رد پای حیات در یخ‌های مریخ

آرزو کیهان_ گروه علم و فناوری: چرا که تازه‌ترین پژوهش ناسا نشان می‌دهد یخ‌های زیرسطحی مریخ می‌توانند آثار حیات را تا ۵۰ میلیون سال در خود حفظ کنند.

یک فریزر کیهانی
در سال ۲۰۰۸، موتورهای کاوشگر «فونیکس» ناسا هنگام فرود بر سطح مریخ، بخشی از یخ زیرسطحی را آشکار کردند. چند روز بعد، بازوی روباتیک فونیکس با حفاری سطح، بخش‌های بیشتری از یخ را نمایان کرد؛ یخی که چهار روز بعد، به‌دلیل فشار پایین جو مریخ، به‌آرامی تصعید و ناپدید شد. تصاویر و داده‌های بعدی از مدارگردهایی مانند Mars Express و Mars Reconnaissance Orbiter  نشان دادند حجم عظیمی از یخ در زیر پوسته مریخ وجود دارد که درصورت ذوب، می‌تواند تمام سطح این سیاره را از آب مایع با لایه‌ای به ضخامت یک‌ونیم متر بپوشاند. حالا «الکساندر پاولوف» از اعضای مرکز پروازهای فضایی ناسا می‌گوید: «لایه‌های یخی مریخ می‌توانند درست مانند فریزر، آمینواسیدها یا حتی خود میکروب‌ها را تا ۵۰ میلیون سال در برابر پرتوهای ویرانگر کیهانی محافظت کنند. مریخ نوردهای مجهز به ابزار حفاری روباتیک هم می‌توانند علائم حیات باکتریایی و DNA را در لایه‌های زیرین یخی مریخ بیابند.»
 به گفته او، میدان مغناطیسی و جو ضخیم زمین، سپری طبیعی در برابر تابش‌های کیهانی به شمار می‌رود اما سطح مریخ به دلیل نداشتن این ویژگی‌ها، پیوسته در معرض تابش مستقیم پرتوهای کهکشانی و خورشیدی قرار دارد. این پرتوها دائم سطح مریخ را بمباران می‌کنند که این امر در گذر زمان، می‌تواند با تغییر شکل مولکول‌های زیستی آلی و تخریب آنها، درنهایت شواهد شیمیایی حیات را از بین ببرد. این درحالی است که میکروب‌های موجود در یخ زیرسطحی مریخ یا حداقل بقایای آلی آنها، می‌توانند از تشعشعات در امان باشند.

نقض پژوهش‌های پیشین
محققان ناسا برای تأیید این موضوع، نمونه‌هایی از باکتری E. coli را در لوله‌های آب خالص و نیز در ترکیب‌هایی از آب و مواد معدنی مشابه خاک مریخ (مانند سیلیکات‌ها و رس‌ها) قرار دادند. سپس نمونه‌ها را منجمد و در اتاقک ویژه‌ای، تحت پرتوهای گاما معادل ۲۰ میلیون سال تابش کیهانی قرار دادند. مدل‌سازی‌های تکمیلی نشان داد یخ خالص مریخی، برای بقا یا حفظ آثار زیستی و حیاتی، نسبت به خاک خشک و معدنی این سیاره محیطی بسیار امن‌تر است.
این یافته، البته پژوهش پیشین همین گروه در سال ۲۰۲۲ را نقض کرد که تصور می‌شد مواد آلی در آب یا یخ با ‌سرعت بیشتری از بین می‌روند. پاولوف در این باره توضیح می‌دهد: «به نظر می‌رسد در حضور خاک، لایه‌ای نازک میان یخ و کانی‌ها شکل می‌گیرد که تابش را به مولکول‌ها منتقل می‌کند اما در یخ خالص، چنین مسیری وجود ندارد. یخ در بسیاری از نقاط مریخ درست زیر سطح قرار دارد و کافی است ابزار حفاری قدرتمندی مشابه بازوی روباتیک کاوشگر فونیکس، البته با قابلیت‌های بیشتری داشته باشیم تا بتوانیم حیات احتمالی در مریخ را کشف کنیم.» بازوی روباتیک فعلی کاوشگر «فونیکس» می‌تواند تا نیم‌متر زیر سطح را حفاری کند و در طول مأموریت ۱۶۱ روزه‌ خود، ۱۳۱ نمونه از خاک و یخ برداشت کرد. اما مأموریت‌های آینده می‌توانند با فناوری‌های پیشرفته‌تر، حفاری عمیق‌تر و گسترده‌تری انجام شود تا شاید برای اولین بار نشانه‌هایی از حیات فعلی یا باستانی را آشکار کند.