چرخ اقتصاد اصفهان بر مدار هویت تاریخی می‌چرخد اگر حافظ آن باشیم

ایران آنلاین: شامگاه جمعه ۲۰ تیر، در فاز دوم پروژه کمرزرین اصفهان در مقابل مسجد کمرزرین تعدادی ادوات سنگین شامل ۲ دستگاه بیل مکانیکی و چندین دستگاه کامیون خاکبرداری در خیابان‌های اطراف این محدوده مشغول انجام عملیات گودبرداری بودند که به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان این اتفاق برخلاف توافق با شهرداری مبنی بر خاکبرداری دستی، بدون استفاده از ماشین آلات سنگین و البته با حضور و اطلاع ناظران بود.

به گزارش ایرنا، مسوول کاوش‌های باستان‌شناسی کمرزرین هم پیشتر در گفت‌وگو با رسانه‌ها از جمله ایرنا گفته بود که شواهدی حاکی از تخریب بخشی از آثار معماری این محوطه وجود دارد اما آنچه به گفته او این اتفاق را نگران‌کننده‌تر می‌سازد، از میان رفتن حجم قابل توجهی از داده‌های منقول بوده که شبانه با استفاده از ماشین‌آلات سنگین از محل خارج شده‌اند.

به واقع استفاده از ادوات سنگینی چون بیل مکانیکی در محوطه‌ای که سابقه کشف سکه‌های ایلخانی و صفوی و شواهدی از دوره‌های تاریخی داشته است، نگرانی‌هایی را در میان کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی ایجاد کرد به‌ویژه اینکه پیش‌تر اداره کل میراث فرهنگی استان بر لزوم توقف عملیات عمرانی در آن منطقه تاکید کرده بود.

بلافاصله با ایجاد موج نگرانی‌ها بابت تخریب بخشی از شواهد تاریخی در محلی از کمرزرین که هنوز مورد عملیات کاوش قرار نگرفته اما در بردارنده شواهد ارزشمند از لایه‌های باستانی بوده است، دادستان اصفهان به موضوع ورود و اعلام کرد: به نظر می‌رسد بعضی از اشخاص حقوقی و حقیقی در این مورد به وظایف و تکالیف فردی، اجتماعی و قانونی خود در حراست از آثار تاریخی و باستانی عمل نمی‌کنند که این موضوع بسیار نگران کننده است و به طور قطع دادستانی با این ترک فعل‌ها برخورد خواهد کرد.

در حالی که بررسی‌های دادستانی در این رابطه آغاز شده است، به تازگی رییس دانشگاه هنر اصفهان نیز در نامه‌ای خطاب به استانداری با ابراز نگرانی از پیشروی طرح‌های عمرانی بدون توجه به لایه‌های باستانی خواستار توقف تخریب میراث باستانی شهر در جریان پروژه‌های مختلف شده و بر اتخاذ راهکارهای فوری برای حفاظت از گنجینه‌های تاریخی اصفهان تاکید کرده است.

در این نامه با اشاره به جایگاه بی‌بدیل اصفهان به عنوان گنجینه‌ای از هویت و میراث فرهنگی ایران و یکی از کهن‌ترین کلان‌شهرهای جهان، نسبت به آسیب‌های جبران‌ناپذیری که به لایه‌های ارزشمند باستان‌شناسی زیرین شهر وارد می‌شود، ابراز نگرانی شده است.

از سوی دیگر شهرداری اصفهان طی روزهای گذشته تعدادی از خبرنگاران اصفهان را به بازدید میدانی کمرزرین در فازهای اول و دوم برد تا در جریان آنچه در روزهای گذشته در این محدوده تاریخی رخ داده قرار بگیرند که اقدامی ارزشمند است، اما متاسفانه هیچ‌یک از کارشناسان یا مسوولان فنی مرتبط با پروژه در این بازدید حضور نداشتند تا توضیحات درباره وضعیت آثار احتمالی و ملاحظات تاریخی را به خبرنگاران ارائه کند.

نماینده حاضر از سوی شهرداری، مدیر ارتباط رسانه‌ای این سازمان بود که برخی توضیحات درباره اهداف پروژه، نبود تخریب در فاز اول و متوقف بودن عملیات در فاز دوم به دلیل پیدا شدن شواهد تاریخی را مطرح کرد.

وی در این بازدید به خبرنگاران گفته بود که بعد از حدود یک ماه که از توقف رسمی پروژه در فاز دوم گذشت، اتفاقی افتاده و دادستان پیگیر این ماجرا است و در نهایت این نهادهای قضائی و کارشناسی هستند که باید درباره تخلف یا عدم تخلف قضاوت کنند.

بدیهی‌ست که خبرنگاران، علی‌رغم تجربه و تلاششان در اطلاع‌رسانی، جایگزین کارشناسان تخصصی در حوزه میراث فرهنگی نیستند؛ بنابراین ارائه اطلاعات کامل و دقیق از سوی نهادهای مسوول و همچنین کارشناس و باستان‌شناس مسوول پروژه می‌توانست به انتشار گزارش‌هایی مبتنی بر واقعیت از سوی خبرنگاران و کاهش برداشت‌های نادرست کمک کند.

از سوی دیگر، در پروژه هایی این چنین عموما ابهام‌هایی در روند تصمیم‌گیری، شیوه اجرای عملیات و نحوه توجیه پیمانکار نسبت به حساسیت‌های تاریخی منطقه همچنان وجود دارد که پروژه کمرزرین نیز علیرغم تاکید شهرداری بر عدم تخریب حین در اجرای پروژه، از این قاعده مستثنی نیست و سوالات و ابهامات پیرامون آن وجود دارد.

آنچه باید بر آن تاکید داشت این است که پروژه‌هایی که در بافت‌های تاریخی اجرا می‌شوند، به‌ویژه در شهری چون اصفهان که میراث فرهنگی پشتوانه اصلی گردشگری و توسعه پایدار آن به شمار می‌رود، باید با نهایت دقت، شفافیت و هماهنگی انجام و این موضوع را نباید دور از نظر داشت که تداوم نبود شفافیت در چنین پروژه‌هایی نه‌تنها به فرسایش اعتماد عمومی منجر، بلکه می‌تواند موجب دلسردی ساکنان مناطق تاریخی شود.

از این رو انتظار می‌رود نهادهای اجرایی، نظارتی و تخصصی، با تعامل موثر و مسوولانه روند این پروژه و سایر پروژه‌های مشابه را به گونه‌ای مدیریت کنند که هم توسعه شهری محقق شود و هم شناسنامه‌های تاریخی اصفهان از گزند آسیب‌ها در امان بماند.

شهر اصفهان با پیشینه‌ای غنی در حوزه میراث فرهنگی و تاریخی، یکی از قطب‌های گردشگری ایران به شمار می‌رود و در شرایطی که چالش‌هایی نظیر کم آبی و محدودیت‌های زیست محیطی، توسعه پایدار شهر را تحت تاثیر قرار داده‌اند، ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی می‌تواند به عنوان پشتوانه‌ای ارزشمند، نقش موثری در عبور از این بحران‌ها ایفا کند.

در این میان، توجه به حفظ هویت تاریخی بافت‌های ارزشمند شهری از اهمیت بالایی برخوردار است.

تحقق این هدف اما مستلزم اطلاع رسانی صحیح، افزایش آگاهی عمومی و البته همکاری و تعامل موثر میان نهادهای مرتبط از جمله شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی است.

پروژه‌هایی مانند ساماندهی گذر کمرزرین و هم‌سطح سازی آن، که در محدوده‌ای با بافت تاریخی قرار دارند، نمونه‌ای از ضرورت هماهنگی میان نهادها برای دستیابی به نتایج مطلوب هستند.

از سوی دیگر موضوعی که نباید نهادهای مربوطه از آن غافل شوند، این است که طولانی شدن اجرای چنین پروژه‌هایی هرچند ممکن است دلایل فنی و نهادی داشته باشد، اما می‌تواند باعث بروز نارضایتی‌هایی در میان ساکنان منطقه شود، نارضایتی‌هایی که می‌تواند نگاه مردم به ارزش‌های تاریخی را نیز تضعیف کند، آنچنان که در پروژه کمرزرین چنین اتفاقی افتاده و موجب نارضایتی ساکنان این بافت تاریخی شده است.

در این شرایط، برنامه‌ریزی دقیق و همدلی نهادهای مسوول می‌تواند زمینه‌ساز رفع نارضایتی ساکنان این مناطق تاریخی و در عین حال حفظ اصالت تاریخی و حتی ایجاد فرصت‌های اقتصادی جدید برای آن‌ها از طریق توسعه گردشگری باشد.

حفظ میراث، نه فقط وظیفه نهادهای متولی، بلکه یک سرمایه گذاری بلند مدت برای آینده اصفهان است.

به گزارش ایرنا، شامگاه جمعه در محوطه تاریخی کمرزرین اصفهان مقابل مسجد تاریخی این محدوده تعدادی ادوات سنگین شامل بیل مکانیکی و کامیون مشغول انجام عملیات گودبرداری بوده اند که با ورود یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان از منطقه متواری شدند. اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان این رخداد را تخلف آشکار شهرداری دانسته و در این رابطه به دستگاه قضا شکایت کرده است.

۲ سال پیش عملیات گودبرداری با لودر برای احداث گذر کمرزرین منجر به مشهود شدن شواهدی از ۲ سازه معماری تاریخی و در نتیجه توقف عملیات عمرانی و شروع عملیات باستان شناسی با توافق بین پژوهشگاه میراث فرهنگی، سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان و دانشگاه هنر شد.

تاکنون در یک فصل کاوش باستان شناسی گذر کمرزرین، آثاری مانند یک سازه آبی منقوش متعلق به دوران پیش از حمله مغول به اصفهان، یک کوره سفال، یک سازه معماری متعلق به دوران متاخر اسلامی، دیواره‌های سنگی و کف‌های آجر فرش احتمالا سلجوقی و یک سنگاب کشف شده است.

پیشتر مطابق طرح‌های ارائه شده از سوی سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان مقرر بود محدوده گذر کمرزرین که هم اکنون به عنوان فاز اول این محدوده شناخته می‌شود به سایت موزه یا همان موزه باز شهری (مکانی برای معرفی یافته‌ها و داده‌های مهم باستان شناسی) تبدیل شود.