متهم اصلی قطع درختان تهران کیست؟
درختان کهنسال و حتی جوان تهران این روزها قربانی تصمیمهای شتابزده و سودجویانه شدهاند. از قطع درختان بوستانها و خیابانهای اصلی گرفته تا نابودی درختان حاشیه شهر، پرسشی اساسی مطرح است: چه کسانی و به چه دلیل درختان پایتخت را قطع میکنند؟
ایران آنلاین: کلانشهر تهران، امروز بیش از هر زمان دیگری در تلاقی رشد و فرسایش ایستاده است؛ از نفستنگی آسمان و قفل ترافیک گرفته تا بحران مسکن و فرسودگی زیرساختها. تهرانی که روزگاری نماد امید و پیشرفت بود، حالا زیر فشار جمعیت، آلودگی و تصمیمات متناقض هر روز با چالش تازهای روبهرو میشود.
به گزارش ایرنا، این مهم باعث شده تا پژوهش ایرنا در پروندهای با عنوان «تهران ۱۴۰۴» تصویری جامع از مشکلات زیستمحیطی، مدیریت شهری، مسکن و بافت فرسوده، چالشهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و پتانسیلهای تهران را مورد بررسی قرار دهد.
تهران چنار ندارد
چند وقت پیش نبش خیابان فلسطین تقاطع بلوار کشاورز با چند راننده تاکسی هم کلام شدم، صحبت از تهران و درختانش پیش آمد، مطلب جالبی نقل کردند. یکی از رانندههای تاکسی، مردی که معلوم بود عمرش را پشت فرمان همین خیابانها گذرانده، گفت من بیش از ۲۰ سال است که اینجا مسافرکشی میکنم، همین جا بارها درخت کاشته شده است، اما هیچ گاه درختان بزرگ نشدهاند! حرفش کنجکاوم کرد. پرسیدم چرا؟ جوابی داد که برایم بسیار جالب بود، گفت: مغازهدارها؛ مغازهدارها درختان را خشک میکنند تا بعد از چند سال درختان جلو تابلو مغازهشان نباشد.
اول باورش سخت بود اما وقتی دقیق شدم دیدم حق با اوست. درختهایی که انگار سالهاست تلاش میکنند جان بگیرند اما تنهها و شاخههایشان هیچ شباهتی به بقیه خیابان ندارد؛ خشک، کوتاه، بیروح. راننده تاکسی ادامه داد این تنها به اینجا محدود نمیشود بسیاری از خیابانها بدون اینکه کسی متوجه شود این اتفاق میافتد. ناخودآگاه به یاد مستند «تهران انار ندارد» افتادم که در همان ابتدای آن گفته میشود: «تهران روستای بزرگی در شمال شهر ری است که باغهای زیادی و درختان میوه فراوانی دارد». این اتفاق باعث شد هر کجای شهر که میرفتم به درختان دقت کنم و تازه متوجه شدم که در جای جای شهر بیدلیل و بادلیل درختانی قطع شده است.
قطع درختان کهنسال باغ فردوس
حوالی نهم آذرماه ۱۴۰۴، خبر قطع چند درخت در باغ فردوس تهران نزدیک موزه سینما به گوش رسید. تصاویر منتشرشده در فضای مجازی تنههای تنومند سه چنار را نشان میداد که روی زمین افتاده و آماده تراشیده شدن بودند؛ صحنهای که بسیاری را نگران و ناراحت کرد.
احسان خیراتیان صفایی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهردار منطقه یک در برنامه «پارکوی» شبکه همشهری توضیح داد که این عکسها مربوط به یکی از کوچههای فرعی محله باغ فردوس است. او افزود: «در کوچه دفتری، تعدادی از درختان طی سالهای گذشته خشک شدهاند و مستندات این موضوع در شهرداری موجود است.»
به گفته او، درختان خشک و پوسیده تنها یک مسئله ظاهری نیستند این درختان میتوانند کانونهای آفت باشند و آفات را به درختان سالم اطراف منتقل کنند. همچنین ریشهها و تنههای پوسیده در فصل باد و توفان پاییز تهدیدی واقعی برای جان و مال شهروندان محسوب میشوند. بنابراین رسیدگی و مدیریت وضعیت این درختان نه تنها ضروری بلکه حیاتی است تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود و سلامت فضای سبز شهری حفظ شود.
درختهای محله میرهاشمی چرا قطع شدند؟
پنجم آذرماه ۱۴۰۴، درست در روزهایی که تهران به عنوان آلودهترین کلانشهر جهان معرفی شد، خبر قطع درختهای محله میرهاشمی در منطقه ۱۴ منتشر شد. تصاویر این درختان خشک و قطع شده در فضای مجازی به سرعت دست به دست شد و واکنشهای گستردهای را به دنبال داشت اما آنچه نگرانکننده است، نحوه اتفاق این اقدام از سوی مسئولان است.
امیر شهرابی، شهردار منطقه مدعی شد که در بوستان حداد، واقع در خیابان میرهاشمی، تعدادی درخت خشک و آلوده وجود داشته و بر اساس گزارش کارشناسان و سامانه نهال، شناسایی و قطع شدهاند اما این توضیح تا چه حد قانعکننده است؟ آیا واقعاً همه این درختان باید نابود میشدند یا امکان ترمیم و مراقبت وجود داشت؟
قطع درختهای باغ لاله
در ماه گذشته، خبر قطع گسترده درختان یک باغ لاله در تهران برای احداث آلاچیق بازتاب زیادی پیدا کرد. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران در ۱۸ آبان ۱۴۰۴ اعلام کرد: «متأسفانه علاوه بر ۱۸ اصله درختی که پیشتر قطع شده بود، شهرداری گزارش داده که ۴۳ درخت دیگر نیز از بین رفته است.» این موضوع موجی از انتقادها را بهدنبال داشت زیرا این باغ یکی از فضاهای سبز ارزشمند منطقه به شمار میرفت.
همزمان با این اتفاق، موضوع حصارکشی اطراف میدان تجریش نیز به یکی از بحثهای داغ آن روزها تبدیل شد. کارشناسان هشدار دادهاند که چنین مداخلاتی میتواند موجب اختلال در تهویه طبیعی خاک، ایجاد فرونشست و در نهایت خشک شدن تدریجی درختان شود. به باور آنها فضاهای سبز شهری علاوه بر جنبه زیبایی بهعنوان ریههای تنفسی شهر عمل میکنند و هرگونه تغییر غیراصولی در محیط آنها پیامدهای زیستمحیطی جدی به همراه دارد.
قطع ۱۰۰ اصله درخت در خیابان ولیعصر
اسفند ۱۴۰۳ در خیابان ولیعصر، ۱۰۰ اصله درخت قدیمی قطع شد. معاون شهرداری منطقه یک اعلام کرد که این درختان به دلیل خشکیدگی و در راستای اجرای طرح احیای خیابان برداشته شده و جای خود را به درختان جوان و بلندمرتبه دادهاند. هدف به گفته او، نوسازی فضای سبز و بازگرداندن طراوت به این شریان اصلی شهر بوده است.
با این حال، مدیرکل حفاظت محیط زیست تهران نگاه متفاوتی دارد. او معتقد است که این چنارهای کهنسال که سالها نفس شهر را تأمین کردهاند، تنها به دلیل ارزش اکولوژیکی و تاریخیشان قابل ترمیم بودند و نباید بدون تلاش برای احیای طبیعیشان قطع میشدند.
به گفته او، درختان قدیمی علاوه بر سایه و زیبایی، به جذب آلودگی، حفظ خاک و ایجاد زیستگاههای کوچک برای حیاتوحش شهری کمک میکنند؛ عواملی که با جایگزینی سریع درختان جوان به طور کامل جبران نمیشوند.
این اختلاف نظر میان شهرداری و محیط زیست نشان میدهد که مدیریت فضای سبز شهری همیشه محدود به زیبایی و نوسازی نیست بلکه یک معضل پیچیده اکولوژیکی است؛ جایی که تصمیمهای کوتاهمدت میتواند پیامدهای بلندمدت برای محیط زیست و تاریخ طبیعی شهر داشته باشد.
چرا درختهای تهران خشک میشوند؟
یکی از پرسشهای اساسی این روزها این است که «چه چیزی باعث شده درختان تهران خشک شوند؟». مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر، در اینباره توضیح داده که: «خشکیدگی درختان پایتخت بیشتر ریشه در کمبود آب دارد؛ مشکلی که نتیجه سالها ضعف در مدیریت منابع آبی و بیتوجهی به تجهیز و نوسازی زیرساختهایی مانند شبکه لولهکشی و سامانههای هوشمند است. خشک شدن درختان ناگهانی نیست؛ حاصل روندی طولانی از بیرسیدگی است.»
همچنین شهریار زمانیپور، معاون فنی ادارهکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران، درباره وضعیت پارک چیتگر گفته است: «به دلیل آبیاری غیر اصولی در سالهای ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، بخش قابلتوجهی از درختان این پارک ضعیف شدند و به مرحله خشکیدگی رسیدند. همین امر باعث شد بین ۹ تا ۱۰ هزار درخت را ناچار به قطع شویم. اگر مراقبتها و آبیاری بهدرستی انجام میشد، میتوانستیم از گسترش این آسیب جلوگیری کنیم.»
اما داستان خشکیدگی و نابودی درختان تهران فقط به کمآبی و آفت ختم نمیشود. پشت پرده ماجرا روایت دیگری هم وجود دارد؛ روایتی که ابتدا مهدی چمران، رئیس شورای شهر به اشارهای کوتاه از آن گذشت و بعد پیروز حناچی، شهردار پیشین تهران آن را با جزئیات بیشتری بازگو کرد. حناچی در یک گفتوگوی ویدیویی پرده از واقعیتی تلخ برداشت و گفت: «در تهران در مناطق شمالی عدهای تخصصشان شده بود شب تا صبح درخت قطع کنند و شما صبح بیایید یک بیابان ببینید در جایی که قبلا درختهای مرتفع چنار که خصیصهی تهران بوده، وجود داشته است.»
این چرخه سودآور اما ویرانگر پیشتر هم از سوی چمران مورد انتقاد قرار گرفته بود. او در مردادماه گفته بود: «کسی که از این سود میبرد، شهر نیست؛ چون درختان قطع میشود. ما جریمه قطع درخت را میلیاردی اعلام کردیم اما آن را هم پرداخت میکنند و میسازند و میفروشند، چون برای آنها سود دارد. دلالها و وکلا هم سود میبرند و برای آنها به صرفه است و تنها بخشی که ضرر میکند، شهر است.»
نمونهای از این ماجرا همین چند وقت پیش در خیابان ولیعصر خبرساز شد؛ جایی که ۱۳ درخت عمدی قطع شد. هادی حقبین، شهردار منطقه یک، اعلام کرد: «مالک یک ملک تجاری عامل این کار بود و ۱۷۰ میلیارد تومان جریمه شد.»
اما سؤال مهمی که ذهن بسیاری را درگیر کرده این است: اگر این جریمهها واقعاً بازدارنده بودند، چرا همچنان این چرخه تخریب هر بار تکرار میشود؟
کارزارها کارساز هستند؟ متهم کیست؟
از ۲۸ آبان ماه، وقتی کارزار «نه به قطع درختان بوستان تهران» راهاندازی شد، تنها پنج روز نگذشته بود که کارزار دیگری با عنوان «درخواست جلوگیری از قطع درختان جنگل سرخهحصار» به جریان افتاد اما سؤال اصلی این است: این کارزارها تا چه اندازه واقعاً مؤثر هستند؟ آیا توانستهاند جلوی نابودی درختان را بگیرند.
متأسفانه این تنها نمونهای محدود از صدها درختی است که در تهران نابود میشوند. برخی از آنها بیسروصدا و دور از چشمها قطع میشوند و برخی دیگر، علنی و پرحاشیه اما پرسش اصلی این است که چرا و چگونه این اتفاق میافتد. گروههایی که از فروش زمین، ساختوساز یا سودجویی مستقیم بهره میبرند، بدون توجه به قوانین و ارزشهای زیستمحیطی درختان را به هر بهانهای از بین میبرند.
واقعیت تلخ این است که تهران در بحرانی جدی گرفتار شده است؛ بحران آلودگی، کمآبی و کاهش فضاهای سبز که هر تصمیم شتابزدهای از جمله قطع درختان به جای حل مشکل تنها بر بحرانها میافزاید. درختانی که نابود میشوند فقط شاخه و تنه نیستند بلکه سرمایههای طبیعی و زیستمحیطی شهرند.
انتهای پیام/