نسخه ایرانی همه چیز؛ از آمازون تا ارتش

گروه سیاسی_ ایران آنلاین: ولی نصر استاد دانشگاه جانز هاپکینز  در مورد خود اتکایی و خودباوری ایرانی‌ها می‌گوید: این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا وقتی ایران مشکلات تحریمی را رفع کند، می‌تواند تبدیل به قدرت اقتصادی بزرگی شود — نه فقط به خاطر تعداد زیاد دانشمندان و افراد با استعداد، بلکه به دلیل روحیه و طرز فکر خودکفایی. امروز ایران یکی از معدود کشورهای خاورمیانه است — شاید تنها کشوری که شبکه مالی دیجیتال گسترده دارد و اساساً اقتصاد بدون پول نقد دارد.

برای هر چیزی که در غرب وجود دارد، نسخه ایرانی ساخته شده است: نسخه ایرانی آمازون، اوبر، نتفلیکس و سایر خدمات، همه داخلی و خودساخته هستند. این همان چیزی است که روس‌ها پس از تحریم‌ها از ایران یاد گرفتند. هیچ یک از کمک‌های چین یا روسیه، جنگ را نجات نداد؛ همه دستاوردها داخلی بودند.

این موفقیت‌ها تصادفی نبوده‌اند. ایران از پنج دهه قبل، دانشگاه‌ها و زیرساخت‌های صنعتی مناسب داشته و توسعه داده است. تعداد مهندسین نسبت به جمعیت بالا بوده و دانشگاه‌های خوبی در خاورمیانه داشته است. 

به این ترتیب، ایرانی‌ها طی ۴۰ سال گذشته جامعه‌ای خودکفا، ماهر و با اعتمادبه‌نفس ساخته‌اند و به همین دلیل توانسته‌اند تحریم‌ها را تاب بیاورند. بنابراین، طی ۴۰ سال گذشته، همه چیز منفی نبوده و برخی دستاوردها غیرمنتظره بوده‌اند. پیشرفت اقتصاد، بخش خصوصی و جامعه ایران — شامل فیلم، فرهنگ، هنر و سایر زمینه‌ها — همه پیامدهای غیرمنتظره وضعیت تحریم بوده‌اند که نیاز به خودکفایی را ایجاد کرده است.

ایرانی‌ها دیگر به عنوان افراد دنباله‌رو غرب نیستند. آنها هنوز مد روز غرب را دنبال می‌کنند، اما اعتمادبه‌نفس دارند که بدون غرب می‌توانند دوام بیاورند و کارهای خودشان را انجام دهند. در عرصه نظامی نیز این بدان معناست که ایران می‌تواند در برابر آمریکا مقاومت کند و با تجربه ۴۰ سال گذشته، راه خود را پیدا کرده و ادامه خواهد داد.

نوآوری دفاعی در طراحی استراتژی نظامی

یکی از نکات جالب درباره نوآوری در ایران این است که کشور در زمینه تفکر راهبردی بسیار خلاق عمل می‌کند، زیرا نمی‌تواند یک ارتش کلاسیک داشته باشد و از دکترین نظامی سنتی پیروی کند. ایران نیروی هوایی کلاسیک ندارد، با این حال دیدگاهی گسترده و نوآورانه درباره نحوه دفاع از خود دارد و مجبور است در روش دفاعی خود خلاقانه عمل کند.

ریشه‌های این نوآوری به جنگ ایران و عراق بازمی‌گردد. برای نسل رهبری سپاه پاسداران و نیروهای امنیتی، که بسیاری از آنها هنوز فعال هستند، این جنگ حکم مدرسه نظامی را داشت. در آن دوران، آنها آموزش دیدند و تجربه کسب کردند.

مثلاً ژنرال قاسم سلیمانی هیچ آموزش کلاسیک نظامی ندید و به عنوان داوطلب ۱۷ساله به جنگ ایران و عراق پیوست؛ در گروه‌های نامنظم ضربه و فرار (hit-and-run) که بعدها به شکل سپاه پاسداران درآمدند. به این ترتیب، روش دفاع از ایران به طور مستقیم متأثر از تجربه‌های عملی سپاه است.

نصر تأکید می‌کند، سپاه پاسداران خود را نه به عنوان یک نیروی ماورایی یا تسخیرگر جهان، بلکه به عنوان ارتش ایران و نیروی دفاعی کشور می‌بیند. ارتش رسمی ایران نیز در کنار سپاه وجود دارد و با وجود بحث‌های گذشته درباره ادغام یا تقویت یکی از این دو نیرو، آیت‌الله خمینی تصمیم گرفت هر دو باقی بمانند.

امروز سپاه پاسداران عملاً به نیرویی نخبه و مستقل تبدیل شده، نه نیروی ویژه مانند نیروی دریایی یا تکاوران، بلکه یک ارتش مستقل با قابلیت‌های گسترده. در نتیجه، ایران اکنون دو نیروی نظامی فعال دارد، هرچند در سطح فرماندهی همکاری و همگرایی بیشتری بین آنها برقرار شده است.

متن کامل این گفتگو را اینجا بخوانید.