راه کوتاه رستگاری

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: «ماهلین» بیش از آنکه یک مستند سینمایی باشد، یک سند تصویری از جنایت جنگی و جنون قدرت است که در روایتی تراژیک از فاجعه کودک‌کشی بازنمایی می‌شود. در «ماهلین» کمتر از ۵ دقیقه، عمق این رنج را می‌توان با دل و جان حس کرد نه صرفاً به تماشا نشست. از حیث فرم و ساختار روایی، شاید مستند «ماهلین» ویژگی برجسته‌ای نداشته باشد و اساساً مستندساز هم سعی کرده که درگیر سویه‌های فرمیک اثر نشود که خود مضون آنقدر تأثیرگذار است که هر شکلی از فرم‌گرایی را پس بزند و مخاطب را با خود همراه کند.

تلخی رخداد چنان تکان‌دهنده است که نیاز به تمهیدی بیرونی و تکنیکی برساخته شده ندارد. فیلم یک تراژدی عریان در برابر چشمان تماشاگر است. من حتی فکر می‌کنم بدون نریشن هم، عمق این تراژدی بازنمایی می‌شد. ماهلین به عنوان نوزاد کشته شده در جنگ دوازده روزه اسرائیل با ایران به عنوان کوچک‌ترین شهید این جنگ شناخته می‌شود و خود این یک مرثیه تمام است. با اینکه موقعیت پارادوکسیکالی که از این فاجعه شکل می‌گیرد قابل تأمل است گرچه اتفاقی تلخ و جگرسوز را رقم می‌زند. به این معنا که ماهلین تازه زمینی شده بود که آسمانی شد، اما میانجی این رخداد «تجربه شهادت» بود که آن را می‌توان «راه کوتاه رستگاری» دانست. خیلی‌ها شهادت را به میانبر رستگاری تعبیر می‌کنند؛ ماهلین اما به این میانبر هم نرسید چرا که تازه به دنیا آمده بود. او انگار به زمین آمد تا راه رستگاری را به واسطه شهادت طی کند و دوباره به آسمان برگردد. در واقع او از جهنم زمین به آسمان بهشت عروج کرد. با این همه دردناکی و رنج این تجربه قابل انکار نیست.

سحر قناعتی، در روایت این اتفاق خونبار، از یک تمهید هوشمندانه استفاده می‌کند و از یک دختربچه که دختر دوست مادر ماهلین است برای روایت این تراژدی بهره می‌برد. در واقع ما قصه را از زبان یک دختربچه که منتظر به دنیا آمدن ماهلین بود، می‌شنویم و اینکه چطور آرزوی او به یک کابوس تبدیل شد. در لحظه‌ای از فیلم اتاق ماهلین را برای لحظاتی می‌بینیم. اتاقی با تخت و عروسک‌های او که حالا دست‌نخوره و خالی باقی مانده است.

فیلم البته می‌توانست کمی طولانی‌تر باشد یا ابعاد گوناگون این فاجعه را از زبان شاهدین بازگو کند، اما مستندساز از این کار پرهیز کرده و صرفاً به بیان احساسات و عواطف حدیث درباره ماهلین می‌پردازد تا احتمالاً زبان کودکانه را برای بیان قصه خود انتخاب کرده باشد. زبانی که به نظر می‌رسد گویاتر از هر شکل دیگری از روایتگری برای بیان این تراژدی است. مستند «ماهلین» در دولایه موازی پیش می‌رود. بازنمایی عمق جنایت اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه و کودک‌کشی آن، در کنار تأثیرات مخرب عاطفی- روانی این جنایت بر زیست اطرافیان. فیلم کوتاه است اما همین چند دقیقه، چنان سهمگین است که تاب‌آوری آدم را به چالش می‌کشد. تلخ و تکان‌دهنده.