بزم کتاب، جشن سینما

مهرزاد دانش - منتقد سینما: خبر انتصاب رامتین شهبازی به دبیری جایزه کتاب سال سینمایی خانه سینما که روز یکشنبه هفته جاری منتشر شد، از چند جهت قابل توجه بود. نخست آن که بعد از سال‌ها وقفه در برگزاری این رویداد، با اعلام این انتصاب، نوید انجام دوره جدیدش به اطلاع رسید. مشکلاتی از قبیل همه‌گیری کرونا در طول دو سه سال و نیز اتفاقات تلخی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد و ابعاد و پیامد‌های ناگوار اجتماعی‌اش در طول یکی دو سال بعدش همچنان بر ذهن و روح جامعه سنگینی می‌کرد، برگزاری جایزه کتاب سال سینمایی را مانند بسیاری دیگر از رویداد‌های فرهنگی و اجتماعی صنفی با چالش مواجه ساخته بود و حالا بعد از حدود ۶-۷ سال، دوباره این اتفاق فرهنگی که تجلی پیوند دو حوزه مهم کتاب و سینما را ارج می‌نهد، روی خواهد داد.

دوم آن که در طول هفته‌های اخیر اخبار تلخی مانند درگذشت برخی سینماگران ارجمند کشورمان (و در رأس‌شان ناصر تقوایی) و ماجرای‌ اتهام تجاوز و نیز انتشار غیرقانونی فیلم پیرپسر، کام بسیاری از سینمادوستان را ناگوار کرده بود و اینکه اکنون بعد از مدت‌ها، خبری خوب درباره سینما منتشر شده است، تا حدی از آن تلخکامی‌ها می‌کاهد. سوم هم آن که انتصاب دبیر این دوره از جشن، رامتین شهبازی با توجه به اینکه منتقدی بی‌حاشیه و دقیق، مدرسی خبره و پژوهشگری آگاه است و در حوزه‌های ژورنالیسم و دانشگاه و تحقیق و نشر، اشراف بر مناسبات و مطالعات سینمایی دارد، می‌تواند نویدبخش دوره‌ای شکوفا و پرتلألؤ باشد.

وضعیت نشر و مصرف کتاب‌های سینمایی، به ویژه در چندین سال اخیر، از چند جهت دچار چالش‌هایی جدی شده است. در نمایشگاه کتاب امسال که نگارنده طی ۱۰ نشست با جمعی از فیلمسازان، فیلمنامه‌نویسان، ناشران، مؤلفان، مترجمان، تهیه‌کنندگان و پژوهشگران مرتبط با حوزه کتاب وسینما به گفت‌وگوی عمومی پرداخت، نکاتی از قبیل رشد آثار بنجل، رواج کتاب‌سازی، تنزل سطح تألیف و ترجمه، عدم رابطه ارگانیک بین فضای نشر و فضای پژوهش، ممیزی‌های لطمه‌زننده به بافت و انسجام و وزن متن کتاب، عدم وجود نقد و بازخورد جدی و علمی بر کتاب‌ها، رشد فزاینده هزینه تولید کتاب بر اساس قیمت مواد اولیه (کاغذ، زینک، جوهر و...) و خدمات زنجیره نشر که بر قیمت کتاب برای مصرف‌کننده تأثیر افزایشی می‌گذارد، کم‌رغبتی شهروندان به مطالعه کتاب، جایگزین شدن متون سبک و گذرای شبکه‌های اجتماعی به جای کتاب، استفاده نادرست و تقلبی از هوش مصنوعی در تألیف و ترجمه کتاب، ناهمسازی و ناهمگونی بخش تألیف و بخش ترجمه در نسبت با یکدیگر و... از جمله موانع جدی در مسیر کیفی نشر و مطالعه کتاب‌های سینمایی برشمرده شد. در چنین شرایطی، برگزاری رویداد‌هایی مانند جایزه کتاب سال قطعاً می‌تواند در بهبود وضعیت این حوزه نقش مؤثر داشته باشد.

جایزه کتاب سال سینمایی خانه سینما یکی از جوایز مهم و معتبر در حوزه نشر کتاب‌های سینمایی در ایران است. این جایزه که از سوی خانه سینما به بهترین کتاب‌های سینمایی منتشرشده در هر سال اهدا می‌شود، نقش قابل توجهی در تشویق نشر و مطالعه کتاب‌های سینمایی ایفا می‌کند. ارتقای کیفیت کتاب‌های سینمایی از طریق تشویق به تولید آثار برجسته، نقد و تحلیل‌های معتبر از معبر اهدای جایزه به آثار سینمایی واجد زمینه‌های تحلیلی و پژوهشی، افزایش توجه به کتاب‌های سینمایی با جذب مخاطب بیشتر، نشر آثار سینمایی در سطح گسترده‌تر، جهت‌بخشی به فضای نشر آثار سینمایی در مضمون‌گزینی و باکیفیت‌نویسی، حمایت از ناشران و نویسندگان از طریق پشتیبانی مالی و انگیزه‌سازی برای نشر آثار جدید و نیز اعتباربخشی مضاعف به نویسندگان، جلب توجه بیشتر فضای همگانی جامعه به صنعت سینما و صنعت نشر کشور، تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی و رواج گفت‌وگو‌های فرهنگی میان اهل قلم و اهالی سینما، تقویت فرهنگ مطالعه، ایجاد رقابت سازنده بین نویسندگان و ناشران، ایجاد انگیزه برای نوآوری در حوزه نشر و تألیف و فرصت‌سازی برای آثار مکتوب سینمایی متفاوت و کمتر دیده‌شده یا کتاب‌هایی که به سینمای مستقل و غیرمتعارف پرداخته‌اند، از جمله پیامد‌ها و کارکرد‌های مثبت این رویداد به حساب می‌آید؛ رویدادی که بزم کتاب و جشن سینما را توأمان پاس می‌دارد.