معمای سومین میهمان میان‌ ستاره‌ای منظومه شمسی

آرزو کیهان_ گروه علم و فناوری: در زمان کشف، این دنباله‌دار در فاصله ۶۷۰ میلیون کیلومتری از خورشید قرار داشت و با سرعت نسبی ۶۱ کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کرد که توجه جامعه‌ علمی و علاقه‌مندان نجوم را به خود جلب کرد. البته فوران عظیم بخار آب و اجزای تشکیل‌دهنده این ستاره دنباله‌دار، آن را به یک معما برای دانشمندان ناسا و سایر پژوهشگران فضایی تبدیل کرده است.

دنباله‌داری با فلزات صنعتی
دنباله‌دار اطلس سومین جرم میان‌ستاره‌ای شناسایی‌شده‌ در منظومه شمسی است و پیش از این، در سال ۲۰۱۷ جرم سیاره‌ای اوموآموا و در سال ۲۰۱۹ هم دنباله‌دار ۲I/Borisov از فضای میان‌ستاره‌ای به منظومه شمسی وارد شده بودند. به دنبال این کشف، رصدخانه‌ها و آژانس‌های فضایی سراسر جهان، از ناسا گرفته تا آژانس فضایی اروپا(ESA)، بر این میهمان ناشناخته متمرکز شدند.
تاکنون گمانه‌زنی‌های متفاوتی درباره سن این دنباله دار مطرح شده است. «متیو هاپکینز» ستاره‌شناس دانشگاه آکسفورد معتقد است، ۳I/ATLAS حدود هفت میلیارد سال عمر دارد. به گفته او، تمام دنباله‌دارهای غیر بین ستاره‌ای مانند دنباله‌دار هالی، همزمان با تشکیل منظومه شمسی به وجود آمده‌اند و تا ۴.۵ میلیارد سال عمر دارند. داده‌های اولیه نشان می‌دهد این ستاره دنباله‌دار برخلاف «اوموآموا»، دارای دم و صفحه‌ای غبارگونه است؛ پوششی از گاز و غبار که بر اثر تبخیر مواد ساطع شده در نزدیکی خورشید شکل می‌گیرد. این موضوع تأیید می‌کند ‌که جرم تازه، برخلاف حدس‌های اولیه، نه یک سنگ خشک بلکه دنباله‌داری فعال است که از اعماق فضای میان‌ستاره‌ای به منظومه‌ شمسی رسیده است.
باوجودی که داده‌های اولیه آن را یک دنباله‌دار طبیعی معرفی می‌کرد، اما گزارش‌هایی از رصدخانه هاوایی، همه را شگفت‌زده کرد. به گفته «آوی لوب»، اخترفیزیکدان دانشگاه هاروارد، طیف‌سنج تلسکوپ هاوایی تابش فلز نیکل را از این دنباله‌دار شناسایی کرده است. « لوب» در این باره توضیح داد: «چنین ترکیبی فقط در آلیاژهای نیکل صنعتی دیده می‌شود، نه در مواد طبیعی فضایی و با این کشف غیرمنتظره، احتمال می‌رود که جرم مورد بحث کاملاً طبیعی نباشد و شاید حتی منشأ مصنوعی یا بیگانه نیز داشته باشد.»
«لوب» که پیش‌تر نیز درباره‌ «اوموآموا» فرضیه‌ مشابهی مطرح کرده بود، بر رفتار نامعمول ۳I/ATLAS تأکید کرد و گفت: «مسیر پروازی عجیب و جرم بسیار زیاد این دنباله‌دار و همچنین مواد موجود در آن غیرمعمول است. سؤال این است که چرا چنین جرم عظیمی باید وارد نواحی درونی منظومه‌ شمسی شود، در حالی‌ که پیش‌تر فقط نمونه‌های کوچک‌تر را دیده بودیم؟» روزنامه‌ نیویورک پست نیز در گزارشی یادآور شد: آلیاژهای یافت شده در این دنباله‌دار معمولاً در صنایع، برای پوشش‌دهی فلزات و افزایش استحکام سطحی به کار می‌روند؛ موضوعی که به گمانه‌زنی‌ها درباره‌ «منشأ بیگانه» این جرم میان‌ستاره‌ای دامن زده است.

یک فوران بزرگ
همچنین با رصد پرتوهای فرابنفش و ایکس، یکی ازعجیب‌ترین یافته‌ها درباره‌ دنباله‌دار اطلس نشان از فوران بخار آب از این جرم فضایی دارد در حالی که هنوز از خورشید فاصله داشته است. رصدخانه‌ سوئیفت ناسا، میزان از دست دادن آب را حدود ده‌ها کیلوگرم در ثانیه دانسته است؛ میزانی که پژوهشگران آن را نسبت به دنباله‌دارهای منظومه شمسی در آن فاصله، غیرمعمول می‌دانند.
از عجایب دیگر این دنباله‌دار، ترکیب شیمیایی آن است. همچنین داده‌های تلسکوپ جیمز وب و سایر ابزارها، نسبت غیرمعمول و بالای دی‌اکسید کربن به آب را در انتهای آن نشان داده‌اند. به عبارت ساده، این دنباله‌دار حاوی نیکل و دی‌اکسید کربن بسیار بیشتری نسبت به دنباله‌دارهایی است که ما به دیدن آنها در نزدیکی خود عادت داریم. برخی، این مشاهدات غیرمعمول را «سیگنال» مرموز می‌دانند و حتی می‌گویند که ناسا «هشدار کیهانی» صادر کرده است. با وجود این در واقعیت، هیچ مدرکی مبنی بر وجود شیء مصنوعی یا نگران‌کننده وجود ندارد.

فضاپیماها به دنبال پژوهش در ستاره دنباله‌دار
همزمان با بالا گرفتن این بحث‌ها، پژوهشگران اروپایی متوجه شدند که دو فضاپیمای سازمان فضایی اروپا، یعنی هرا (Hera) و اروپا کلیپر (Europa Clipper)، به‌طور اتفاقی در مسیر عبور از دم گسترده‌ این دنباله‌دار قرار گرفته‌اند.
بر اساس گزارش‌ها این دو فضاپیما در بازه زمانی ۲۵ اکتبر تا ۶ نوامبر از ناحیه قسمت پایین‌دست دم این دنباله‌دار عجیب عبور خواهند کرد؛ جایی که بادهای خورشیدی، ذرات باردار دنباله‌دار را به سمت فضای میان‌سیاره‌ای به حرکت در می‌آورد. هرچند فاصله‌ آنها از محور دم حدود ۸ میلیون کیلومتر تخمین زده شده، اما گستره‌ عظیم یون‌های پراکنده می‌تواند در دسترس ابزارهای سنجش پلاسمای فضاپیمای «اروپا کلیپر» قرار گیرد و به این شکل داده‌های مستقیمی از دم یک دنباله‌دار میان ستاره‌ای به دست بیاید؛ تجربه‌ای که پیش‌تر هرگز در تاریخ بشر رخ نداده است.
در پایان باید گفت که ناسا در تازه‌ترین گزارش خود، ۳I/ATLAS را جرمی بی‌خطر برای زمین دانسته است که تا پایان اکتبر از پشت خورشید می‌گذرد. به گفته محققان ناسا، این دنباله‌دار اوایل سال آینده میلادی از کنار مشتری عبور می‌کند و در نهایت از منظومه‌ شمسی بیرون خواهد رفت.