توزیع ناعادلانه سینما در کشور

بیتا میرعظیمی - گروه ایران‌زمین: نابرابری در توزیع زیرساخت‌های سینمایی، تعطیلی تدریجی سالن‌ها و فاصله چشمگیر با استاندارد جهانی (یک سالن به ازای هر ۱۰هزار نفر) نشان می‌دهد سینمای ایران نه‌تنها از نظر تعداد، بلکه از نظر عدالت فرهنگی نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو است. در این میان، استان تهران با وجود ۹۴ سینما و سهم ۲۱.۸ درصدی از کل سینماهای کشور، در صدر جدول قرار دارد؛ در حالی ‌که استان‌هایی مانند قزوین، ایلام، زنجان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و بوشهر، تنها با ۲ تا ۵ سینما و کمتر از ۱۰ سالن، در پایین‌ترین سطح برخورداری قرار دارند. این شکاف آماری، از تمرکز زیرساخت‌های فرهنگی در چند استان محدود و کمبود در سایر نقاط کشور حکایت دارد؛ چالشی که نه‌تنها تجربه سینما را به امتیازی نابرابر بدل کرده بلکه توسعه متوازن فرهنگی را نیز با پرسش‌های جدی مواجه ساخته است.

«محمدحسین فرج»، مدیرکل دفتر توسعه زیرساخت و فناوری سازمان سینمایی کشور به «ایران» می‌گوید:«تعداد سینماهای ایران در زمستان سال ۱۴۰۳ شامل ۴۱۷ سینما، ۹۲۸ سالن و ۱۸۰ هزار و ۱۸۱ صندلی بود. این رقم در تابستان ۱۴۰۴ به ۴۲۴ سینما با ۹۵۹ سالن و ۱۸۳ هزار و ۹۸۵ صندلی افزایش یافته است.» این یعنی در بازه زمانی چند ماه از زمستان گذشته تا تابستان امسال ۷ سینما با ۳۱ سالن به بهره برداری رسیده است. طبق آمار اعلامی از سوی مدیرکل دفتر توسعه زیرساخت و فناوری سازمان سینمایی کشور به «ایران»، «استان تهران با ۹۴ سینما، صدرنشین جدول است و ۲۱.۸ درصد از کل سینماهای کشور را در اختیار دارد. استان اصفهان نیز با وجود «۳۶ سینما و ۸۷ سالن»، استان خوزستان «۲۴ سینما و ۴۹ سالن»، استان خراسان رضوی «۲۳ سینما و ۱۰۰ سالن»، استان فارس «۲۳ سینما و ۴۷ سالن» و استان آذربایجان شرقی «۲۲ سینما و ۴۰ سالن» در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین استان‌ قزوین با وجود «۲ سینما و ۴ سالن»، استان ایلام «۳ سینما و ۳ سالن»، استان زنجان «۲ سینما و ۴ سالن»، استان چهارمحال و بختیاری «۳ سینما و ۱۰ سالن»، استان کهگیلویه و بویراحمد «۴ سینما و ۴ سالن»، استان خراسان جنوبی «۵ سینما و ۵ سالن» و استان بوشهر «۵ سینما و ۵ سالن»، در پایین‌ترین سطح برخورداری از زیرساخت‌های سینمایی قرار دارند.»

اما با وجود رشد نسبی سینماها در کشور، توزیع جغرافیایی آنها در استان‌های مختلف همچنان نابرابر باقی مانده است. این نابرابری زمانی ملموس‌تر می‌شود که آمار سهم استان‌ها از کل سینماهای کشور مورد بررسی قرار گیرد. به طور مثال اصفهان ۹.۱ درصد، خوزستان ۵.۱ درصد، خراسان رضوی ۱۰.۴درصد، فارس ۴.۹درصد و آذربایجان شرقی ۴.۲درصد از کل سینماهای ایران را به خود اختصاص داده‌اند. از دیگر سو، در شرایطی که استاندارد بین‌المللی در حوزه سینمایی، یک سالن به ازای هر ۱۰هزار نفر جمعیت را توصیه می‌کند، ایران در تابستان سال ۱۴۰۴ تنها به ازای هر ۸۹ هزار نفر یک سالن سینمایی دارد. این رقم در سال ۱۴۰۳، به ازای هر ۹۲هزار نفر یک سالن بود. از سوی دیگربا توجه به جمعیت ۸۶ میلیونی ایران، باید ۸۶۰۰ سالن در کشور موجود باشد تا مطابق با استاندارد جهانی حرکت کنیم. این در حالی است که در سال ۱۴۰۳، ۹۲۸ سالن سینمایی و در تابستان سال ‌جاری ۹۵۹ سالن سینمایی وجود داشته است. این فاصله فاحش، نه‌تنها بیانگر کمبود زیرساخت، بلکه نشانه‌ای از غفلت تاریخی در توسعه متوازن فرهنگی است؛ غفلتی که در بسیاری از استان‌ها، سینما را از یک حق عمومی به یک امتیاز نادر تبدیل کرده است.

سینمایی‌ترین شهرهای کشور

در پنج ماه اول سال ۱۴۰۴، سالن‌های سینمایی سه شهر تهران، مشهد و اصفهان پرمخاطب‌ترین سینماهای کشور شدند. براساس آمار منتشر شده از سوی مؤسسه سینماشهر، در پنج ماه اول سال‌ جاری، ۸۰۵ سالن در سراسر کشور میزبان ۱۰ میلیون و ۷۱۴ هزار نفر مخاطب بودند که سهم ۴۰ سینمای اول کشور ۵ میلیون و ۸۱۲ هزار نفر، یعنی ۵۴درصد کل مخاطبان سینما در این مدت است. در همین راستا نیز تهران با ۱۸ سینما ۵۴ درصد، استان خراسان رضوی و شهر مشهد با ۷ سینما۱۵درصد، استان فارس و شهر شیراز نیز با ۴ سینما ۹درصد از مخاطبان، استان اصفهان با ۳ سینما ۸درصد، استان البرز نیز با ۳ سینما ۷درصد از مخاطبان، ۴۰ سینمای اول کشور در ۵ ماه گذشته را به خود اختصاص داده است.

چراغ بی‌فروغ سینما در بوشهر

استان بوشهر با جمعیتی بالغ بر یک میلیون و دویست هزار نفر تنها دارای ۲ سالن سینمایی فعال است. «محمدحسین زندویان» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به «ایران» می‌گوید:«هم‌اکنون استان بوشهر دارای دو سالن سینمایی فعال تحت نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. یکی در شهر بوشهر و دیگری در شهر برازجان. البته پیشنهاد راه‌اندازی یک سالن سینما در شهرستان کنگان مطرح شده است. این موضوع مراحل اداری مانند تأیید مکان، اخذ مجوز کمیسیون فنی استان و دریافت تأییدیه تجهیز از سوی مؤسسه سینماشهر را طی می‌کند. علاوه بر کنگان، دو شهر گناوه و دیلم نیز در برنامه توسعه سینمایی استان قرار دارند که امیدواریم با تأمین منابع و طی مراحل قانونی، در آنها نیز سالن سینما راه‌اندازی کنیم.» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر ادامه می‌دهد:«در حال حاضر پردیس سینمایی در استان وجود نداشته و سالن‌های موجود به‌روز نیستند. البته برخی سالن‌های خصوصی نیز فعال‌اند؛ از جمله سالن‌هایی که توسط شرکت نفت برای پرسنل خود اداره می‌شوند. تعداد این سالن‌ها حدود دو یا سه مورد برآورد می‌شود، اما به‌ صورت عمومی قابل استفاده نیستند.»

طبق گفته این مقام مسئول، «استان بوشهر با وجود جمعیت قابل توجه، از نظر زیرساخت‌های سینمایی محروم است. یکی از قدیمی‌ترین سینماهای استان که در شهر بوشهر قرار دارد، به دلیل وضعیت فیزیکی نامناسب ساختمان، سال‌هاست غیرفعال شده و نیازمند بازسازی یا بهینه‌سازی است. این موضوع در حال پیگیری از سوی نماینده مجلس، استانداری، حوزه هنری و اداره کل ارشاد استان است. تصمیم نهایی نیز منوط به نظر کمیسیون فنی استان خواهد بود.»

«زندویان» اصلی‌ترین مانع در مسیر توسعه سینماهای استان را کمبود منابع مالی و نبود سرمایه‌گذار دانسته و خاطرنشان می‌کند:«در صورت تأمین بودجه، آمادگی کامل برای حمایت از سرمایه‌گذاران وجود دارد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مؤسسه سینماشهر نیز در زمینه صدور مجوز و تجهیز سالن‌ها همکاری لازم را خواهند داشت. نمونه‌ای از این همکاری، پروژه در حال اجرای سینمای کنگان است که توسط سینماشهر در حال تجهیز است. هزینه راه‌اندازی این سالن حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد تومان برآورد شده و سینماشهر با جدیت پای کار است». مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر می‌گوید:«سینما به‌عنوان یک هنر بصری، نقش مهمی در فرهنگ‌سازی، ارتقای سطح آگاهی عمومی و پر کردن اوقات فراغت مردم دارد. اگر به‌ درستی از این ابزار استفاده شود، می‌تواند جامعه را در مسیر رشد فرهنگی و اجتماعی هدایت کند. البته استفاده نادرست از آن نیز ممکن است آثار منفی داشته باشد. ما در تلاشیم با جذب سرمایه‌گذار و حمایت‌های لازم، تعداد سالن‌های سینمایی استان را افزایش دهیم.»

«ایلام» تنها استان بی‌سینمای کشور

امروزه یکی از نمادهای مهم توسعه‌یافتگی شهرها، وجود سالن‌های سینمایی است. با این حال، استان ایلام با بیش از ۶۰۰ هزار نفر جمعیت، همچنان از وجود سینمای فعال محروم مانده است. طبق گفته «حسین اسدی» معاونت سینمایی و هنری ایلام به «ایران»، «استان ایلام از نظر زیرساخت‌های سینمایی با محدودیت‌های جدی مواجه است. در گذشته، سینما قدس ایلام به‌عنوان تنها سالن سینمایی استاندارد در مرکز استان فعالیت داشت، اما این مجموعه توسط بخش خصوصی تخریب و وارد مرحله بازسازی شد. پروژه جدید قرار است با ظرفیت حدود ۶۰۰ صندلی در قالب یک تا سه پرده سینمایی احداث شود؛ این طرح تاکنون پیشرفت فیزیکی قابل توجهی داشته، با این حال هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. علاوه بر آن، پروژه سینما امید با مشارکت شهرداری ایلام و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در حال ساخت است. این مجموعه شامل چهار پرده سینمایی است که بیش از ۵۰ درصد پیشرفت عمرانی داشته، اما به دلیل کمبود اعتبار، عملیات اجرایی آن متوقف شده است». طبق گفته معاونت سینمایی و هنری ایلام، «هم‌اکنون سه سالن مجهز به سیستم دیجیتال در استان ایلام فعال است؛ یکی در شهر ایلام و دو سالن دیگر در دیگر شهرستان‌ها. این سالن‌ها با تجهیزات کامل سینمایی فعالیت می‌کنند و در سازمان سینمایی کشور به‌عنوان سینما شناخته می‌شوند؛ هرچند برخی از آنها چندمنظوره هستند. برای جبران کمبود سالن‌های سینمایی، مجتمع فرهنگی اداره کل ارشاد ایلام نیز به سیستم دیجیتال مجهز شده و به ‌صورت روزانه فیلم‌های سینمایی در آن اکران می‌شود. استقبال عمومی از این اکران‌ها مطلوب بوده و بخشی از نیاز فرهنگی مردم را پوشش داده است. در مسیر توسعه، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام در حال رایزنی با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است تا سالن‌های نیمه‌کاره تکمیل و سالن‌های جدیدی راه‌اندازی شود. هدف اصلی نیز افزایش ظرفیت سینمایی استان و پاسخگویی به نیازهای فرهنگی مردم است.»

«یاسوج» در حسرت سینما

«یاسوج» تنها مرکز استان در کشور است که پس از گذشت دو دهه همچنان بدون سینماست؛ شهری که خیابانی تحت عنوان سینما را یدک کشیده اما خبری از وجود سینما در آن وجود ندارد. «امین درخشان» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد به «ایران» می‌گوید:«در حال حاضر استان کهگیلویه و بویراحمد دارای ۸ سالن سینمایی فعال است که بخشی از آنها در قالب مجتمع‌های فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کنند. شهر یاسوج نیز دارای یک سالن سینمایی در مجتمع فرهنگی و هنری ارشاد است که به‌ تازگی به‌روزرسانی شده و در حال نصب صندلی‌های جدید و تجهیز با سیستم‌های مدرن نمایش است. این سالن قرار است ظرف یکی، دو هفته آینده افتتاح شود.» طبق گفته «امین درخشان»، «سال‌ها پیش یاسوج دارای یک سینمای مستقل بود که در تملک بخش خصوصی قرار داشت. متأسفانه این سینما توسط شهرداری به سرمایه‌گذار واگذار شده و در قالب یک مجتمع تجاری تعریف شد که قرار بود یکی از طبقات آن به سالن سینما اختصاص یابد؛ با این حال، این پروژه به بهره‌برداری نرسید. در حال حاضر برنامه‌ریزی برای تشکیل جلسه شورای سینما در دستور کار قرار دارد تا با انتخاب یک ساختمان مناسب، سینمای مستقلی در شهر یاسوج راه‌اندازی شود. این موضوع در حال پیگیری است و امیدواریم به ‌زودی عملیاتی شود. علاوه بر آن، در شهر گچساران یکی از مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین پردیس‌های سینمایی استان در حال ساخت است. این پروژه در مراحل نهایی قرار داشته و پیش‌بینی می‌شود تا پیش از دهه فجر افتتاح شود.» مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد خاطرنشان می‌کند:«با توجه به اینکه یاسوج تا سال‌های اخیر تنها مرکز استان در کشور بود که فاقد سینمای مستقل بود، تلاش‌های گسترده‌ای برای رفع این خلأ فرهنگی در حال انجام است. اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با همکاری نهادهای مرتبط و بخش خصوصی در مسیر توسعه زیرساخت‌های سینمایی گام برداشته و امیدوار است با بهره‌برداری از پروژه‌های در دست اجرا، نیازهای فرهنگی مردم استان بویژه در حوزه هنرهای نمایشی به ‌طور مؤثری پاسخ داده شود.»