این درخت سرو هرگز کمر خم نکرد

فاطمه نیک پور - روزنامه‌نگار; این جشنواره علاوه بر جنبه‌های فرهنگی و هنری، به دلیل بهره‌مندی از منابع عمومی، دارای اهمیت ویژه‌ای در حوزه شفافیت مالی و پاسخگویی به جامعه هنری و افکار عمومی است. 
مقایسه گزارش‌های مالی پانزدهمین، شانزدهمین و هفدهمین دوره این جشنواره نشان می‌دهد که تحولی بنیادین در رویکرد معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به شفاف‌سازی مالی صورت گرفته است.
 معاونت هنری با انتشار گزارشی تفصیلی، تمامی ردیف‌های هزینه را با ذکر دقیق تعداد واحد، مبلغ واحد، جمع کل و در موارد متعددی با نام اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت‌کننده، منتشر کرده است.
 این سطح از شفافیت، نه‌تنها محل مصرف منابع را روشن می‌سازد، بلکه امکان ارزیابی دقیق سیاست‌های حمایتی جشنواره را برای صاحب‌نظران فراهم می‌آورد.
مقایسه بخش‌های مختلف هزینه‌ها نشان می‌دهد که در دوره‌هایی هزینه در بخش جوایز و یا تقدیرها بیشتر بوده و در برخی دوره‌ها هزینه بر کارهای اجرایی.
 یکی از نکات قابل توجه در هر سه دوره تغییر نسبت هزینه‌های اجرایی و ساختاری به هزینه‌های حمایتی مستقیم است به طوری که در دوره‌هایی دستمزد هنرمندان در مقابل هزینه‌های اجرایی بالاتر یا پایین‌تر بوده است.
جوانگرایی و صلح‌جویی نمادی پررنگ در جشنواره تجسمی فجر طی دوره گذشته بود؛ تغییری چشمگیر که توسط دبیران و مدیران این دوره در جشنواره حاکم شد.
 
پیامدهای ارائه گزارش مالی جشنواره تجسمی فجر
 این تحول در شیوه ارائه اطلاعات مالی، سه پیامد مهم داشته است؛ یکی از این پیامدها افزایش اعتماد عمومی است چرا که با انتشار جزئیات ریز هزینه‌ها، شائبه‌های احتمالی را کاهش داده و امکان نظارت عمومی را فراهم کرده است. پیامد دوم می‌تواند اهرم پاسخگویی را تقویت کند به طوری که مسئولان جشنواره با انتشار نام دریافت‌کنندگان و مبالغ، مسئولیت‌پذیری بیشتری در برابر نحوه هزینه‌کرد منابع نشان داده‌اند و آخرین پیامد تغییر جهت‌گیری حمایتی است یعنی با کاهش هزینه‌های غیرمستقیم و اداری، منابع بیشتری به‌صورت مستقیم به هنرمندان و تولید آثار تعلق گرفته است.
  
تغییر رویکردها در جشنواره تجسمی فجر
 جشنواره تجسمی فجر با حضور دبیرانش در هر دوره تجربه جدیدی را برای هنرمندان و مخاطبانش رقم زده است به طوری که در پانزدهمین دوره، محور اصلی آثار به سمت هنرهای تجسمی معاصر با تأکید بر تکنیک‌های کلاسیک بود و موضوعات اجتماعی به شکل محدودتری مطرح شدند.
شانزدهمین دوره شاهد رشد چشمگیر هنرهای دیجیتال و هنرهای چندرسانه‌ای بود و موضوعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی با رویکردی نقدی بیشتر مورد توجه قرار گرفتند. استفاده از فناوری‌های نوین و فضای آنلاین به جشنواره امکان داد که گستره مخاطبان خود را افزایش دهد.
 در هفدهمین دوره، هنر تعاملی و چندرسانه‌ای به عنوان محور اصلی شناخته شد و هنرمندان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، فضاهای نمایش خلاقانه و تعاملی فراهم کردند.
 این دوره همچنین تلاش کرد سنت و مدرنیته را در کنار هم قرار دهد و در فضای باز و مجازی تجربه تازه‌ای به مخاطبان ارائه دهد. 
در این دوره درخت سرو پوستر جشنواره، نشان از ایستایی آن طی ۱۷ سال بود و موشن گرافی این جشنواره که توسط سیاوش لطفی صورت گرفته بود تلفیق موسیقی و تجسمی را در آن زنده کرده بود.
 هر چند که هر سه دوره دارای نقاط قوت و چالش‌های خاص خود بودند و همانند دیگر جشنواره‌ها فراز و فرودهای بسیاری را نیز تجربه کرده است خصوصاً با توجه به تورم اقتصادی و شرایط جامعه و در مقابل بودجه نه چندان خوب اما باز هم با همدلی و همراهی هنرمندان توانست جایگاه خودش را حفظ و در رویدادی بزرگ هنرمندان را دور خود جمع کند.
با نگاهی به گزارش عملکرد مالی این جشنواره که شاید به نسبت موسیقی و تئاتر فجر، بودجه کمتری را به خود اختصاص داده است نشان می‌دهد که بسته به بودجه دریافتی بخش‌هایی در دوره‌های مختلف به جشنواره اضافه و یا کم شده است اما نکته پررنگ برگزاری استانی این جشنواره همانند دیگر جشنواره‌های فجر است که شاید بیشترین بودجه را هم از کل به خود اختصاص داده است.
 تحلیل سه دوره پانزدهم تا هفدهم جشنواره تجسمی فجر نشان می‌دهد که این رویداد بزرگ هنری روند تحول و توسعه قابل توجهی را تجربه کرده است. حرکت از هنرهای کلاسیک به سمت هنرهای دیجیتال و تعاملی، توسعه فضاهای نمایش و افزایش تنوع رسانه‌ها، از شاخص‌های مهم این تحول هستند.
 آینده جشنواره نیازمند تمرکز بیشتر بر بهبود زیرساخت‌ها، حمایت از نوآوری و ایجاد فرصت‌های گسترده‌تر برای حضور مخاطبان عام و تخصصی است تا بتواند جایگاه خود را به عنوان رویدادی پیشرو و تأثیرگذار حفظ کند.
 اما به طور کلی شفاف‌سازی مالی جشنواره هنرهای تجسمی فجر، نمونه‌ای برجسته از بهبود فرآیندهای گزارش‌دهی در حوزه فرهنگ و هنر است.
 این اقدام، با فراهم کردن امکان ارزیابی دقیق محل تخصیص بودجه، تصویری روشن از اولویت‌های جدید معاونت هنری یعنی تمرکز بر تولید محتوای هنری، حمایت مستقیم از هنرمندان و کاهش هزینه‌های ساختاری به دست می‌دهد.
سه دوره اخیر جشنواره هنرهای تجسمی فجر نشان‌دهنده روند رو به رشد و توسعه این رویداد هنری در ایران است.
 با افزایش تعداد آثار و هنرمندان در هر دوره، جشنواره توانسته است تنوع بیشتری از آثار هنری را به نمایش بگذارد و تعامل بیشتری با مخاطبان برقرار کند. تمرکز بر هنرهای دیجیتال و استفاده از فناوری‌های نوین در دوره‌های اخیر، نشان‌دهنده توجه به روندهای جهانی در عرصه هنرهای تجسمی است.