کودک را یک بزرگسال کم سن و سال نبینیم

محدثه جعفری-گروه اجتماعی: هر کودکی از بدو تولد حق دارد از مراقبت‌های بهداشتی ایمن و باکیفیت برخوردار باشد. با این حال، نوزادان و کودکان به دلیل رشد سریع، تغییر نیازهای بهداشتی و الگوهای مختلف بیماری با خطرات بیشتری روبه‌رو هستند،

به همین دلیل مراکزی که مسئولیت درمان و مراقبت از این گروه از جامعه را دارند باید با معیارهای خاص سنجیده شوند. رئیس بیمارستان کودکان «بهرامی» معتقد است، اگر مراقبت متناسب با سن، اندازه، وضعیت سلامتی و شرایط بیمار نباشد، او را آسیب‌پذیرتر می‌کند.

دکتر سید یوسف مجتهدی، فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه کودکان و رئیس بیمارستان کودکان بهرامی با تأکید بر ضرورت بازنگری در شاخص‌های اعتباربخشی بیمارستان‌های تخصصی کودکان، به «ایران» می‎گوید:«ایران به سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد نامگذاری «روز جهانی ایمنی کودک بیمار» را داده، چون این بحث همیشه مغفول مانده و به توجه نیاز دارد. مرکز ما اولین بیمارستان تخصصی کودکان در کشور است.

این مرکز بر اساس سابقه و رسالتی که دارد، بحث ایمنی کودکان بیمار را در اولویت قرار داده است، چون باید این موضوع فراگیر شود که «کودک بیمار، بزرگسال کوچک نیست» و به مراقبتی متفاوت نیاز دارد. به همین دلیل در بخش ارزیابی مراکز درمانی باید تخصص بیمارستان هم لحاظ شود. انواع مراکز درمانی و بیمارستانی در کشور داریم، شامل بیمارستان‌های جنرال و تک‌تخصصی مثل کودکان که باید معیارهای اعتباربخشی بیمارستانی آنها متفاوت باشد.»

بیمارستان کودکان به اعتبار نیاز دارد

مجتهدی با بیان اینکه چندین سال است در ارزیابی‌ها و اعتباربخشی چیزی تحت عنوان اعتباربخشی بیمارستان کودکان نداریم، می‎گوید:«مراکز درمانی ویژه کودکان با همان معیارهای بیمارستان‌های جنرال سنجیده می‌شوند، این در حالی است که خدمت‌رسانی و مخاطراتی که درباره کودکان وجود دارد با بزرگ‌ترها متفاوت است. مراقبت ایمنی برای کودکان و نوزادان از همان بدو تولد باید دیده شود،

به همین دلیل موضوع ایمنی کودک از درون خانواده شروع می‎شود و به سایر بخش‎های ارائه‌دهنده خدمات به این گروه سنی تعمیم پیدا می‎کند. مثلاً باورهای غلطی که درباره واکسن‎ها در جامعه رایج بوده و ممکن است والدین برای تزریق واکسن کودکان اقدام نکنند، می‎تواند سلامت کودک را تهدید کند. ما با واکسیناسیون بر بیماری سرخک و سرخجه غلبه کردیم، اما دوباره درگیر شده‌ایم و دلیلش تصورات غلط بعضی از والدین مثل ضعف سیستم ایمنی به دلیل واکسیناسیون است. موضوع بعدی، ایمنی کودک در رابطه با کادر درمان است.

کادر درمان ما با بیمارستان‌های جنرال فرق دارد، چون ایمنی برای کودکان با بیمارستان‌های ارائه‌کننده خدمت به بزرگسالان متفاوت است. نباید تصور کنیم مثلاً یک کودک پنج ‌ساله همان بزرگسال پنجاه ‌ساله‌ای است که کوچک شده؛ نه، کودک پنج ‌ساله یک موجود کاملاً متفاوت است با نیازها، ویژگی‌ها و مخاطرات خاص خودش. کودک به‌ دلیل وضعیت رشدی‌اش، شرایط فیزیولوژی متفاوتی دارد و بسیاری از بیماری‌ها، ویروس‌ها و عوامل محیطی که شاید برای بزرگسالان فقط در حد تهدید باشد، برای کودکان می‌تواند آسیب‌زا و جدی باشد.

حالا اگر همین ایمنی را در جامعه نگاه کنیم به بحث آلودگی هوا می‎رسیم. در این شرایط آب‌وهوایی همه افراد در معرض تهدید قرار دارند، اما کودکان آسیب بیشتری می‌بییند، چون در حال رشد هستند.»
دکتر مجتهدی درباره تفاوت شرایط کودک بیمار با بزرگسال بیمار می‎گوید:«گاهی اوقات تمام بستگان یک کودک بیمار با او به مرکز درمانی مراجعه می‌کنند که این موضوع یکی از تفاوت‌های شرایط کودک بیمار با بزرگسال است. وقتی کودکی دچار بیماری خاص می‎شود، نه‌تنها بیمار بلکه پدر و مادر او هم نیاز به مراقبت عاطفی و روانی دارند.»

همایش کشوری ایمنی کودک بیمار

او به دومین همایش کشوری ایمنی بیمار در طب کودکان هم اشاره می‎کند و می‎گوید:«امسال تصمیم گرفتیم در این همایش که 22 آبان‌ماه برگزار می‎شود، پنل‌ها را به دو بخش دسته‌بندی کنیم؛ بخش اول به ایمنی کودک در ارتباط با خانواده اختصاص دارد، چون در بیمارستان‌های کودکان، خانواده بویژه مادر همیشه همراه کودک است و نقش مهمی در مراقبت و ایمنی او دارد.

بخش دوم پنل‌ها به ایمنی کودک در ارتباط با کادر درمان می‌پردازد. سال گذشته تمرکز همایش بر موضوع اعتباربخشی بیمارستان‌ها بود که نتایج ارزشمندی داشت. امسال هم با توجه به شعار سال سازمان جهانی بهداشت مبنی بر «ایمنی از ابتدا» محور همایش بر ایمنی کودک از بدو تولد است. این شعار کاملاً با ماهیت بیمارستان‌های کودکان همخوانی دارد و ما با جدیت بیشتری این همایش را برگزار می‌کنیم.»

افزایش بیماری کودکان در فصول سرد سال
رئیس بیمارستان کودکان بهرامی در مورد افزایش بار مراجعات در فصول سرد سال به مراکز درمانی ویژه کودکان می‎گوید: «در فصول معمولی روزانه حدود 250 تا 300 مراجعه به اورژانس برای دریافت خدمات درمانی سرپایی داریم، اما در فصول سرد سال یعنی پاییز و زمستان تعداد مراجعه‌کنندگان به 500 نفر در روز هم می‎رسد.

همچنین میزان مراجعه در روزهایی که شاهد افزایش گردش بیماری‌های تنفسی هستیم، افزایش می‌یابد. میزان مراجعه کودکان با عفونت‌های تنفسی به بیمارستان زیاد است، اما اغلب آنها به بستری نیاز ندارند.»
این فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه کودکان با تأکید بر اینکه حدود 15 درصد بیماران به خدمات بستری نیاز پیدا می‎کنند، می‎گوید: «در حال حاضر به تعداد نیاز بیماران، اتاق‌های ایزوله نداریم.
مثلاً مبتلایان به سرخک باید در اتاق ایزوله بستری شوند ولی به دلیل نبود امکانات کافی در بحث ایزوله مجبور می‎شویم کودکانی را که به بیماری سرخک مبتلا شدند، گروهی و در قسمتی از بیمارستان بستری کنیم که البته ایده‌آل ما نیست.» دکتر مجتهدی با اشاره به اینکه بیمارستان بهرامی 145 تخت فعال دارد، توضیح می‎دهد:«علاوه بر این تخت‎ها، تخت‌هایی برای بیماری‎های خاص کودکان داریم که به بیماران دیالیزی، تالاسمی، هموفیلی و سرطانی خدمات ارائه می‌دهند.»

پوشش حمایتی یکسان کار درستی نیست
رئیس بیمارستان کودکان بهرامی با بیان اینکه طرح رایگان شدن درمان کودکان زیر 7 سال نیاز به بازنگری دارد، می‎گوید:«ارائه خدمات در بیمارستان‌ها منوط به دریافت مطالبات از بیمه نیست و همواره خدمت‌رسانی به همه اقشار جامعه انجام می‎شود. اما باید از افرادی که این طرح را پایه‌گذاری کردند، سؤال شود ملاکشان برای انتخاب تا 7 سال چیست. مگر 15 ساله‌ها کودک قلمداد نمی‌شوند؟ به طور کلی ارائه پوشش حمایتی به طور یکسان کار درستی نیست. در حال حاضر افرادی به مراکز ما مراجعه می‎کنند که از متمولین جامعه هستند و بدون پرداخت یک ریال کودک زیر 7 سالشان را درمان می‎کنند و می‎روند.

به نظرم در حوزه درمان رایگان کودکان نباید در حوزه درمان سرپایی متمرکز شویم؛ چون تمرکز بر درمان کودکان کمتر از 7 سال در حوزه درمان سرپایی و ارائه خدمات رایگان باعث هدر رفتن هزینه‌ها می‎شود.

مثلاً بعضی‌ها برای سرماخوردگی به پزشک فوق‌تخصص مراجعه می‌کنند، در حالی که بیماری آن کودک را یک پزشک عمومی هم می‌تواند درمان کند. در بخش حمایت از کودکان بیمار باید به صورت هدفمند عمل کنیم و تمام افراد را تحت پوشش قرار ندهیم. همچنین تسهیلات در نظر گرفته شده را فقط برای برخی بیماری‌ها در نظر بگیریم.»