ستاد مبارزه با مواد مخدر؛ بازگشت به ریل درست
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در دهم مهر ۱۳۸۵ هنگام ابلاغ سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد، خطاب به رؤسای قوای سه‌گانه هشدار دادند: «سیاست‌های کلی در باب مواد مخدر، نهایی و ابلاغ گردید؛ ولی این نگرانی همچنان باقی است که دست‌اندرکاران، بلای بزرگ و تهدید عظیمی را که از این سو متوجه کشور است، به درستی برآورد نکنند و باز هم مشکلات بر روی هم متراکم شود.» این سخن حکیمانه رهبر انقلاب، امروز پس از گذشت نزدیک به دو دهه همچنان موضوعیت دارد و نشان می‌دهد معظم‌له با آینده‌نگری ویژه‌ای نسبت به ابعاد بحران اعتیاد هشدار داده بودند.
ایران آنلاین: با وجود این رهنمودها، در طول سال‌های بعد بسیاری از اقدامات در مسیر درست قرار نگرفت. در سال ۱۳۹۵، یعنی ده سال پس از ابلاغ سیاست‌های کلی، جلسات متعددی با حضور مسئولان قوای سه‌گانه و ستاد مبارزه با مواد مخدر در محضر رهبر انقلاب برگزار شد؛ جلساتی که همچنان با گلایه‌های ایشان همراه بود و در سال بعد نیز چالش های جدیدی اضافه گشت.
به‌عنوان نمونه، در سال‌هایی که کشت خشخاش در افغانستان محدود شد، کشفیات مواد در ایران به یک‌چهارم کاهش یافت. در همین حال، درصد خلوص مواد نیز از ۲۶ درصد به ۱۱ درصد رسید. این وضعیت تأمین مواد اولیه دارویی کشور که مبتنی بر کشفیات موادمخدر بود را با چالش جدی روبه‌رو ساخت و نشان داد که عدم پیش بینی راهبردی در قبال تغییرات محیطی چه تبعات عمیق و مخاطره آمیزی دارد.
در چنین شرایطی طی دو دهه گذشته، باوجود فداکاری نیروهای انتظامی و درمانگران، اعتیاد روندی افزایشی به خود گرفت؛ سن شروع مصرف کاهش یافت؛ الگوهای مصرف از مواد کم‌خطر به مواد پرخطر تغییر کرد و چرخه معیوب دستگیری و آزادی معتادان متجاهر، یک دور تسلسل و باطل ایجاد نمود. در چنین شرایطی با تغییر دولت و با انتخاب مدیری صاحب دانش؛ تجربه و آشنا با حوزه‌های مدیریت راهبردی؛ فرصت تازه ای برای ایجاد تحول ساختاری در ستاد و فرایند مبارزه با مواد مخدر ایجاد شد.
دکتر حسین ذوالفقاری، استاد تمام دانشگاه، جانباز دفاع مقدس و مدیری با سابقه در حوزه‌های انتظامی و اجرایی، این مسئولیت خطیر را پذیرفت. او با احساس تکلیف، چالش‌ها را به‌درستی شناسایی کرده و قصد دارد از مسیر تعامل با قوای سه‌گانه و بهره‌گیری از دانش نخبگان و تجربه گذشتگان، ستاد را به ریل اصلی بازگرداند. اخلاق‌مداری و روحیه تعامل‌گری او سبب شده است که حضورش در مقام نماینده رئیس جمهور و دبیرکل ستاد، موجی از همدلی و هم‌افزایی در میان دستگاه‌ها ایجاد کند.
یکی از اقدامات مهم ستاد در دوره جدید، همکاری نزدیک با کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس و دستگاه قضا برای اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر است. یکی از اهداف اصلاحی این لایحه این است که مطابق بند ۱۱ سیاست خای ابلاغی مقام معظم رهبری ساختار ارتقاء یافته و اصلاح شود. از سوی دیگر در نظر است چرخه باطل برخورد با معتادان متجاهر به طور ماهوی تغییر یابد. در همین راستا «مراکز امید و زندگی» برای ترک داوطلبانه و بازتوانی اجتماعی و حرفه آموزی در دستور کار ستاد قرار گرفته است که با استفاده از تجربیات گذشته که مبتنی بر آزمون و خطا بوده و همچنین با بهره گیری از تجارب موفق جهانی تصلاح فرایندی صورت پذیرد و معتادان متجاهر و بی خانمان، مجدداً به چرخه اعتیاد و جرم بازنگردند.
از سوی دیگر، موضوع تأمین مواد اولیه دارویی نیز با نگاه واقع‌بینانه دنبال می‌شود. طرح کشت شقایق «الیفرا» که قبلاً به تأیید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده و سالها راکد مانده بود، می‌تواند از بروز بحران در حوزه داروهای مسکن و داروهای حیاتی برای بیماران صعب‌العلاج و افزایش قیمت داروها جلوگیری کند. با توجه به کاهش کشفیات و کاهش درصد حلوص مواد مکشوفه اگر این طرح به سرعت در دستور کار ستاد قرار نمی گرفت، کشور در آینده ای نزدیک با بحران جدی در دسترسی به داروهای حیاتی مواجه می شد.
تنوع‌بخشی به شیوه‌های درمان و طرح مدیریت مصرف، هم‌زمان با برنامه‌های کاهش آسیب و بازتوانی معتادان، از دیگر محورهای اساسی فعالیتدستاد در دوره جدید است. این اقدامات همسو با ایده‌های رئیس‌جمهور دنبال می‌شود و می‌تواند به کاهش دغدغه‌های مردم و تحقق منویات رهبری منجر شود.
نگارنده این سطور، که چهار دهه در حوزه های مختلف مبارزه با مواد مخدر و عرصه های مطالعاتی اعتیاد فعالیت داشته و بارها بی‌پرده از کاستی‌ها انتقاد کرده است، امروز با نگاهی واقع‌بینانه تأکید می‌کند: برونداد شش‌ماهه ستاد در دوره مدیریت دکتر ذوالفقاری نشان می‌دهد که این مجموعه در ریل صحیح قرار گرفته است و با حمایت روسای قوا و همراهی مردم می‌تواند ستاد را به سرمنزل مقصود برساند.
این بار امیدواری بیشتری وجود دارد که مبارزه با مواد مخدر، از سطح شعارها فراتر رفته و به عرصه عمل کارآمد واردشود.
خلیل الله همائی راد
پژوهشگر حوزه موادمخدر
انتهای پیام/