«ایران» کارنامه یک سال گذشته دولت پزشکیان را بررسی می‌کند
ایستاده پای ملت
درباره یکسالگی ریاست جمهوری پزشکیان چه قضاوتی می‌توان داشت؟ هر قضاوتی از هر جناح و با هر رویکردی که باشد، نمی‌تواند بدون لحاظ کردن این جمله رئیس‌جمهوری باشد که پنجشنبه گذشته در زنجان گفت: «این‌طور نیست که دولت با بحران مواجه نباشد. هر روز یک مصیبت جدید نازل می‌شود و ما هم بدجور گرفتاریم.» می‌توان از مصیبت‌هایی که رئیس‌جمهوری آنها را «هر روز» توصیف کرد، فهرست بلندبالایی ارائه کرد.
ایران آنلاین:جنگی که از شهادت شهید هنیه بر کشور تکمیل شد،مسأله مطالبات پرستاران و معلمان، ناترازی برق در زمستان سال گذشته، مسأله‌ای به نام اجرای قانون عفاف و حجاب استیضاح وزیر اقتصادتنها 6 ماه بعد روی کار امدن دولت، انفجار مهیب در بندرعباس و خسارت‌های ملی ناشی از آن و در نهایت پایان‌بخش مصیبت‌هایی که بر دولت چهاردهم نازل شد جنگی تمام‌عیار است که رژیم صهیونیستی و آمریکا طی 12 روز بر کشور تحمیل کردند.
اما به گواه همه موافقان و منتقدان، دولت در این 12 روز، بدون وقفه نیازهای کشور و مردم اعم از سوخت و نان و درمان و امداد را فراهم کرد. اما آنچه به‌رغم همه این فراز و فرودها از تجربه دولت و ملت و کارنامه ملت می‌توان گفت، همان است که پزشکیان در زنجان گفت: «ما تا آخر ایستاده‌ایم و کنار مردم خواهیم ماند.» نمونه اعلای این ایستادن کنار مردم، شجاعت دولت و رئیس‌جمهوری در پس گرفتن لایحه «مقابله با محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» است
شرایط استثنایی در بزنگاه تاریخی
تقی آزاد ارمکی؛ استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران: تحلیل عملکرد دولت‌ها در ایران، معمولاً در بازه‌های ۴۰ روز، سه ماه یا یک سال اول بعد از شروع کار آنها صورت می‌گیرد. اما دولت فعلی ایران یک استثنای بزرگ است؛ دولتی که از دل شرایطی بسیار دشوار، با سرمایه‌های مالی، مادی و اجتماعی تحلیل رفته به میدان آمده است.
رئیس جمهوری این دولت تأکید دارد که نماینده یک گروه سیاسی خاص نیست و تلاش می‌کند وفاقی درون سیستمی در حکمرانی ایجاد کند.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دولت، ورود ناخواسته به شرایط جنگی است؛ وضعیتی بی‌سابقه نسبت به دولت‌های پیشین که تجربه جنگ تمام عیار نداشته‌اند. برخلاف گروه‌هایی که تلاش می‌کنند تا جامعه را در فضای جنگی نگه دارند، این دولت با رویکردی منادی صلح، از طبل جنگ دوری کرد.
اما محدودیت‌های ساختاری و کمبود ابزارهای لازم، کار پروژه توسعه و اصلاحات را برای دولت سخت کرده است. حتی با حضور چهره‌ای مجرب در معاون اولی، بحران‌های عمیق اقتصادی، زیست‌محیطی و تأمین انرژی، همراه با ناکارآمدی‌های نهادی، اجازه پیشبرد چشمگیر برنامه‌های توسعه را نداده‌اند. این وضعیت به وضوح نشان دهنده محدودیت‌هایی در پذیرش و اجرای اصلاحات بنیادین است.
روابط دولت با جامعه مدنی نیز ترکیبی از تلاش و تعلل است؛ رفت و برگشت‌هایی که هم نقاط مثبت، مثل فراهم کردن فضای گفتوگو و تعدیل برخوردهای سختگیرانه دولت‌های پیشین داشته و هم ناکام ماندن در پذیرش کامل نقش مردم و نهادهای مدنی. با این حال، همین تلاش‌ها نیز نسبت به گذشته دستاورد مثبتی محسوب می‌شود و می‌تواند زمینه ساز اصلاحات بیشتر باشد.
دولت چهاردهم؛ واقع‌بینی در مواجهه با بحران‌ها
مرتضی مبلغ، معاون سیاسی وزیر کشور دولت اصلاحات: قضاوت درباره دولت بدون توجه به شرایط تحمیلی ساختاری، سیاست‌گذاری‌های گذشته، مشکلات امنیتی درون‌ساختاری و فشارها و محدودیت‌های گسترده بین‌المللی، منصفانه و واقع‌بینانه نخواهد بود. یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت، میراث دولت قبل است؛ دولتی که وعده‌های متعددی داد اما بسیاری از آنها نه‌تنها محقق نشد. از سوی دیگر، دولت پزشکیان در زمینه انتخاب مدیران توانا و کارآمد با چالش‌های جدی مواجه بود. برخی مقاومت‌های نهادی دست دولت را برای انتخاب نیروهای توانمند و متخصص به‌شدت بسته است.
شرایط منطقه‌ای و جهانی نیز در این سال تأثیر جدی داشت. تنها یک روز پس از آغاز به کار دولت، کشور با حملات تروریستی و تهدیدات خارجی روبه‌رو شد که نشان می‌دهد دولت تازه‌کار، در فضایی مملو از تهدید و بحران مجبور به آغاز فعالیت خود بوده است.ناترازی‌های اقتصادی و مسائل زیست‌محیطی و چالش های اجتماعی، همگی در برابر این دولت صف‌آرایی کرده‌اند. در این بستر، دولت تلاش کرده است سیاست وفاق ملی را دنبال کند. در مواجهه با بحران‌هایی نظیر جنگ اخیر، دولت توانست عملکرد قابل‌قبولی از خود نشان دهد و با وجود فشارهای شدید، اجازه نداد زندگی روزمره مردم دچار اختلال جدی شود. این مدیریت بحران، نمونه‌ای از توان بالقوه دولت در مواجهه با شرایط دشوار بود.
علاوه بر این مواجهه درست و شجاعانه با برخی لوایح، تعدیل نسبی سیاست مخرب فیلترینگ، تعامل سازنده با جامعه، احزاب، شخصیت‌ها و نهادهای مدنی و سایر قوا و دستگاه‌های حاکمیتی از دستاوردهای دیگر دولت در اولین سال استقرار آن است.
سیاستگذاری اقتصادی؛ تداوم وضع موجود یا تغییر مسیر؟
حسین درودیان، کارشناس اقتصادی: سیاستگذاری اقتصادی را می‌توان به دو جنبه کلی تقسیم کرد: اول، حفظ و تداوم روندهای جاری و موجود که معمولاً جنبه روزمره و روال‌مند دارد و دوم، اصلاح و تغییر روندها و مسیرهای اقتصادی به منظور جهش و بهبود وضعیت.
در جنبه اول، دولت با بودجه سالانه و تخصیص منابع، تلاش می‌کند امور جاری را مدیریت کند. اما در شرایطی که روندهای اقتصادی معیوب و نزولی هستند، انتظاری فراتر از موارد روزمره وجود دارد؛ سیاست‌های اصلاحی و برنامه‌های جهشی که بتواند اقتصاد را به مسیر بهینه بازگرداند و تغییرات بنیادین ایجاد کند.
کاهش سهم سرمایه‌گذاری در بودجه و افزایش مخارج/ کسری بودجه و تأمین آن از منابع نامطلوب که به افزایش بدهی،رکود و تورم منجر می‌شود/ ناترازی صندوق‌ها/ انباشت دارایی‌های بی‌کیفیت در نظام بانکی و محدود شدن توان تسهیلات/ کسری منابع در حوزه انرژی که به کمبودها و قطعی‌های مکرر برق و گاز منجر شده است.
در بخش انرژی، ایران با بحرانی شدید روبه‌رو است. کمبود برق بویژه در فصول گرم سال محسوس است. در حالی که سهم انرژی‌های نو در تأمین برق کشور کمتر از یک درصد است.
کسری گاز طبیعی نیز شرایط را پیچیده‌تر کرده است؛ این کسری منجر به محدودیت در تأمین سوخت نیروگاه‌ها و صنایع شده و با ایجاد ناترازی در شبکه برق، فشار بیشتری به زیرساخت‌ها وارد می‌کند.این روندها نشان می‌دهد که اقتصاد کشور بر مسیر نزولی قرار گرفته است .
انتظار از دولت این است که با فهم دقیق وضعیت اقتصادی و چالش‌ها، بسته‌های سیاستی مشخص و قابل اجرا را طراحی و عملیاتی کند. این بسته‌ها باید به گونه‌ای باشند که بتوانند روندهای منفی را متوقف و چشم‌انداز اقتصاد را به سمت ثبات و رشد هدایت کنند.
پزشکیان مسیر جدیدی در سیاست خارجی گشود
عابد اکبری؛کارشناس سیاست خارجی: نخستین سال فعالیت دولت چهاردهم با یکی از حساس‌ترین و پرمخاطره‌ترین رخدادهای سیاست خارجی ایران در دو دهه اخیر گره خورد: «جنگ 12 روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی.».
جنگ 12 روزه آزمونی تاریخی برای دستگاه سیاست خارجی کشور بود. در میانه جنگ، وزارت امور خارجه و ساختار دیپلماسی کشور نقش مؤثری ایفا کردند:
ـ مدیریت روایت بین‌المللی جنگ و تأکید بر دفاع مشروع در برابر حملات متجاوزانه تل‌آویو؛
ـ فعال‌سازی کانال‌های دیپلماتیک با کشورهایی چون چین، روسیه، ترکیه و برخی کشورهای عربی برای جلوگیری از گسترش دامنه جنگ ؛
ـ تلاش برای کاهش مخاطرات اقتصادی جنگ از طریق حفظ مسیرهای تبادلات انرژی، فعال نگه داشتن صادرات و استفاده از ابزارهای موازی در عرصه دیپلماسی اقتصادی.
این اقدامات موجب شد در اوج درگیری نظامی، ایران بتواند تصویر یک کشور عقلانی با ظرفیت گفتوگو و خواهان صلح عادلانه را به جامعه جهانی منتقل کند.
با پایان جنگ و بازگشت به شرایط شکننده صلح، سیاست خارجی دولت چهاردهم وارد مرحله‌ای حساس شد: ترمیم آسیب‌ها، بهره‌برداری از فرصت‌ها و بازتعریف معادلات منطقه‌ای.
در این مرحله، رویکرد تهران مبتنی بر سه محور کلیدی بود:
ـ فعال‌سازی دیپلماسی منطقه‌ای برای تثبیت آتش‌بس و کاهش تنش پایدار؛
ـ آغاز گفت‌وگوهای فشرده با کشورهای غربی برای پرهیز از تحریم‌های جدید و احیای مسیرهای گفتوگو درباره پرونده هسته‌ای و اقتصادی؛
ـ تقویت حضور در ترتیبات امنیتی و اقتصادی نوظهور در آسیا و غرب آسیا، با هدف کاهش وابستگی به ساختارهای غرب‌محور.
در تحلیل نهایی، می‌توان گفت دولت چهاردهم در سال اول، توانسته است با تلفیق دیپلماسی فعال، توازن‌سازی منطقه‌ای و قدرت دفاعی مؤثر، مسیر تازه‌ای در سیاست خارجی بگشاید.
پزشکیان نمره قبولی می گیرد
صادق زیباکلام، استاد سابق دانشگاه تهران: دوران ریاست جمهوری آقای پزشکیان همراه با شرایط بسیار سخت و بحرانی بود. هنوز ایشان به طور کامل در پاستور مستقر نشده بودند که ترور شهید هنیه رخ داد و از آن زمان به بعد بحران‌های متعدد داخلی و منطقه‌ای فشار زیادی به دولت وارد کرد. جنگ خرداد ماه که پس لرزه‌های آن همچنان ادامه دارد، مشکلات کم آبی، کمبود گاز، بنزین و برق و فشارهای بین‌المللی پس از روی کار آمدن دولت ترامپ نمونه‌هایی از شرایط دشوار کشور در این دوره به شمار می‌روند.
علاوه بر این، جریان تندرو از روز اول با انتخاب آقای پزشکیان مخالف بود و از همان ابتدا با موضع گیری‌های تضعیف کننده، مانع عملکرد دولت شده است.
با وجود این، در کنار همه این مشکلات، دولت آقای پزشکیان موفق به برداشتن چند گام مهم شده است. در حوزه مسائل اجتماعی، تغییراتی نظیر تعلیق قانون حجاب، کاهش فشارهای محدودکننده فضای مجازی و عقب‌نشینی از تصویب برخی لوایح محدودکننده از جمله اقدامات مثبت به شمار می‌روند.
همچنین در عرصه انتصابات نیز شاهد حضور مدیران معتدل و میانه رو در استانداری‌ها، دانشگاه‌ها و وزارت ارشاد بوده‌ایم که تحولات مثبتی در فضای فرهنگی و آموزشی ایجاد کرده‌اند.
با این حال، به عقیده بسیاری، انتظارات بیشتری از آقای پزشکیان وجود داشت؛ بویژه در زمینه حمایت محکم‌تر و قاطع‌تر از آزادی‌ها، دفاع از دموکراسی، آزادی زندانیان سیاسی و فراهم کردن زمینه بازگشت و حضور ایرانیان خارج از کشور که می‌توانست وضعیت داخلی را بهبود بخشد.
در نهایت، می‌توان گفت عملکرد دولت پزشکیان قابل قبول است و نمره قبولی می‌گیرد.
انتهای پیام/