افخمی در سراشیبی؛ چرا «صبح اعدام» نتوانست مخاطب را جذب کند؟

صفیه رجایی - ایران آنلاین:‌ «صبح اعدام» آخرین ساخته بهروز افخمی است که پس از حدود شصت روز توانسته تنها حدود ۱۳۶ میلیون تومان فروش داشته باشد. (یعنی هر روز کمتر از ۲ میلیون تومان) فیلمی بلاتکلیف که نه تنها از ضعف فیلمنامه رنج می‌برد،‌ بلکه نمی‌تواند تا انتهای کار هم تکلیف خود را میان روایت مستند گونه، کلیپ‌‌سازی و فیلم سینمایی مشخص کند. این در حالی است که او برای این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر شده است.

بهروز افخمی در «صبح اعدام»، سراغ ساعات پایانی زندگی طیب حاج رضایی و اسماعیل رضایی دو نفر از مبارزان زمان رژیم پهلوی رفته که در پی قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ محکوم به اعدام شدند. داستان فیلم در فاصله زمانی ۵ تا ۶:۳۰ صبح این روز روایت می‌شود. پیرنگ اصلی این داستان اعتراضی، سیاسی و اقتباسی از گزارش واقعی خبرنگار روزنامه کیهان از مراسم تیرباران این دو شخصیت است.

خودش درباره چگونگی ساخت این فیلم می‌گوید: «حدود ۲۵ سال پیش، در جریان تحقیقی که درباره زندگی حاج مهدی عراقی انجام می‌دادم و قصد داشتم سریالی درباره زندگی او بسازم، به‌طور اتفاقی در آرشیو کتابخانه دانشگاه تهران با روزنامه‌ای مواجه شدم که گزارش اعدام طیب حاج‌رضایی و حاج‌اسماعیل رضایی را منتشر کرده بود. گزارش روزنامه اطلاعات چندان تأثیرگذار نبود؛ اما گزارش روزنامه کیهان بسیار متفاوت بود و همه‌چیز را با جزئیاتی دقیق، چنان نقل کرده بود که خواننده احساس می‌کرد خبرنگار همدلی عمیقی با محکومان به اعدام دارد. همان زمان به نظرم رسید که آن گزارشِ دوصفحه‌ای کیهان بسیار مناسب است و به عبارتی، ساختار اصلی یک فیلم سینمایی را در خود دارد. بااین‌حال در طول این ۲۵ سال، در دوره‌های مختلف به یاد آن می‌افتادم و سپس فراموشش می‌کردم. در ادامه به این نتیجه رسیدم که زمان مناسب برای ساخت فراهم شده است، اما امکانش فراهم نمی‌شد تا اینکه سرانجام دو سال پیش این امر محقق شد.»

اگر بهروز افخمی را نمی‌شناسید

بهروز افخمی متولد ۱۳۳۵ در تهران، فارغ‌التحصیل تدوین از مدرسه عالی تلویزیون و سینماست. او پس از جدایی از ناهید طلوع با مرجان شیرمحمدی، بازیگر سینما و تلویزیون ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پسری به نام آهیل است.

ورود افخمی به دنیای سینما را می‌توان از زمان راه‌اندازی مجله سوره توسط مرتضی آوینی دانست. مجله «سوره» افخمی، فراستی، شمقدری و کمال تبریزی را گرد هم جمع کرد. اغلب کسانی‌که در گعده آوینی بودند، همگی جزو افراد بانفوذ سینمای ایران شدند. افخمی فعالیت سینمایی خود را با ساخت فیلم‌های کوتاه آغاز کرد و سپس به‌عنوان مدیر فیلمبرداری فیلم «زیر باران» به کارگردانی سیف‌الله داد به صورت حرفه‌ای وارد سینما شد.

افخمی در سال ۱۳۶۴ و در پی انصراف ناصر تقوایی از ساخت مجموعه تلویزیونی «کوچک جنگلی» کارگردانی این فیلم را به عهده گرفت. 

او با کارگردانی فیلم «عروس» دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را از نهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. از دیگر فعالیت‌های جانبی وی می‌توان به نمایندگی مردم در ششمین دوره مجلس اشاره کرد.

بهروز افخمی سال ۱۳۷۸ در ششمین دوره از انتخابات مجلس شرکت کرد و به‌عنوان نماینده اصلاح طلب (حزب مشارکت) در تهران انتخاب شد. خودش ادعا می‌کند به اصرار سیدمحمد خاتمی پا به مجلس گذاشته و یکسال بعد حوصله‌اش در مجلس سر می‌رود. وی در این باره می‌گوید: «پس از یکسال حوصله‌ام در مجلس سر رفت. من بیشتر از روی کنجکاوی و ساخت یک فیلم در مورد مجلس نماینده شدم، اما بعد متوجه شدم که انجا بسیار حوصله سر بر است.»

مهدی آیتی نماینده مجلس ششم که در دوران نمایندگی بهروز افخمی با او همکار بوده، روایت خودش را از آن دوره چنین می‌گوید: «ما با آقای افخمی در مجلس ششم همکار بودیم؛ ایشان اصلا سواد سیاسی نداشت. جبهه اصلاحات به دلیل اینکه آن زمان افخمی حاشیه نداشت، او را در لیست جبهه مشارکت گذاشت. آقای افخمی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ششم بود اما در طول چهار سال مجلس نه مصاحبه‌ای کرد نه حتی در لوایح موافقت یا مخالفت کرد؛ در واقع ایشان اصلا نماینده فعالی نبود. خودش می‌گفت اصلا به‌درد مجلس نمی‌خورم.»

آیتی به رویداد۲۴ می‌گوید: «افخمی در عمده جلسات مجلس ششم در حال رمان خواندن بود. یادم می‌‌آید تنها فعالیت او تعریف یک داستان از قول پسرش بود که چرا با وجود استفاده از امکانات و وسایل آمریکایی با این کشور مذاکره نمی‌کنیم؟ البته پس از تذکری که گرفت دیگر هیچ فعالیتی در مجلس نکرد.»

بازگشت افخمی به سینما

بهروز افخمی پس از یک دوره نمایندگی در سال ۱۳۸۱ با ساخت فیلم «گاوخونی» دوباره به سینما بازگشت. ژانر فیلم‌های او عمدتا خانوادگی است. و فیلم‌هایی همچون «فرزند صبح»، «سنت‌پترزبورگ»، «این خانه من نیست»، «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «روباه» را در کارنامه دارد. او برای فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم و فیلمنامه از سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر شد. او هم‌چنین برای فیلم «گاوخونی» برنده جایزه هیئت داوران بهترین کارگردانی از بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر شده است.

افخمی پس از ساخت «سن‌ پترزبورگ» و در سال ۸۸ به کانادا مهاجرت کرد،‌ اما پس از یکسال دوباره به کشور بازگشت. او در طول اقامت خود در کانادا فیلم سینمایی «black noise» را کارگردانی کرد.

برنامه هفت

«هفت» برنامه تولیدی تلویزیونی شبکه سه سیما است که به بررسی مسائل سینمای ایران و جهان می‌پردازد. بهروز افخمی پس از نمایندگی مجلس ششم با تغییر رویکرد،‌ به اصولگرا‌یی گرایش پیدا کرد. این تغییر موضع در جایگاه سینمایی و تلویزیونی او هم نمود داشت تا جایی که اجرای «برنامه هفت» به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تلویزیونی به افخمی سپرده شد. او در هر دو دوره‌ای که مجری برنامه «هفت» بود از رفیق دیرینه‌اش، مسعود فراستی به عنوان منتقد ثابت به برای حضور در این برنامه دعوت می‌کرد.

در ادامه نگاهی انداخته‌ایم به آثار سینمایی بهروز افخمی با میزان بیننده و فروش آن‌ها: