دیپلماسی منطقه ای در ایستگاه مسقط

گروه دیپلماسی: در چنین شرایطی سفر عراقچی به «مسقط» از یک ‌سو بازتاب ‌دهنده تلاش تهران برای مدیریت همزمان چند پرونده حساس از جمله گفت‌وگوهای منطقه‌ای و بحران‌های انسانی و امنیتی منطقه به شمار می‌‌رود و از سوی دیگر استمرار نقش سنتی عمان در میانجی گری و تسهیل گفت‌وگوهای دشوار را یادآوری می‌‌کند. در همین راستا دیدار با «بدر البوسعیدی»، وزیر امور خارجه عمان و گفت‌‌وگو درباره تحولات منطقه‌ای، نشست با مسئولان مرکز گفت‌‌وگوی بشردوستانه درباره تهدیدهای نظم بین‌الملل و رایزنی با نماینده ویژه سازمان ملل در پرونده یمن از تلاش دستگاه سیاست خارجی ایران برای پیگیری ابزارهای دیپلماسی خود حکایت می‌‌کند؛ تلاشی که قرار است با سفر عراقچی از «مسقط» به «لاهه» و حضور او در نشست منع سلاح‌‌های شیمیایی از سطح منطقه‌‌ای به عرصه‌‌ای گسترده‌‌تر و چندجانبه پیوند بخورد.

وزیر امور خارجه که غروب یکشنبه وارد پایتخت عمان شد، نخستین ساعات حضورش را به دیدار با «بدرالبوسعیدی» اختصاص داد که در چهارچوب روابط نزدیک دو کشور طیف گسترده‌ای از موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای را دربر گرفت. گفت‌‌وگو درباره ابعاد مختلف همکاری‌های اقتصادی و تجاری در کنار بحث درباره روابط تاریخی و فرهنگی تنها بخشی از محتوای این نشست بود اما مواضع بیانیه‌ها نشان داد که تداوم بحران‌های منطقه به ‌ویژه جنگ غزه و حملات روزافزون اسرائیل در لبنان و سایر نقاط منطقه سایه سنگین‌‌تری بر میز گفت‌وگوهای دوجانبه انداخته است.

نقش سازنده مسقط در مسیر پرونده هسته‌ای
در این میان موضوع هسته‌ای که همواره یکی از محورهای ثابت روابط تهران و مسقط بوده است، بار دیگر جایگاه برجسته‌‌ای یافت. عراقچی با قدردانی از تلاش‌ها و ابتکارهای عمان در مدیریت این پرونده پیچیده شرحی از آخرین تحولات آن ارائه کرد که «بدرالبوسعیدی» تقریباً بلافاصله پس از پایان دیدار در شبکه اجتماعی ایکس برعمق پیوندهای تاریخی دو کشور و حمایت مستمر عمان از مسیر همکاری‌ها تأکید کرد و نوشت که تحولات مرتبط با برنامه صلح‌‌آمیز هسته‌ای ایران به‌ طور مفصل مورد بررسی قرار گرفته است. این واکنش بار دیگر عمان را در جایگاه کشوری نشان داد که همچنان به‌ دنبال ایفای نقش سازنده در تنش ‌زدایی میان ایران و بازیگران غربی است.

اما دستور کار وزیر امور خارجه ایران تنها به دیدارهای رسمی دولتی محدود نشد. او صبح روز دوشنبه میزبان «دیوید ‌هارلند»، مدیر اجرایی مرکز گفت‌وگوی بشردوستانه و جمعی از مدیران ارشد این نهاد بین‌المللی بود. این گفت‌وگو به‌ نوعی امتداد همان نگرانی‌هایی بود که در سطح دولت‌ها نیز پیرامون خطرات فزاینده علیه صلح و امنیت بین‌المللی مطرح شده است در شرایطی که نقض‌های آشکار حقوق بین‌الملل در مناطق مختلف جهان به‌ ویژه غرب آسیا ادامه دارد. عراقچی در این دیدار با اشاره به «یکجانبه‌ گرایی ستیزه‌جویانه آمریکا» و «جنایات مستمر رژیم صهیونیستی»، تصویری از وضعیتی ارائه کرد که در آن بی‌توجهی به قواعد بنیادین نظم بین‌الملل، منطقه را در مسیری خطرناک قرار داده است که تنها با اقدام جمعی دولت‌ها و نهادهای مدنی قابل اصلاح است.

در ادامه سفر، پرونده یمن نیز جایگاهی ویژه در گفت‌وگوها یافت. دیدار عراقچی با «هانس گروندبرگ»، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن فرصتی برای ارزیابی آخرین تحولات میدانی و سیاسی در این کشور بحران ‌زده بود. «گروندبرگ» با ارائه گزارشی از روندهای جاری خواستار تداوم نقش حمایتی ایران در پیشبرد تلاش‌های صلح شد. وزیر خارجه ایران نیز ضمن محکوم‌ کردن حملات اسرائیل و سیاست‌های محاصره‌ گرانه علیه یمن از خطرات گسترش ناامنی ناشی از قانون‌ شکنی اسرائیل سخن گفت که به باور تهران اکنون تنها محدود به غزه یا مرزهای یمن نیست که در حال بازتعریف موازنه‌های امنیتی کل منطقه است.

سفر وزیر خارجه ایران در ادامه به لاهه و نشست منع سلاح‌های شیمیایی می‌رسد. او قرار است پس از مشورت‌های منطقه‌ای‌اش در فضایی چندجانبه به بیان دیدگاه‌های ایران درباره یکی از حساس‌‌ترین دغدغه‌های امنیت جهانی بپردازد.
در همین حال وزارت خارجه فرانسه خبر داده است که وزیر خارجه ایران، چهارشنبه (پنجم آذر) به پاریس سفر خواهد کرد و با ژان‌نوئل بارو همتای فرانسوی خود دیدار خواهد کرد. موضوع این دیدار تحولات منطقه و برنامه هسته‌ای ایران و روابط دو جانبه عنوان شده است.

مسقط؛ میدان تازه دیپلماسی منطقه‌ای

میرجواد میرگلوی بیات- کارشناس امور عمان: وزیر امور خارجه ایران برای شرکت در نشست میانجی‌گری مسقط راهی عمان شد. این سفر در حال حاضر و با توجه به تحولات پرشتاب منطقه که بازیگران تلاش می‌کنند نظم سیاسی مورد نظر خود را بر خاورمیانه اعمال کنند واجد اهمیت است؛ به خصوص با ظاهر شدن نشانه‌هایی که می‌تواند به یک تغییر پارادایم در غرب آسیا منجر شود. طبق اخبار رسمی طرف عمانی سفر آقای عراقچی به مسقط برای شرکت در نشست (خلوت) میانجی‌گری مسقط (خلوة مسقط للوساطة) اعلام شد. این نشست در واقع ادامه ابتکار سلسله نشست‌های انجمن اسلو است که این‌بار در مسقط برگزار شده است و اساساً آن‌طور که از نام آن پیداست خلوتی برای مذاکراتی است که میانجی‌گری‌های بی‌سر وصدا در آن جریان دارد، چنانچه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران اشاراتی به این رویداد مهم در دیپلماسی منطقه‌ای داشته است.

بدر البوسعیدی در ایکس خود پس از دیدار با آقای عراقچی تصریح کرد که در این دیدار بر عمق پیوندهای تاریخی و فرهنگی و نیز بر اهتمام و تلاش مستمر برای تقویت حوزه‌های همکاری میان دو کشور همسایه در تمامی زمینه‌ها تأکید شده است. همچنین آخرین تحولات در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله تلاش‌های مرتبط با برنامه صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای ایران را بررسی کردیم.
روابط تهران- مسقط اکنون در یکی از بهترین دوره‌های خود قرار دارد و با سطحی کم‌سابقه از هماهنگی در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی همراه شده است. نشانه‌های این همگرایی علاوه بر مناسبات دوطرفه در مواضع رسمی مقامات عمانی نیز بازتاب یافته است؛ چنان ‌که چندی پیش بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان در نشست منامه آشکارا از ضرورت بازنگری شورای همکاری خلیج فارس در رویکرد دیرینه‌اش نسبت به تهران سخن گفت و حتی پا را فراتر گذاشت و به دولت‌های عربی گوشزد کرد که در محاسبات امنیتی خود به ‌جای ایران، اسرائیل را به‌عنوان «خطر و تهدید مشترک» مدنظر قرار دهند.

در چنین فضایی، سفر اخیر وزیر امورخارجه به مسقط معنای گسترده‌تری از نقش‌آفرینی فعال عمان در معادلات منطقه‌ای را بازتاب می‌دهد. عراقچی در این سفر با بدر البوسعیدی وزیر خارجه سلطنت عمان و نیز هانس گروندبرگ، نماینده سازمان ملل در امور یمن، دیدار و گفت‌وگو کرده است؛ دیدارهایی که در سایه رفت‌وآمدهای فشرده مقامات بین‌المللی در پایتخت عمان انجام شد.

هم‌زمان با حضور عراقچی، جاسم محمد البدیوی، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس نیز در مسقط حضور داشت و با وزیر خارجه عمان دیدار کرد. علاوه بر او، وزرای خارجه سوریه، نروژ و اردن، وزیر فرهنگ لبنان و محمد الخلیفی از وزارت خارجه قطر نیز همگی در مسقط به‌سر می‌برند و جداگانه با وزیر خارجه عمان دیدار کرده‌اند؛ رخدادی کم‌سابقه که نشان می‌دهد مسقط در این مقطع به صحنه‌ای مهم برای تنظیم گفت‌وگوهای منطقه‌ای و رایزنی‌های دیپلماتیک تبدیل شده است. نشست مسقط که بنا بر ماهیت خود پشت درهای بسته برگزار شد همچنان بدون انتشار جزئیات رسمی باقی مانده و روایت‌ها تنها بر پایه کلیات قابل تأیید استوار است. با توجه به سابقه طولانی مسقط در میانجی‌گری پرونده‌های حساس منطقه‌ای و بین‌المللی، بار دیگر نگاه تحلیلگران به سمت احتمال شکل‌گیری ابتکار تازه‌ای درحوزه میانجیگری معطوف شده است؛ ابتکاری که برخی نشانه‌های پیرامونی آن از هم‌اکنون توجه ناظران را برانگیخته است. در میان این نشانه‌ها همزمانی حضور عراقچی و «الشیبانی»، وزیر خارجه دولت جولانی در مسقط یکی از مهم‌ترین مواردی است که پرسش‌های تازه‌ای درباره ماهیت رایزنی‌ها ایجاد کرده است. افزون بر این، سفرهای متقابل اخیر میان تهران، دمشق و مسقط با مسکو از سفر جولانی و لاریجانی به روسیه گرفته تا حضور سرگئی شویکو، دبیر شورای امنیت ملی روسیه در مسقط و نیز تماس‌های تلفنی میان مقامات سه کشور احتمال نقش‌آفرینی مسکو در طراحی ابتکاری جدید برای نزدیک‌سازی مواضع ایران و دولت دمشق را نیز تقویت می‌کند. حضور مقام قطری در مسقط نیز ضلع دیگری به این گمانه‌زنی‌ها افزوده است. با وجود همه این نشانه‌ها واقعیت آن است که تنها خروجی این نشست، زمانی خود را آشکار خواهد کرد که تحولات آتی منطقه از جهت‌گیری این گفت‌وگوها پرده بردارد. ازاین‌ رو اکنون باید منتظر ماند و دید که مسقط این بار نیز چه نقشی در شکل‌ دهی به معادلات تازه منطقه‌ای ایفا خواهد کرد.