آنچه باید در مورد علیرضا فغانی بدانید

فرشته حفیظی _ گروه ورزشی ایران آنلاین:  علیرضا فغانی، یکی از پرافتخارترین و شناخته‌شده‌ترین داوران فوتبال آسیا و جهان، در یکم اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۷ در استان خراسان رضوی به دنیا آمد. وی تحصیلات عالی خود را تا مقطع دکتری ادامه داد و مدرک دکترای مدیریت راهبردی ورزشی را از دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت‌الله آملی دریافت کرد.

پیش از ورود به عرصه داوری، فغانی در فوتبال به عنوان بازیکن فعالیت داشت و سابقه بازی در تیم‌هایی مانند بانک ملی، شهاب خودرو، اتکا و نیروی زمینی را در کارنامه دارد. اما با توجه به قوانین فدراسیون فوتبال مبنی بر ممنوعیت هم‌زمانی بازی و داوری، تصمیم گرفت تا تمرکز خود را به‌طور کامل بر داوری بگذارد.

ورود رسمی فغانی به دنیای داوری از بهمن ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد؛ ابتدا به عنوان کمک‌داور در هفته دوم لیگ برتر فوتسال کشور در دیدار پیمان تهران و فرید کرج فعالیت کرد. تنها چند روز بعد، در هفته سوم لیگ دسته اول فوتبال کشور، در دیدار مس کرمان و شهرداری بوشهر باز هم در نقش کمک‌داور حاضر شد. در همان اسفند ماه و در هفته هشتم مسابقات، برای نخستین‌بار در قامت داور اصلی در بازی شموشک نوشهر و سایپا زنجان حاضر شد و رسماً فعالیتش را به عنوان داور آغاز کرد.

در ادامه همان سال، در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰، دیدار دوستانه تیم‌های ملی جوانان ایران و اوکراین را به عنوان کمک‌داور سوت زد. با رشد سریع در مسیر داوری، در فروردین ۱۳۸۱ داور چهارم دیدارهایی همچون سایپا – پاس و استقلال – پیکان شد. در هفته‌های بعد نیز در بازی‌هایی از جمله پیام پیکان خراسان – هما و راه‌آهن تهران – شموشک نوشهر به عنوان کمک‌داور و داور چهارم حاضر بود.

علیرضا فغانی در سال ۱۳۸۲ به جمع داوران لیگ برتر فوتبال ایران پیوست. عملکرد درخشانش در سطح ملی باعث شد که در سال ۱۳۸۷، نام او در فهرست داوران بین‌المللی فیفا ثبت شود. اوج شکوفایی بین‌المللی فغانی در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه رقم خورد، جایی که در کنار دو کمک خود، رضا سخندان و محمدرضا منصوری، دیدارهایی بسیار مهم از جمله آلمان – مکزیک، صربستان – برزیل، فرانسه – آرژانتین و دیدار رده‌بندی بلژیک – انگلستان را داوری کرد. عملکرد درخشان او در بازی افتتاحیه آلمان و مکزیک با امتیاز ۴٫۸۴ از سوی کارشناسان، او را در صدر جدول داوران قرار داد.

پیش از آن، در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل نیز به عنوان داور چهارم در هفت بازی، از جمله دیدارهای فرانسه – نیجریه، کره جنوبی – الجزایر، و برزیل – کرواسی حضور داشت. فغانی در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر نیز قضاوت دو دیدار برزیل – صربستان و پرتغال – اروگوئه را برعهده داشت. اما تصمیم جنجالی او در بازی پرتغال – اروگوئه که منجر به حذف اروگوئه شد، باعث شد تا تیم داوری ایران از ادامه رقابت‌ها کنار گذاشته شود.

فغانی در قضاوت‌های آسیایی نیز حضوری پررنگ داشت. در جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵ در استرالیا، قضاوت چهار بازی از جمله فینال کره جنوبی – استرالیا را بر عهده داشت. در دوره بعدی، یعنی جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹، دو دیدار از جمله بازی اردن – ویتنام در مرحله یک‌هشتم را داوری کرد. در جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ قطر نیز با پرچم استرالیا، قضاوت بازی افتتاحیه قطر – لبنان و همچنین دیدار حساس عراق – اردن را انجام داد.

او در تورنمنت‌های دیگری همچون جام کنفدراسیون‌ها ۲۰۱۷ در روسیه، دیدارهای آلمان – شیلی و پرتغال – شیلی (نیمه‌نهایی) را داوری کرد. در جام باشگاه‌های جهان نیز در سال‌های مختلف به عنوان داور اصلی و داور چهارم حضور داشت. از جمله مهم‌ترین دیدارهایی که در آن قضاوت کرد می‌توان به فینال جام باشگاه‌های جهان ۲۰۱۵ بین بارسلونا و ریورپلاته، دیدار فینال ۲۰۱۲ بین کورینتیانس و چلسی و فینال ۲۰۲۵ بین چلسی و پاری‌سن‌ژرمن اشاره کرد.

در بازی‌های المپیک ۲۰۱۶ ریو نیز علیرضا فغانی به عنوان داور دیدار فینال بین تیم‌های برزیل و آلمان انتخاب شد؛ مسابقه‌ای که در نهایت با قهرمانی برزیل همراه شد.

سال ۱۳۹۸ نقطه عطفی در زندگی فغانی بود. او تصمیم گرفت به همراه خانواده‌اش به استرالیا مهاجرت کند. انگیزه اصلی از این مهاجرت، فراهم آوردن شرایط بهتر تحصیل و زندگی برای فرزندانش بود. از سوی دیگر، فدراسیون فوتبال استرالیا با ارائه قرارداد رسمی، او را به عنوان داور تمام‌وقت لیگ حرفه‌ای استرالیا (A-League) به کار گرفت. علیرغم این تغییر ملیت، فغانی در لیست داوران بین‌المللی فیفا باقی ماند و به نمایندگی از استرالیا، همچنان در رویدادهای مهم جهانی حاضر شد.

او در طول دوران حرفه‌ای خود، نه‌تنها با تحسین‌ها، بلکه با انتقادها و حواشی نیز روبه‌رو بوده است. از جمله مهم‌ترین موارد می‌توان به درگیری با فرهاد مجیدی در لیگ ۸۷–۸۸ اشاره کرد که پس از اخراج مجیدی، تنشی طولانی میان این دو شکل گرفت.

در فینال لیگ چهاردهم، بازی تراکتور – نفت با قضاوت جنجالی فغانی همراه بود؛ او متهم شد که با اخراج آندرانیک تیموریان و عدم اعلام یک پنالتی به ضرر نفت، نتیجه بازی را تغییر داده است.

در بازی ذوب‌آهن – پرسپولیس که در مرداد ماه ۱۳۹۴ برگزار شد، تصمیمات جنجالی او مانند اعلام یک پنالتی مشکوک و اخراج محمد نصرتی، منجر به محرومیت چهار هفته‌ای فغانی شد. درگیری کلامی با مجید جلالی در دیدار سایپا – پیکان نیز که در همین فصل برگزار شد، نیز صحنه‌ای ماندگار در تاریخ فوتبال ایران رقم زد. در صحنه‌ای دیگر، او در جام باشگاه‌های جهان ۲۰۱۳، رونالدینیو را با کارت قرمز از زمین اخراج کرد؛ تصمیمی که انتقادهای زیادی را به‌دنبال داشت.

در جام جهانی ۲۰۲۲، تصمیم فغانی در استفاده از VAR در بازی پرتغال – اروگوئه یکی از جنجالی‌ترین لحظات این رقابت‌ها را رقم زد. همین موضوع منجر به حذف تیم داوری او از ادامه مسابقات شد. در جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ نیز او آیمن حسین بازیکن تیم ملی عراق، آقای گل رقابت‌ها را به دلیل شادی گل تحریک‌آمیز و تأخیر در بازگشت به زمین با کارت قرمز جریمه کرد؛ تصمیمی که واکنش‌های فراوانی را در رسانه‌ها برانگیخت.

او در سن ۲۳ سالگی ازدواج کرد و حاصل این زندگی مشترک دو فرزند به نام‌های سپهر و ساغر است. او همچنین در فضای مجازی حضوری فعال دارد و صفحه رسمی‌اش در اینستاگرام با آیدی @alirezafaghani بیش از ۷۳۳ هزار دنبال‌کننده دارد. در این صفحه، او علاوه بر به‌اشتراک‌گذاری تصاویر و اخبار مربوط به فعالیت‌های داوری‌اش، لحظاتی از زندگی روزمره خود را نیز منتشر می‌کند.