بورس در اوج تاریخی

گروه بورس: باقی ماندن صف‌های خرید و ورود پول به بازار سهام نشان می‌دهد، همچنان توپ در زمین خوش‌بین‌هاست. ارزندگی مناسب بازار سهام، سیگنال‌های مثبت از انگیزه برای اصلاحات اقتصادی از جمله حذف ارز رانتی و قیمت‌گذاری دستوری در کنار توقف بازارهای رقیب مانند ارز و طلا به ادامه رونق سهام کمک خواهد کرد. اما آنچه در نهایت به این مسیر استحکام می‌بخشد اقدامات عملی است که باید تیم اقتصادی تصمیم سخت مشابه آنچه برای بانک آینده گرفت، بگیرد. در غیر این صورت، بدبین‌ها به آینده سهام کم‌کم بر فضای کلی غلبه می‌کنند و مسیر بورس نیز معکوس می‌شود.

بازدهی خیره‌کننده در سایه خوش‌بینی‌های محتاطانه
شاخص کل از ابتدای سال بیش از ۲۰ درصد رشد کرده است. ورود سرمایه‌های خرد ادامه دارد اما تردیدها پابرجاست. بورس تهران این روزها در صدر اخبار اقتصادی کشور ایستاده است. شاخص کل پس از ماه‌ها رکود و نوسان، حالا با عبور از قله‌های قبلی خود بار دیگر به عنوان «پربازده‌ترین بازار دارایی» خود را مطرح کرده است. بازدهی بیش از ۲۰ درصدی از ابتدای سال، رشد ارزش معاملات و بازگشت سرمایه‌گذاران خرد به تالار شیشه‌ای، نشانه‌هایی از احیای دوباره بازار سهام است. با این حال، تحلیلگران معتقدند که ادامه این روند بیش از آنکه به جو روانی یا هیجان سرمایه‌گذاران وابسته باشد، به «واقعی شدن اصلاحات اقتصادی» و تغییر در سیاست‌های دولت گره خورده است.
 
رکوردهای تازه در بورس تهران
شاخص کل بورس در روزهای اخیر توانسته رکورد تاریخی تازه‌ای را ثبت کند و از سقف‌های روانی ماه‌های گذشته عبور کند. این رشد در حالی رقم خورده که سایر بازارهای مالی از جمله دلار و سکه در مسیر متفاوتی حرکت کرده‌اند و نوسان چندانی نداشته‌اند. بر اساس داده‌های رسمی، شاخص کل بورس تنها در روز گذشته ۱.۵ درصد رشد کرد، در حالی که نرخ دلار و قیمت سکه به طور میانگین حدود ۰.۳ درصد افت داشتند.
در کنار این رشد، ارزش معاملات خرد نیز به سطحی بی‌سابقه در سال‌جاری رسیده است. میانگین ارزش معاملات هفتگی در بازار سهام به بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که نسبت به میانگین امسال بیش از ۶۰ درصد رشد نشان می‌دهد. این رشد حجم و ارزش معاملات را می‌توان به عنوان «دماسنج اصلی رونق پایدار بورس» تفسیر کرد؛ چرا که افزایش معاملات معمولاً نشانه ورود نقدینگی تازه و اعتماد نسبی به آینده بازار است.
 
بازگشت سرمایه‌های خرد نشانه‌ای از اعتماد یا هیجان؟
با وجود اینکه در هفته‌های اخیر ورود پول خرد به بازار شدت گرفته، هنوز خالص خروج سرمایه‌های خرد از ابتدای سال بیش از ۳۶ هزار میلیارد تومان است. این آمار نشان می‌دهد که اگرچه بخشی از سرمایه‌گذاران خرد به بورس بازگشته‌اند، اما اعتماد کامل هنوز برقرار نشده است.
در همین حال، صندوق‌های سهامی و بویژه صندوق‌های اهرمی توانسته‌اند بیش از سایر ابزارهای مالی مورد توجه قرار گیرند. رقابت این صندوق‌ها با صندوق‌های طلا شدت گرفته است؛ در حالی که بازدهی صندوق‌های طلا در بازه یک‌ساله حدود ۱۲۰ درصد بوده، رشد اخیر بورس باعث شده بازده صندوق‌های اهرمی نیز به حدود ۹۸ درصد برسد. این فاصله کم، از جذابیت دوباره بازار سهام برای سرمایه‌گذاران حکایت دارد.
با این حال، بخشی از سرمایه‌گذاران همچنان در حال متنوع‌سازی سبد دارایی خود هستند. آمارها نشان می‌دهد در کنار ورود سرمایه به صندوق‌های سهامی، جریان قابل توجهی از نقدینگی نیز به سمت صندوق‌های درآمد ثابت و طلا روانه شده است. این رفتار ترکیبی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران هنوز نسبت به آینده اقتصاد و سیاست‌های کلان تردید دارند و ترجیح می‌دهند دارایی‌های خود را بین بازارهای مختلف توزیع کنند.
 
ارزندگی بازار در کدام نقطه است؟
یکی از مهم‌ترین سؤالات فعالان بازار، میزان ارزندگی بورس در سطوح فعلی است. شاخص دلاری بورس تهران هنوز بیش از ۷۰ درصد پایین‌تر از اوج خود در سال ۱۳۹۹ قرار دارد. به این معنا که حتی پس از رشدهای اخیر، بورس از نظر دلاری هنوز فاصله زیادی با نقطه اوج تاریخی خود دارد.
نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار نیز در محدوده ۵.۵ واحدی قرار گرفته است. از دید بسیاری از تحلیلگران، این عدد همچنان جذاب و پایین‌تر از میانگین تاریخی بازار است. برخی کارشناسان معتقدند که این نسبت می‌تواند یک تا دو واحد دیگر افزایش یابد بدون آنکه نگرانی خاصی از نظر حباب قیمتی ایجاد شود.
در مقابل، گروهی دیگر از کارشناسان هشدار می‌دهند که با توجه به ریسک‌های بالای اقتصادی، از جمله نرخ بهره بالا، نااطمینانی‌های غیر اقتصادی و تورم ساختاری، رشد بیشتر نسبت P/E ممکن است پایدار نباشد و بازار در آستانه سقف‌های جدید قرار گرفته باشد. از نگاه این دسته، رشد اخیر بیش از آنکه بر پایه سودآوری واقعی شرکت‌ها باشد، بر امیدها و انتظارات تورمی استوار است.
 
پیشران‌های خوش‌بینی؛ از اصلاحات اقتصادی تا حذف سیاست‌های دستوری
بخش قابل توجهی از رشد اخیر بورس به انتظارات مثبت نسبت به تغییر رویکرد اقتصادی دولت نسبت داده می‌شود. پس از تغییراتی در تیم اقتصادی، بازار سهام امیدوار شده که سیاست‌های ارزی و پولی به سمت «منطقی شدن» حرکت کنند.
یکی از مهم‌ترین محورهای این خوش‌بینی، احتمال حذف تدریجی دلار رانتی و حرکت به سمت نظام ارزی شفاف‌تر است. در کنار آن، کاهش تدریجی نرخ بهره یا دست‌کم توقف در افزایش آن، می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در سهام را نسبت به سپرده‌های بانکی بیشتر کند.
همچنین، بازار انتظار دارد که دولت به وعده‌های خود درباره حذف قیمت‌گذاری دستوری عمل کند. وزیر اقتصاد بارها از ضرورت بازنگری در این سیاست‌ها سخن گفته است. اگر این تغییرات به‌طور واقعی در عمل پیاده شود، می‌تواند سودآوری شرکت‌ها را به‌طور پایدار افزایش دهد و رشد بورس را توجیه‌پذیر کند.
اما در صورتی که این اصلاحات صرفاً در سطح شعار باقی بماند، تحلیلگران هشدار می‌دهند که «رونق فعلی» بازار می‌تواند شکننده باشد. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که رشد بدون پشتوانه بنیادی در نهایت با اصلاح شدید مواجه می‌شود.

 بورس و اقتصاد واقعی؛ مسیر هم‌افزا یا واگرا؟
تحلیلگران اقتصادی معتقدند که تداوم رونق بورس تنها زمانی می‌تواند پایدار باشد که با بهبود واقعی شاخص‌های اقتصاد کلان همراه شود. رشد اقتصادی، کنترل تورم، افزایش تولید و ثبات ارزی از جمله پیش‌شرط‌های اصلی ادامه مسیر صعودی بازار سهام هستند.
در سال‌های اخیر، یکی از انتقادهای اصلی به سیاست‌گذاری اقتصادی این بوده که رشد بورس عمدتاً ناشی از تورم دارایی‌ها و افزایش نرخ ارز بوده است، نه رشد واقعی تولید و سودآوری بنگاه‌ها. اگر روند کنونی نیز صرفاً حاصل انتظارات تورمی و افزایش نقدینگی باشد، احتمال بازگشت رکود در ماه‌های آینده دور از ذهن نیست.
 
پایداری رونق؛ آزمونی برای سیاست‌گذاران
در مجموع، بورس تهران در نقطه‌ای حساس از مسیر خود قرار گرفته است. از یک سو، رشد شاخص‌ها، افزایش معاملات و بازگشت نقدینگی خرد نشانه‌هایی از بهبود فضا و افزایش اعتماد عمومی است. از سوی دیگر، تداوم این روند نیازمند تصمیمات واقعی در سطح سیاست‌گذاری است.
بازار سهام بار دیگر به دولت پیام داده است که «اصلاحات واقعی» نه تنها خواسته فعالان اقتصادی، بلکه شرط بقا و پایداری رونق است. اگر مسیر فعلی اصلاحات ارزی، پولی و مقرراتی با جدیت دنبال شود، می‌توان انتظار داشت که بورس تهران بار دیگر نقش موتور محرک اقتصاد را ایفا کند.
اما اگر وعده‌ها عملی نشود و نرخ بهره بالا، سیاست‌های دستوری و بی‌ثباتی ارزی ادامه یابد، ممکن است رشد اخیر تنها وقفه‌ای کوتاه در روند بلندمدت رکود باشد.
رکورد تاریخی شاخص کل بورس، رشد ۲۰ درصدی از ابتدای سال و افزایش چشمگیر ارزش معاملات، تصویری امیدوارکننده از بازار سرمایه در پاییز ۱۴۰۴ ارائه می‌دهد. اما این تصویر تنها در صورتی ماندگار خواهد بود که زمینه‌های واقعی رشد در اقتصاد نیز تقویت شود.