«جمعــه سیــاه»؛ دروغ بزرگ یا فرصت خرید؟

گروه اقتصادی: اما تجربه بسیاری از افراد از خرید در آنچه که کسب و کارها «جمعه سیاه» نامیده‌اند، تجربه خوبی نیست. آنها می‌گویند: برندها و فروشگاه‌ها چند روز قبل از بلک فرایدی قیمت‌ها را طوری بالا می‌برند که با تخفیف‌های ۸۰ -۷۰ درصدی، تازه کالا به قیمت واقعی برمی‌گردد. آنها این تخفیف‌ها را حتی نوعی کلاهبرداری می‌دانند. اتاق اصناف هم امسال وارد میدان شده و اعلام کرده است که فروش تحت عنوان بلک فرایدی را رصد می‌کند و متخلفان جریمه می‌شوند.
اما آیا این تخفیف‌ها در ایران مانند سایر کشورهاست؟ برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید به فلسفه بلک فرایدی در سایر کشورها نگاه کنیم. بلک فرایدی، در بیشتر کشورهای دنیا و به خصوص آمریکا برگزار می‌شود. طبیعتاً فیلم‌هایی از هجوم جمعیت به فروشگاه‌ها برای خرید کالاهای مورد نیاز خود به قیمت‌های بسیار پایین‌تر را هم دیده‌اید. گاهی این هجوم به زد و خورد هم منجر می‌شود، اما به نظر می‌رسد تخفیف‌های بالای این فروشگاه‌ها، ارزش کتک خوردن هم دارد.

تاریخچه بلک فرایدی
به روایتی، پیشینه بلک فرایدی (آخرین جمعه ماه نوامبر) به شکل اولیه در قرن بیستم اتفاق افتاده است و آن هم به مناسبت خرید کریسمس و آغاز فصل جدید. اما روایتی دیگر از برگزاری بلک فرایدی از سال ۱۹۶۰ در آمریکا خبر می‌دهد. زمانی که فروشگاه‌های بزرگ آمریکا این روز را به عنوان روز تخفیف‌های بزرگ نام‌گذاری کردند. پس از آن در دهه ۲۰۰۰ این سنت، به سایر کشورهای دنیا وارد شد و به طور هماهنگ، یک روز در دنیا به عنوان بلک فرایدی شناخته شد که مردم می‌توانستند کالاهای مورد نیاز خود را با تخفیف‌های عجیب بخرند. یکی از اهداف این سیاست، دسترسی همه مردم به کالاهای مورد نیاز برای کریسمس بود. به عبارتی افرادی که نمی‌توانستند در طول سال وسایل گران فروشگاه‌ها را خریداری کنند، در این روز به آنها دسترسی داشتند. از سوی دیگر انبارگردانی فروشگاه‌ها با این فروش فوق‌العاده اتفاق می‌افتاد و موجب رونق کسب و کارشان می‌شد. بخشی از اهداف هم تبلیغات فروشگاه‌ها و برندها بود. بنابراین بخشی از اهداف بلک فرایدی به مسئولیت اجتماعی فروشندگان و بخشی از آن نیز به رونق کسب وکار و برندینگ آنها برمی‌گردد. اما آیا تمام برندها در این روز وارد میدان تخفیف‌های بزرگ می‌شوند؟ شاید بد نباشد برای پاسخ به این سؤال، به یک تجربه شخصی در بلک فرایدی مونیخ رجوع کنیم.

یک تجربه از بلک فرایدی در مونیخ
 یک شهروند ایرانی درباره تجربه خود از خرید بلک فرایدی در آلمان می‌گوید: « در روز موعود مردم برای هر صف حداقل باید ۲ تا ۳ ساعت وقت بگذارند و ساعت خرید هم بسیار کوتاه است. یک آلمانی- فیلیپینی که تنها دو نفر دیگر در صف جلویش بودند، می‌گفت که از ساعت ۵ صبح به اینجا آمده و حتی آن موقع هم اینجا شلوغ بوده. وقتی با گذشتن زمان طولانی وارد یک فروشگاه شدم، صحنه‌ها عجیب‌تر شد. سبد‌هایی که بیشتر در هایپرمارکت‌ها  برای خرید مواد غذایی استفاده می‌شد، لبریز از لباس بود و خانم‌ها چنان برای برداشتن لباس از روی رگال‌ها سریع بودند که گاهی آستین یک لباس در دست یکی و تنه آن در دست دیگری جا می‌ماند.» یکی از خریداران که به نظر می‌رسید سبدش حدود ۵۰ لباس را در خودش جای داده، می‌گفت: «ما نیاز سالانه‌مان را در بلک فرایدی تأمین می‌کنیم. من یک کارمند با حقوق پایین هستم و زورم نمی‌رسد در طول سال این همه پول را به لباس برای خودم و بچه‌هایم بدهم. الان با پول همه این لباس‌هایی که برداشتم، در طول سال نهایتاً می‌توانستم برای هر کدام از اعضای خانواده‌ام دو دست لباس بخرم؛ در صورتی که حالا هر کدام‌مان حدود ۱۰ لباس داریم.» ولی زمانی که وارد خیابان‌های فرعی شدیم یا از کنار فروشگاه‌های دارای برندهای لوکس رد می‌شدیم، یا خبری از صف نبود یا طول صف‌ها کوتاه‌تر شد. انگار بیشترین تخفیف متعلق به فروشگاه‌ها و هایپرها بود و برندهای لاکچری در این روز مشارکت نمی‌کردند. برندهای متوسط هم تخفیف‌هایشان به اندازه فروشگاه‌های بزرگ نبود. بنابراین طبیعی است که فروشگاه‌های لاکچری خلوت و فروشگاه‌های با برند متوسط، شاهد صف‌های کوتاه‌تری باشند.

بلک فرایدی در ایران
اوایل دهه ۹۰ بود که ایران هم به کارزار جمعه سیاه جهانی پیوست. تخفیف‌های بالای فروشگاه‌ها همه را تا جمعه سیاه سال بعد چشم انتظار می‌گذاشت. زمانی که پلتفرم‌های آنلاین رونق گرفتند، صف‌هایی که جلوی در فروشگاه‌ها تشکیل می‌شد، به این پلتفرم‌ها انتقال یافت و گاهی ترافیک ورود به هر سایت و پلتفرمی زیاد می‌شد و بعضی مشتریان از خرید باز می‌ماندند. اما آیا ایرانی‌ها تجربه خوبی از بلک فرایدی دارند؟ این سؤالی است که از ۱۰ نفر که در جمعه سیاه از سایت‌ها و فروشگاه‌ها در ایران خرید کرده‌اند، پرسیده شده است.
نفر اول می‌گوید: «سال گذشته خرید کردم و به نظرم تخفیفش واقعی بود. چون قیمت قبل از آن را می‌دانستم و در تخفیف ۷۰ درصدی از سایت خرید کردم.»
نفر دوم نظرش متفاوت است و می‌گوید: «بلک فرایدی یک دروغ بزرگ در ایران است. سال قبل در همین بلک فرایدی خرید کردم ولی وقتی همان روز قیمت کالا را سرچ کردم، دیدم از قیمتی که مثلاً ۷۰ درصد تخفیف گذاشته بود، پایین‌تر است.»
نفر سوم هم با نفر قبل هم نظر است و می‌گوید: «چند کالا را در سبد خرید داشته که می‌خواسته در بلک فرایدی امسال آن را بخرد. اما قیمتش را در چند روز اخیر چنان بالا برده‌اند که حتی با تخفیف هم از آن قیمت قبل بالا‌تر است.»
نفر چهارم ولی از خریدش راضی است و توضیح می‌دهد که از پلتفرم و سایت خرید نکرده؛ بلکه به مرکز خرید رفته و توانسته کالاهای خوبی را با قیمت‌های عالی خریداری کند.
نفر پنجم به موضوع جدیدی اشاره می‌کند که قابل توجه است. او می‌گوید: بلک فرایدی ایران به درد نمی‌خورد؛ چون تمامش کلاهبرداری است. من معمولاً در این روزها از ترکیه خرید می‌کنم و بازار واسطه‌های ترکیه خیلی داغ است، چون آنجا قیمت‌ها به طور واقعی پایین می‌آید و حتی با دادن پول به واسطه، باز هم از اینجا ارزان‌تر است.
نفر ششم می‌گوید: من لوازم بهداشتی و آرایشی را پارسال در بلک فرایدی خریدم. با اینکه قیمتش خیلی ارزان بود، ولی وقتی به دستم رسید، تقلبی بود، در صورتی که قیمت اولیه را قیمت کالای اصل گذاشته بودند.
نفر هفتم از تجربه‌ای می‌گوید که در کالاهای الکترونیکی داشته و اعتقاد دارد این کالاها با قیمت بسیار بالایی در بلک فرایدی عرضه می‌شوند.
نفر هشتم هم از مراجعه حضوری خود به فروشگاه‌ها در بلک فرایدی و خرید از آنها راضی است. اما می‌گوید امسال خرید نمی‌کند چون احساس می‌کند به طور کامل کلاهبرداری است.
نفر نهم به تجربه بد خرید در جمعه سیاه اشاره و عنوان می‌کند: پالتویی را در بلک فرایدی با تخفیف به قیمت ۴ میلیون تومان خریدم ولی فردای همان روز، مغازه‌دار آن پالتو را ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قیمت گذاشته بود.
نفر دهم هم به جرگه مخالفان با جمعه سیاه در ایران پیوست و گفت که همین چند روز قبل، قیمت کفشی را از یک فروشگاه معتبر پرسیده و دیروز وقتی قصد داشته کفش را در تخفیف جمعه سیاه بخرد، متوجه شده که فروشگاه، قیمت را بالا برده و بعد از تخفیف، قیمت آن کفش را به همان قیمت قبل رسانده است.
هشدار اتاق اصناف به مردم
امسال با توجه به تجارب گذشته در جمعه سیاه و گسترش تبلیغات برای خرید در روز جمعه پیش رو، اتاق اصناف هم پایش به این تخفیف‌ها کشیده شده است.
معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران گفته است: در سراسر کشور، واحدهای صنفی در مناسبت‌های مختلف با هدف مشارکت اجتماعی و تحریک فروش، تخفیف ویژه و فروش فوق‌العاده ارائه می‌دهند؛ اما گاهی این تخفیف‌ها واقعی نیستند. به عنوان مثال، تخفیف‌های ۸۰ تا ۹۰ درصدی معمولاً واقعی نیستند. تخفیف‌ها باید واقعی باشند تا تبلیغ نیز معتبر باشد. به همین دلیل به مردم توصیه می‌شود حتماً فاکتور خرید را از واحدهای صنفی دریافت کنند، زیرا در فاکتور میزان تخفیف واقعی قید می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، بهنام نیک‌منش با بیان اینکه اتاق اصناف علیه تخفیف‌های ساختگی وارد عمل شده، عنوان کرده است:« شناسایی واحدهای فاقد پروانه کسب در دستور کار بازرسان قرار دارد.»
او درباره طرح نظارتی ویژه بلک‌ فرایدی اظهار کرده است:« با توجه به نزدیک شدن ایام فروش فوق‌العاده، تقاضای عمومی برای کالاهایی مانند پوشاک، کیف و کفش، لوازم آرایشی و بهداشتی و… افزایش می‌یابد. برای مقابله با تخفیف‌های غیرواقعی و نامتعارف، طرح نظارتی به رؤسای اصناف سراسر کشور و اتحادیه‌های صنفی ابلاغ شده تا بازرسان سازمان نیز بتوانند رصد و پایش لازم را انجام دهند و در صورت مشاهده تخفیف نامتعارف یا تبلیغ غیرواقعی، با آن برخورد کنند.»

امسال در جمعه سیاه خرید می‌کنید؟
با اینکه اغلب تجارب خرید در بلک فرایدی ایران، بد است اما هنوز بسیاری از افراد منتظرند که شانس خود را برای بهره‌مندی از تخفیف‌های جمعه سیاه امتحان کنند. برخی می‌گویند، هدف از حضور فروشگاه‌ها و برندها در بلک فرایدی ایرانی نه انبارگردانی است و نه مسئولیت اجتماعی، بلکه اغلب به دنبال معرفی برند و جذب مشتری وفادار هستند. با وجود این، نمی‌توان به قاطعیت گفت تمام تخفیف‌ها، دروغین است. اما جست‌و‌جوی قبل از خرید در جمعه سیاه، می‌تواند تجربه بهتری را در خرید رقم بزند.