ضیاییان از اثر پدیده «سکون جو» بر پایداری آلاینده‌ها می‌گوید؛
هوای آلوده و نفس‌های به شماره افتاده
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، در گفت‌وگو با «ایران» از تداوم وضعیت ناپایدار و بحرانی هوا در کشور می‌گوید.
شیما جهان‌بخش - گروه ایران‌زمین: نقشه‌های هواشناسی از تداوم پایداری جو در بیشتر مناطق کشور تا پایان هفته خبر می‌دهند؛ وضعیتی که هر چه هوا آرام‌تر می‌شود، تنفس را سخت‌تر می‌کند. در این سکون سنگین، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهرهای صنعتی و پرجمعیت، از تهران تا اصفهان و مشهد و اهواز، مرزهای مجاز را درنوردیده‌اند و شاخص آلودگی در برخی نقاط خوزستان از عدد ۲۲۰ گذشته است؛ عددی که به زبان کارشناسان یعنی «هوای بسیار ناسالم» و خطر جدی برای همه گروه‌ها. در جنوب کشور، خوزستان بار دیگر به کانون بحران بدل شده است. استمرار آلودگی ناشی از فعالیت صنایع نفت و گاز، سوزاندن بقایای نیشکر و شعله‌های خاموش‌نشدنی تالاب هورالعظیم، تنفس را برای مردم این استان دشوار کرده است. مدارس ابتدایی و متوسطه اول در بیشتر شهرهای خوزستان تا پایان آبان غیرحضوری شده‌اند و پایش مداوم هوا نشان می‌دهد هیچ‌یک از شهرهای استان در وضعیت پاک یا حتی قابل‌قبول قرار ندارند.
در پایتخت نیز شرایط تفاوت چندانی ندارد. شاخص‌های کیفی هوا در مناطق مرکزی و جنوبی تهران، در آستانه ورود به وضعیت قرمز است و سکون جوی باعث انباشت آلاینده‌ها در لایه‌های پایین هوا شده است. همین وضعیت موجب شده است هشدار زرد هواشناسی صادر شود و کارگروه اضطرار آلودگی هوا در تهران، مصوباتی فوری از جمله توقف فروش طرح ترافیک، ممنوعیت فعالیت معادن شن و ماسه و لغو ورزش در مدارس را تصویب کند. با این حال، کارشناسان معتقدند تا زمانی که الگوی جوی تغییر نکند، هیچ تصمیمی تأثیر ماندگار نخواهد داشت. همزمان با فروکش کردن بارندگی‌ها و نبود باد مؤثر، پدیده جزایر گرمایی در کلانشهرها شدت گرفته است. شهرها که خود تولیدکننده گرما و ذرات معلق‌اند، اکنون به تله‌ای برای آلاینده‌ها تبدیل شده‌اند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا پایان هفته، شرایط سکون و آرامش ظاهری هوا در اغلب استان‌ها ادامه دارد؛ آرامشی که در ظاهر خوشایند، اما در باطن خفه‌کننده است.
آمارها می‌گویند نزدیک به نیمی از کشور با درجات مختلف آلودگی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند؛ از کلان‌شهرهای شمالی و مرکزی گرفته تا مناطق جنوبی. در حالی که چشم‌ها به آسمان دوخته شده تا شاید نسیمی از غرب یا شمال‌غرب وزیدن بگیرد، احتمال بارش و وزش باد فقط در ارتفاعات زاگرس مرکزی و شمال‌غرب کشور گزارش شده و اثر آن بر کاهش آلودگی، محدود خواهد بود. به این ترتیب، اگر تغییری در شرایط جوی رخ ندهد، آبان‌ماه با هوایی خاکستری به پایان می‌رسد و آسمان ایران همچنان در انتظار بارانی است که نیاید.
تداوم وضعیت بحرانی هوا
«صادق ضیاییان»، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا، در گفت‌وگو با «ایران» از تداوم وضعیت ناپایدار و بحرانی هوا در کشور می‌گوید. او معتقد است «سکون جو»، عامل اصلی وضعیت خاکستری این روزهاست؛ سکونی که هرچه سنگین‌تر می‌شود، تنفس را دشوارتر می‌کند.
ضیاییان با نگاهی به نقشه‌های همدیدی و آینده‌نگری توضیح می‌دهد:«در ۵ روز آینده بیشتر نقاط کشور با هوایی آرام و بدون باد مؤثر روبه‌رو هستند. این سکون موجب انباشت آلاینده‌ها، بویژه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهرهای بزرگ می‌شود؛ ذراتی که اگرچه نامرئی‌اند، اما خطرناک‌ترین نوع آلودگی محسوب شده و به راحتی وارد خون انسان می‌شوند.» وی با اعلام اینکه در تهران پدیده وارونگی دما به شدت فعال و باعث شده آلاینده‌ها در لایه‌های پایین جو باقی بمانند، می‌افزاید:«آسمان پایتخت طی روزهای آینده صاف تا کمی ابری است، با دمایی بین ۱۰ تا ۲۲ درجه. در چنین شرایطی، چون وزش باد قابل‌توجهی نداریم، نمی‌توان انتظار کاهش آلودگی را داشت.»
صدور هشدار زرد در پی افزایش غلظت آلاینده‌ها
وی با اشاره به صدور هشدار زرد تأکید می‌کند:«این هشدار به معنای قرار گرفتن کیفیت هوا در آستانه شرایط ناسالم است. در مناطق مرکزی و جنوبی تهران، بویژه در ساعات صبح، غلظت ذرات معلق به بالاترین میزان می‌رسد. اگر الگوی جوی تغییر نکند، ممکن است شاخص در این مناطق از مرز ۱۵۰ عبور کند، یعنی ناسالم برای همه گروه‌ها.»
ضیاییان با اشاره به وضعیت هواشناسی تا پایان هفته می‌گوید:«در شرق و جنوب‌شرق کشور، وزش باد در برخی ساعات می‌تواند موجب گردوخاک شود. در سیستان و بلوچستان و کرمان احتمال خیزش گردوغبار وجود دارد، اما در اغلب مناطق دیگر از جمله فلات مرکزی، هوا آرام و پایدار است. بندرعباس در این روزها با دمای ۳۵ درجه گرم‌ترین و شهرکرد با دمای منفی چهار تا منفی پنج سردترین مرکز استان کشور است. این اختلاف دما نشانه‌ای از پایداری توده‌های هواست.»
آلودگی در نیمی از کشور
براساس داده‌های رسمی، نزدیک به نیمی از ایران در وضعیت آلوده قرار دارد. در استان‌های تهران، البرز، اصفهان و خوزستان، شاخص کیفیت هوا در بعضی ساعات از مرز قرمز عبور کرده است. در ماهشهر شاخص به عدد ۲۳۵ رسیده که به معنای «بسیار ناسالم» است. شهرهایی چون اهواز، آغاجاری، شوشتر، خرمشهر و دزفول نیز در وضعیت قرمز یا نارنجی‌اند. رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در این‌باره می‌گوید:«خوزستان درگیر ترکیبی از منابع آلاینده است؛ از صنایع نفت و پتروشیمی گرفته تا نیروگاه‌ها، نیشکر و آتش‌سوزی‌های مکرر در تالاب هورالعظیم. وقتی جو آرام است، این آلاینده‌ها در سطح زمین باقی می‌مانند و با ذرات گردوغبار ترکیب می‌شوند. نتیجه آن می‌شود که نه‌تنها کلانشهر اهواز، بلکه شهرهای کوچک‌تر هم هوایی قابل تنفس ندارند.»
این کارشناس هواشناسی خاطرنشان می‌کند:«البته با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده، استانداری خوزستان اعلام کرده مدارس ابتدایی و متوسطه اول در بیشتر شهرهای استان تا پایان آبان غیرحضوری خواهند بود. در واقع وقتی شاخص آلودگی به بیش از ۲۰۰ می‌رسد، در حقیقت همه گروه‌ها در معرض خطر هستند. در چنین شرایطی تعطیلی مدارس، توقف فعالیت در فضای باز و کاهش تردد، از نظر علمی و سلامت عمومی تصمیم درستی است.»
در حالی که بسیاری از مردم، آسمان صاف را نشانه هوای خوب می‌دانند، ضیاییان در این‌باره توضیح می‌دهد:«این تصور همیشه درست نیست. وقتی هوا صاف است اما باد نمی‌وزد، یعنی توده هوای ساکن داریم. این حالت پایداری، آلاینده‌ها را در پایین‌ترین لایه جو حبس می‌کند. اگر دما در شب کاهش پیدا کند، پدیده وارونگی دما شکل می‌گیرد و هوا آلوده‌تر می‌شود. این پدیده در فصل پاییز به دلیل کاهش تابش خورشید و رطوبت کمتر، شدت بیشتری دارد.»
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه می‌دهد:«در نقشه‌های پیش‌بینی تا پنجشنبه (۲۲ آبان)، هیچ نشانه‌ای از تغییر محسوس دیده نمی‌شود. فقط در عصر جمعه (۲۳ آبان) در ارتفاعات زاگرس مرکزی و شمال‌غرب کشور احتمال افزایش ابر و رگبار پراکنده وجود دارد، اما تأثیر آن بر کاهش آلودگی بسیار محدود است.»
اقدامات پیشگیرانه در تهران
ضیاییان با اشاره به تصمیمات اتخاذ شده در پایتخت می‌گوید:«اقدامات محلی لازم است اما کافی نیست. بدون تغییر در شرایط جوی، هیچ‌کدام از این طرح‌ها اثر ماندگار ندارند. کاهش آلودگی نیازمند یک جریان بادی پایدار یا بارش فراگیر است؛ در غیر این صورت آلاینده‌ها فقط جابه‌جا می‌شوند، نه اینکه از بین بروند.»
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با نگاهی هشدارآمیز خاطرنشان می‌کند:«آلودگی هوا امسال چهره واقعی خود را زودتر از همیشه نشان داد. تقریباً نیمی از کشور درگیر ذرات معلق است و اگر الگوی جوی تغییر نکند، این وضعیت تا اوایل آذرماه ادامه خواهد داشت. بارش‌ها در هفته‌های آینده ضعیف پیش‌بینی می‌شود و این یعنی بحران تنفس در شهرهای بزرگ پابرجاست.» او تأکید می‌کند:«آبان با باران آغاز شد اما با آلودگی به پایان می‌رسد. برای رهایی از این چرخه تکراری، باید هم در سطح جو و هم در سطح زمین تغییر ایجاد کنیم؛ یعنی هم انتظار باد و باران را بکشیم و هم تولید آلاینده‌ها را کاهش دهیم. بدون این دو، هیچ نسیمی آسمان ایران را پاک نخواهد کرد.»
انتهای پیام/