشته اجرا می‌شوند.

دوره ۲۵ ساله نخست در فعالیت او، مقارن با عصر زرین تولید ترانه در موسیقی شهری ایران بود. اما آنچه که همایون خرم را بر مسندی مخصوص نشانده، سلسله ای از خصوصیات ممتاز است؛ از یک عمر آموختن و استاد دیدن (در موسیقی و ادبیات) تا ذکاوت کم‌نظیر در شناخت عوامل موثر برای تعالی در ساخت و ادراک دقیق در زمان مناسب برای ساخت و ارائه، تربیت مستحکم اخلاقی (برخاسته از خانواده)، بهره‌وری هوشمندانه از علومی چون ریاضی و مهندسی در جهت اعتلای ساختار آثار خود، درون‌بینی عمیق و استعداد درک مفاهیم معنوی که تأثیرگذاری آثار او را تثبیت کرد، همه و همه، وجود هنری و انسانی او را لایه لایه ساخت و در گذر زمان، شکل داد. شیوه معاش وی، برآمده از تحصیلات مهندسی‌اش این فراغت بال را به او داد که فارغ از اضطرارهای معمول زندگی اهل موسیقی، بیافریند و زیر فشار سفارش کسی یا جایی نباشد. با این حال، هم کیفیت و هم کمیت کارنامه او شگفت‌آور و بی‌بدیل است. برای نمونه، تنها برای یکی از خوانندگان مورد علاقه‌اش بیش از یکصد اثر ساخته است. آثار اجرا نشده او بسیارند و تا سال‌ها برای کشف و کار، جا دارند. خوانندگان بسیاری، گوی هنر خود را در میدان همایون خرم زده‌اند و با اجرای آن آثار ماندگار بخت خود را آزموده‌اند.

استاد همایون خرم جز در قالب ترانه، اثری نساخت. او از کلاسیسم مکتب استاد ابوالحسن صبا برآمد و ضمن حفظ پیوند وفادارانه‌اش با آن، طلایه دار رمانتیسم ویژه خود نیز شد. ساخته‌های او برخی در امتداد مستقیم موسیقی دستگاهی و بعضی دیگر، تحول یافته‌اند و در بسیاری از آنها می‌توان ساختاربندی دقیق و تفکر منطقی را در تلاقی مجذوب کننده‌ای با شهود ناب و لحظه‌هایی هوش‌ربا از غافلگیری هایی عالی، شنید و بارها شنید. بنیاد فرهنگی و هنری رودکی با آمیزه‌ای از مسئولیت و شناخت، امکان ممتازی برای ورود به دنیای زیبای موسیقی این استاد بی‌بدیل را فراهم کرده‌است. رهبر ارکستر، تنظیم‌کننده/سولیست و نیز خواننده آن، هر سه در کار خود خبره و در سطح والا، مورد احترام جامعه حرفه‌ای موسیقی هستند و ترجمانی توانا برای اجرا و شنیدن ساخته‌هایی از هنرمندی که زمانه، نفاست و عیار هنری عالی او را نشان داده‌است.»

براساس این گزارش مسعود آذین نوازنده تار، آناهیتا رمضانی نوازنده تار، علی عابدین نوازنده سنتور، پوریا شیوافرد نوازنده نی، مهران خانزاده نوازنده عود، مریم ملا نوازنده تمبک گروه نوازندگان سازهای ایرانی تازه ترین کنسرت ارکستر موسیقی ملی ایران را تشکیل می دادند.

مازیار ظهیرالدینی نوازنده ویولن و کنسرت مایستر، امیر مینوسپهر، علیرضا خلج اسماعیلی، هلیا محمدولی بارفروش، رمیصا نفیسی، زهرا کریمی، فرناز دارویی، فاطمه بلادر، فرمهر حسن بیگلو، کارین علی محمدی، سینا افتخاری نیا، فرناز زندیه، درسا میناسازی نوازندگان ویولن یک، آرش جامع، بهنام آقاجانیان، نگین سمایی، امیر نظری سالاری، حمید خدایی، امیرمهزیار قاسمی، پارسا معین نوازندگان ویولن دو، هومن اتابکی، همایون هاشم زاده، امیرحسین طایی، جاوید پناهی، آریان زمانی، فرگل ساکت نوازندگان ویولا، مجید اسماعیلی، محمدحسین غریبی، علی آقاجانی، غزاله شیرازی، سینا آذرآباد، نرگس فلاح پسند، زهرا ساجدی نوازندگان ویولنسل، سروش کاکاوند، هادی اسماعیلی، پریا اکرمی، نازنین احمدی نوازندگان کنترباس، فرشید حفظی فر، حسام صدفی نژاد نوازندگان ابوا، شهرام رکوعی و روشنک نوشی نوازندگان فلوت، سایوری شفیعی، محمد ملک لی، گلرخ رجایی نوازندگان کلارینت، امیر ملکی زاده، مه یاس واقف زاده نوازندگان فاگوت، ریحانه رفیعی و امیرحسین گرگین نوازندگان هورن، امیررضا صالحی و آرمان فتاحی نوازندگان ترومپت، عرفان فرشی زاده نوازنده تیمپانی، ماهان ببری و شیما حکیمی نوازندگان پرکاشن، پیمان جوانمرد نوازنده پیانو هم بخش دیگری از نوازندگان ارکستر موسیقی ملی ایران در کنسرت «مانده با نگاهی» را تشکیل می دادند.