برنامه‌های حمایتی به دلیل تأمین نشدن اعتبار اجرا نشده است؛
کشاورزی مازندران هنوز در پله معیشت
گذر از نظام تولید معیشتی به کشاورزی مدرن و توسعه‌یافته همچنان از مهم‌ترین چالش‌های کشاورزی ایران است. بحران آب، خشکسالی و سایه تهدید تغییر کاربری اراضی و همچنین قطعه قطعه و کوچک شدن اراضی کشاورزی حتی حفظ وضع موجود و کشاورزی معیشتی را هم به چالش می‌کشاند.
شیما جهانبخش - گروه ایران زمین: استان مازندران هرچند با تولید بیش از ۹۰۰ هزار تن برنج سفید در دو نوبت کشت اول و دوم به‌عنوان مهم‌ترین استان تولید‌کننده برنج جایگاه خود را حفظ کرده است اما دغدغه معیشت کشاورزان باعث شده با وجود توصیه‌ها برای صرف‌نظر کردن از کشت دوم همچنان کشاورزان به کشت دوم ادامه دهند.
تهدید سفره‌های زیر زمینی آب، نابودی مواد آلی خاک و میکروب‌های مفید و موجود زنده در خاک به همراه هدررفت انرژی از آسیب‌های کشت دوم برنج است. کارشناسان به خاطر آسیب جدی به آب‌های سفره‌های زیرزمینی و احتمال خطر فرونشست چاه‌های کشاورزی و اراضی مازندران، خواستار توقف کشت دوم برنج و به جای آن کشت پاییزه هستند که انواع سبزیجات و صیفی جات را برای کاشت پیشنهاد می‌دهند. این کار درآمد بیشتری نسبت به کشت دوم برنج برای کشاورزان خواهد داشت.
«بابک مؤمنی»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران، با اشاره به شرایط کشاورزی استان و کشور، اهمیت حفاظت از شالیزارهای مازندران، چالش‌های پیش‌رو، فرصت‌ها و راهکارهای عملی جهت ارتقای بهره‌وری و افزایش تولید برنج را مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: «وقتی درباره اراضی کشاورزی مازندران صحبت می‌کنیم، در حقیقت به آخرین پناهگاه امنیت غذایی کشور اشاره داریم. در شرایطی که فلات مرکزی ایران با خشکسالی بی‌سابقه مواجه است، بسیاری از استانها امکان کشت برنج را از دست داده‌اند.» وی افزود: «طبق گزارش‌های رسمی، بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از زمین‌هایی که در سنوات گذشته به کشت برنج اختصاص داشت، امسال به دلیل کمبود آب امکان کشت نداشتند یا با افت عملکرد جدی مواجه شدند. این در حالی است که استان‌های شمالی، بویژه مازندران با اقلیم معتدل و شرایط نزولات جوی مساعدتر همچنان قادر به حفظ پایداری کشت و تولید برنج هستند.»
خشکسالی و چالش کم‌آبی؛ تهدیدی جدی برای کشاورزی
خشکسالی‌های گسترده و کاهش ذخایر آبی در سال‌های اخیر موجب شده تا کشت برنج در استان‌های مرکزی و جنوبی عملاً غیرممکن شود یا در استان‌هایی نظیر خوزستان به‌شدت محدود شود. این محدودیت‌ها علاوه بر کاهش تولید داخلی، تهدیدی برای امنیت غذایی کشور است که به شکل مستقیم بر تأمین سفره مردم تأثیرگذار است.
مؤمنی در این باره اظهار کرد:« در شرایط کنونی که محدودیت منابع آبی و بحران کم‌آبی وجود دارد، استان‌های شمالی بویژه مازندران فرصت طلایی و استثنایی برای ارتقای نظام تولید برنج با گذر از کشاورزی معیشتی به کشاورزی مدرن و مکانیزه دارند. این راهبرد می‌تواند علاوه بر حفظ عرصه‌های تولید در ایجاد اقبال در نسل جوان کشور به سمت تولید تأثیرات ارزشمندی داشته باشد.»
وی با اشاره به شرایط خاص کشور در زمینه دفاعی و محدودیت‌های منابع ارزی افزود: «پایداری تولید داخلی باید در رأس سیاست‌گذاری‌ها قرار گیرد تا بتوانیم وابستگی به واردات را کاهش دهیم و امنیت غذایی کشور را تضمین کنیم.» این مسئول جهاد کشاورزی مازندران بر لزوم توسعه سیاست‌های حمایتی تأکید کرد و گفت: «ما باید بتوانیم با تخصیص منابع اعتباری متناسب با جایگاه تولید و اجرای سیاست‌های حمایتی، میزان عملکرد تولید در واحد سطح و به ازای واحد آب مصرفی را متناظراً افزایش دهیم. این اقدام نه تنها موجب افزایش فرصت تأمین نیاز کشور می‌شود، بلکه فشار روی منابع آب را کاهش می‌دهد و به پایداری تولید کمک می‌کند.»
وی افزود: «در شرایطی که موضوعات متعدد از جمله حفظ قدرت سرمایه، خشکسالی در سایر مناطق، اقبال خوش نشینان و حتی موضوعات پدافند غیرعامل منجر به رشد فزاینده تقاضا برای مهاجرت و ساخت سکونتگاه‌های جدید شده و تهدید جدی تغییر کاربری اراضی شالیزاری افزایش یافته است، اگر معیشت و کرامت کشاورزان برآورده نشود، انگیزه کشاورزان برای ادامه فعالیت در سنگر تولید کاهش یافته و عرصه‌های کشاورزی از دست می‌روند.»
مؤمنی به لزوم داشتن برنامه‌های هدفمند اقتصادی برای کشت‌های ثانویه اشاره کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم با بخشنامه و دستور صرف به کشاورزان بگوییم فقط یک نوبت کشت کنند و بعد هیچ برنامه حمایتی مشخصی نداشته باشیم. الگوهای کشت باید طوری طراحی شوند که کشاورزان بتوانند به شکل اقتصادی و پایدار تولید کنند.»
یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در کشاورزی مازندران، بحث کشت دوم برنج است که هم مزایا و هم مخاطراتی دارد. مؤمنی در این باره توضیح داد: «کشت دوم برنج مانند شمشیر دو لبه است. از یک طرف بهبود شرایط اقتصادی کشاورزان و افزایش تولید را به همراه دارد، اما از طرف دیگر ممکن است مصرف آب و کودهای شیمیایی را افزایش دهد.»
وی افزود: «برای کاهش این مخاطرات، باید تحلیل‌های فنی و علمی انجام دهیم و در مناطقی که دشت‌های ممنوعه با سفره‌های در خطر محسوب نمی‌شود، با استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری کم‌فشار و فناوری‌های پیشرفته فرصت بهره‌برداری پایدار از منابع را فراهم آوریم. از سویی دیگر الگوهای سازگار با زیست بوم خشکه کاری برنج هم می‌تواند در برنامه الگوی کشت قرار گیرد که نیازمند برنامه‌های ترویجی و حمایتی گسترده‌تری است. این روش‌ها می‌تواند میزان مصرف آب را به‌شدت کاهش دهد.»
پروژه‌های زیرساختی کلان
مؤمنی با اشاره به پروژه‌های مهم در دستور کار گفت: در مازندران اجرای پروژه‌های پایلوت در مناطق فریدون‌کنار و جویبار آغاز شده، اما برای توسعه گسترده نیازمند منابع مالی قابل توجه هستیم.اگر فقط با معادل دو سال یارانه واردات برنج امکان تأمین سرمایه و منابع مالی به این طرح‌ها وجود داشته باشد، می‌توانیم تغییرات اساسی در زیرساخت‌های شالیزارهای این استانها ایجاد کنیم و با کمترین آسیب به منابع آب و خاک، تولید برنج را افزایش دهیم. یکی از چالش‌های مهم کشاورزی مازندران، افزایش تغییر کاربری اراضی شالیزاری به عرصه‌های غیرمولد است.
مؤمنی افزود: «برای افزایش اقبال به تولید محصولات استراتژیک، نیازمند سیاست‌های جامع حمایتی از کشاورزان، بیمه، رفاه و بهبود شرایط اقتصادی آنها هستیم تا انگیزه تولید و حفظ اراضی کشاورزی حفظ شود.»
پیش‌بینی برداشت و اهمیت کشت دوم
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران درباره پیش‌بینی کشت دوم برنج در استان گفت: «اگر شرایط جوی مساعد باشد، پیش‌بینی می‌شود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن برنج برداشت شود.»
مؤمنی خاطرنشان کرد: «اهمیت مازندران در تأمین امنیت غذایی کشور غیرقابل انکار است و ما باید همه تلاش خود را برای حفظ و توسعه شالیزارها به کار بگیریم. در این مسیر سیاست‌های حمایتی، ارتقای فناوری‌های کشاورزی بویژه در حوزه تولید و تأمین بذر و تغذیه، اصلاح زیرساخت‌ها و توجه به معیشت کشاورزان از کلیدی‌ترین عوامل موفقیت خواهند بود.
راهکار حفظ شالیزارها
در برنامه هفتم توسعه ۲ پروژه کلان برای اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی وجود دارد؛ یکی فاز دوم زهکشی اراضی خوزستان و دیگری اجرای طرح زیرساخت اراضی شالیزاری شمال کشور. پروژه شمال کشور شامل مرمت و بهسازی آب‌بندان‌ها، تجهیز و نوسازی و استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری و در نهایت زهکشی و بازچرخانی آب هستند.
انتهای پیام/