به گفته رئیس فدراسیون صنعت آب، ساخت و سازها به اندازه نصف آب انتقالی از طالقان به تهران، مصرف دارند
« سبک سازی» و صنعتی‌سازی راهکاری برای حل کم آبی
صنعت ساخت‌وساز، یکی از پرمصرف‌ترین بخش‌ها در مصرف آب شرب به‌شمار می‌رود. آمارها حاکی از مصرف سالانه ۳۰ میلیون مترمکعب آب تنها در کارگاههای ساختمانی تهران است؛ رقمی که نیمی از آب انتقالی از سد طالقان به پایتخت محسوب می‌شود.چنین مصرفی جدای از آب پنهان در ساخت و ساز است.
سهیلا یادگاری، گروه اقتصادی: پیش از مصرف آب در «سر ساختمان»، تولید نهاده و مصالح ساختمانی نیز از جمله بخش‌های با مصرف بالای آب در حوزه صنایع است (فولاد، سیمان، آجر و...) که به عنوان آب پنهان در ساخت و ساز به شمار می‌آید. در شرایط بحران کم‌آبی کشور، کارشناسان راه‌حل‌های عملیاتی ازجمله «شبکه آب خام»، «تصفیه‌خانه‌های پراکنده»، «استفاده از پساب»، «نصب مخزن در کارگاه‌ها» و «سبک‌سازی» را برای کاهش وابستگی این صنعت به آب شرب پیشنهاد می‌دهند.
صنعت ساخت‌وساز و تولید مصالح آن (مانند فولاد، سیمان و آجر) سهم به‌سزایی در مصرف آب دارد. بخش قابل‌توجهی از این مصرف، مربوط به «آب پنهان» در فرآیند تولید مصالح است. برای مثال، تولید هر تن فولاد ۲۶,۰۰۰ لیتر و هر مترمکعب بتن ۱,۴۰۰ لیتر آب نیاز دارد. علاوه بر این، «آب آشکار» یا مصرف مستقیم در کارگاه‌ها، عمدتاً از منابع آب شرب تأمین می‌شود. فقدان آمار جامع ملی در این حوزه، خود بر پیچیدگی مدیریت مصرف می‌افزاید. داده‌های موجود عمدتاً از طریق «کنتورهای بنایی» شرکت‌های آب و فاضلاب جمع‌آوری می‌شود. با این حال، هدف از نصب این کنتورها نه «کنترل مصرف»، بلکه «اخذ هزینه بیشتر» (حدود دو برابر تعرفه خانگی) از سازندگان است. به گفته ایرج رهبر، رئیس اتحادیه انبوه‌سازان، این مکانیزم قیمتی به‌تنهایی انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی ایجاد نکرده و نظارتی بر میزان واقعی مصرف وجود ندارد.
نصب مخزن در کارگاههای ساخت ساختمان
رضا حاجی کریم، رئیس فدراسیون صنعت آب ایران، می‌گوید: «آمارها ساخت حدود ۱۵ میلیون متر مربع ساختمان در تهران را در سال نشان می‌دهد، بر اساس آمارهای شرکت مهندسی آب و فاضلاب، برای این ساخت و ساز حدود ۳۰ میلیون مترمکعب آب در سال مصرف می‌شود که این عدد، نصف میزان آبی است که قرار است با خطوط انتقال لوله از طالقان به تهران تزریق شود.»
به گفته حاج کریمی «شبکه آب خام» در شهرداری تهران در دست طراحی است که هدف آن استفاده از پساب تصفیه شده برای آبیاری درختان، چمن و سایر مصارف غیر شرب است. فدراسیون صنعت آب به شهرداری پیشنهاد داده تا «تصفیه خانه‌های پراکنده» در بلوک‌های بزرگ ساختمانی مانند منطقه ۲۲ نصب و با تصفیه آب خام و پساب در برخی مصارف از این آب استفاده شود. شرکت مهندسی آب و فاضلاب، سازمان نظام مهندسی و فدراسیون صنعت آب برای توزیع و گسترش تصفیه خانه‌های پراکنده اعلام آمادگی کرده‌اند تا در این تصفیه خانه‌ها، بازچرخانی آب از مبدأ انجام شود. وی گفت: «پیشنهاد دیگر ما نصب مخرن در محل کارگاههای ساختمانی برای استفاده از پساب و آب خام در ساخت و ساز است.»
کاهش مصرف آب شرب کارگاه‌ها
رئیس اتحادیه انبوه سازان مسکن نیز با اشاره به مصرف بالای آب در ساختمان‌سازی گفت: «در ساخت ساختمان‌هایی که در داخل شهرها احداث می‌شود از آب شرب استفاده می‌شود اما در ساخت و سازهایی مانند طرح‌های حمایتی و نهضت ملی، از آب تانکر در ساخت استفاده می‌شود چون اصولاً بسیاری از این مناطق لوله کشی آب ندارد.» ایرج رهبر با اشاره به مصرف آب در کارخانجات تولید نهاده و در کارگاههای ساختمانی گفت: «در ساختمان‌های با اسکلت بتنی آب بیشتری از سازه‌های فولادی استفاده می‌شود اما در کل چون فونداسیون و پی ساختمان از بتن است مصرف آب در این بخش بالاست. اما کاهش منابع آبی و بحران تأمین آب زنگ هشدار را در ساخت و ساز به صدا در آورده و آنچه مشخص است این است که مصرف آب شرب در ساخت و ساز باید به حداقل برسد.»
باید به سمت سبک‌سازی برویم
جعفر قرائتی ستوده، عضو انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان، در پاسخ به این سؤال که در کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای منطقه برای کاهش مصرف انرژی و بخصوص آب در ساخت و ساز چه راهکارهایی در پیش گرفته‌اند؟ گفت: «دنیا به سمت «سبک سازی» ساختمان رفته و با این اقدام هم ساختمان‌ها از نظر فنی و مقاومت در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله مقاوم شده‌اند و هم مصرف انرژی در این ساختمان‌ها کاهش یافته است.» وی گفت: «آمار مصرف آب در تولید هر تن فولاد عجیب و غریب است. انرژی و خاک ارزان، باعث ایجاد کارگاههای مختلف تولید آجر شده است، تولید بتن نیز صنعتی آب بر است و تمام تولیدات این صنایع در ساخت و ساز به‌کار می‌روند اما با سبک‌سازی و کاهش استفاده از نهاده‌ها، مصرف آب نهان و آشکار در ساخت و ساز به حداقل می‌رسد.»
به گفته این عضو انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان، صندوق جهانی پول برنامه استفاده از صنایع نوین در ساخت و ساز در کشورهای مختلف را دنبال می‌کند. ساخت با سیستم‌های نوین در مناطق مختلف کشور در حال اجرا است و مشخصاً در ۱۰ نقطه کشور ساختمان‌هایی به عنوان نمونه (پایلوت) با روش‌های نوین‌سازی در حال ساخت است. وی در خصوص هزینه ساخت این ساختمان‌ها گفت: «اگر صنعتی‌سازی را به عنوان راهبرد در ساخت ساختمان اجرا کنیم ساخت و تولید نهاده‌های مورد نیاز با استفاده از سیستم‌های نوین حتماً با هزینه کمتری انجام می‌شود. استفاده از مصالح ساختمانی قابل بازیافت بخش مهمی از این برنامه است.»
صرفه‌جویی در مصرف مواد و مصالح، مشخصه ساختمان‌سازی نوین یا صنعتی‌سازی است. بر اساس این گزارش، ساخت ساختمان ۳ طبقه با ۶ واحد ۸۵ متری، (پروژه ۱۱۰۰ واحدی شرکت مپسا) نشان می‌دهد، وزن این ساختمان با سازه بتنی ۵۱۰ تن، سازه فلزی ۳۷۵ تن و با سبک‌سازی و احداث با سازه سبک یکپارچه فلزی ۱۰۷ تن است. این آمار نشان می‌دهد سبک‌سازی با کاهش جرم ساختمان، کاهش استفاده از مصالح و مصرف آب را به حداقل می‌رساند.
تلفیق روش‌های نوین و بومی
محسن عباسی هرفته، کارشناس حوزه آب با اشاره به اینکه اساساً توجه به مقوله مصرف آب در ساخت وساز در ایران موضوع جدیدی است و تاکنون ارزانی آب، توجه متخصصین را کمتر به این موضوع جلب کرده است، گفت: «دو صنعت فولاد و سیمان از آبخوارترین صنایع وابسته به صنعت ساخت وساز محسوب می‌شوند.» به گفته این کارشناس حوزه آب، میزان آب مصرفی برای تولید هر متر مکعب بتن ۱۴۰۰ لیتر و میزان آب مصرفی برای تولید هر تن آهن آلات ساختمانی ۲۶۰۰۰ لیتر است.
وی راهکارهایی را برای کاهش مصرف آب در ساخت و ساز مطرح کرد و گفت: «اصلاح الگوی ساختمان‌سازی به سمت روش‌های بومی (البته با روزآمد‌سازی آنها) و افزایش عمر مفید ساختمان با ارتقای کیفیت ساخت و ساز و اصلاح قوانینی که تخریب و نوسازی را دشوار و تعمیر و مرمت را تسهیل کنند، در کنار افزایش معنادار قیمت آب بنایی (کارگاهی) می‌تواند مصرف آب در این بخش را کنترل کند.»
آب، نقطه تحول مسکن سازی
صنعت ساخت‌وساز ایران در آستانه یک تحول ضروری قرار دارد. ادامه روند کنونی مصرف آب هم به صورت آشکار در کارگاه‌ها و هم به صورت پنهان در تولید مصالح، در شرایط بحران آب، دیگر پذیرفته نیست. در کوتاه‌مدت می‌توان با اجرای سریع پروژه‌های شبکه آب خام، تصفیه‌خانه‌های پراکنده و نصب مخازن، وابستگی به آب شرب را در کارگاه‌ها قطع کرد. اما در بلندمدت تنها راهبرد پایدار، تغییر پارادایم در خود مفهوم ساختمان‌سازی است؛گذار از سازه‌های سنگین و پرمصرف به سمت «سبک‌سازی» و «صنعتی‌سازی» که علاوه بر صرفه‌جویی عظیم در آب و انرژی، تاب‌آوری سازه‌ها را نیز افزایش می‌دهد.این تحول نیازمند عزمی جدی از سوی تمامی نهادهایی چون شهرداری‌ها، وزارت نیرو، سازمان نظام مهندسی و خود سازندگان است. آینده صنعت ساخت‌وساز ایران در گرو «مصرف بهینه منابع» است و آب، کانون این تحول خواهد بود.
انتهای پیام/