حق تفاوت فرهنگی در برابر یکسانسازی هویتی
نامگذاری مسابقه ایران و مصر در جام جهانی ۲۰۲۶ به عنوان «دیدار افتخار» در حمایت از دگرباشان جنسی و جنسیتی، موجی از واکنشها را در ایران و مصر برانگیخته است.
فرشید فرحناکیان_ حقوقدان: در نگاه اول، این تصمیم آمریکا بخشی از سیاست گستردهتری برای حمایت از دگرباشان جنسی (LGBTQ) است؛ اما از منظر ایران، مسأله نه مخالفت با حقوق بشر، بلکه اعتراض به تحمیل فرهنگی و استفاده سیاسی از فوتبال است. تفاوت این دو رویکرد، کلید تحلیل حقوقی و رسانهای ماست.
بیطرفی ورزشی زیر سایه یک پیام فرهنگی
فیفا سالهاست ادعا میکند که فوتبال باید «بیطرف از سیاست» بماند. این اصل در جریان بحرانهای سیاسی متعدد، از جنگ روسیه و اوکراین تا انتقادها علیه قطر ۲۰۲۲، بارها زیر سوال رفته است؛ اما نامگذاری یک بازی رسمی تحت عنوان «دیدار افتخار» (Pride Match) به معنای القای یک پیام اجتماعی و فرهنگی مشخص است. ایران میتواند با تکیه بر اصول خود فیفا بگوید: اگر فوتبال سیاسی نیست، چرا یک مسابقه بینالمللی زیر پرچم یک جنبش اجتماعی که محل اختلاف جدی در بسیاری از نقاط دنیا؛ حتی در خود ایالات متحده و شخص ترامپ و همحزبیهایش بوده، برگزار میشود؟
حق تفاوت فرهنگی؛ اصل فراموششده در اساسنامه فیفا
اساسنامه فیفا در مواد ۳، ۴ و ۵ از یکسو بر عدم تبعیض تأکید دارد؛ اما از سوی دیگر، اصل احترام به تنوع فرهنگی، دینی و اجتماعی را هم به رسمیت میشناسد. ایران میتواند با استناد به این اصل استدلال کند که مفاهیمی چون هویت جنسی و روابط انسانی در فرهنگها و نظامهای حقوقی مختلف متفاوت تعریف میشود. هیچ عضو فیفا نباید ناخواسته به نماد یک جنبش اجتماعی تبدیل شود. استقلال فرهنگی کشورها بخشی از هویت همان تنوعی است که فیفا ادعا میکند از آن دفاع میکند؛ بنابراین اعتراض ایران، واکنشی حقوقی به تعارض میان تنوع واقعی و یکسانسازی فرهنگی است؛ نه مخالفت با حقوق بشر.
مسیر حقوقی اعتراض در چهارچوب فیفا
ایران میتواند مطابق ماده ۵۷ اساسنامه فیفا پیگیر رد اعتراضش در فیفا در دیوان مستقل داوری ورزش به نام (CAS) باشد؛ با این استدلال اصلی که فیفا نمیتواند ارزشهای فرهنگی یکجانبه را به یک عضو مسلمان تحمیل کند؛ آنهم در بستری که بهظاهر قرار بود غیرسیاسی بماند.
حتی اگر احتمال موفقیت نهایی بالا نباشد؛ طرح اعتراض دو کارکرد مهم دارد: (۱) بازدارندگی: فیفا مجبور میشود روایت ایران را در نظر بگیرد و از افراط در اجرای تبلیغاتی مسابقه بپرهیزد. (۲) چانهزنی: ایران میتواند در مذاکره پشتپرده اجرای نرمتر و کمنمادتر این عنوان را مطالبه کند.
پیام ایران: دفاع از استقلال؛ نه نفی حقوق بشر
ایران میتواند و باید پیام خود را دقیق تنظیم کند: اعتراض ایران؛ نه علیه افراد دگرباش، بلکه علیه سیاسیسازی فوتبال و تحمیل فرهنگی است. ایران از «حق تفاوت» دفاع میکند؛ حقی که بخش جداییناپذیر از حقوق بشر جهانی است. همانطور که ایران ارزشهای خود را به دیگران تحمیل نمیکند، انتظار دارد میزبان جام جهانی نیز ارزشهای فرهنگی خاص را بر تیمهای مسلمان تحمیل نکند.
روشنساز کلام
در این چهارچوب، اعتراض ایران نهتنها مشروع و حقوقی است، بلکه بخشی از دفاع از «استقلال هویتی» کشور است. ایران میتواند نشان دهد که مسأله، مخالفت با آزادی یا حقوق بشر نیست، بلکه مسأله حفظ حریم فرهنگی در برابر روندی است که فوتبال را تبدیل به سکوی یک پیام ایدئولوژیک میکند. این اعتراض، حتی اگر منجر به لغو عنوان «دیدار افتخار» (Pride Match) نشود، میتواند اجرا و پیام مسابقه را متعادلتر و غیرسیاسیتر کند و این، برای ایران یک موفقیت قابلدفاع است.حق تفاوت فرهنگی در برابر یکسانسازی هویتی نامگذاری مسابقه ایران و مصر در جام جهانی ۲۰۲۶ به عنوان «دیدار افتخار» در حمایت از دگرباشان جنسی و جنسیتی، موجی از واکنشها را در ایران و مصر برانگیخته است. در نگاه اول، این تصمیم آمریکا بخشی از سیاست گستردهتری برای حمایت از دگرباشان جنسی (LGBTQ) است؛ اما از منظر ایران، مسأله نه مخالفت با حقوق بشر، بلکه اعتراض به تحمیل فرهنگی و استفاده سیاسی از فوتبال است. تفاوت این دو رویکرد، کلید تحلیل حقوقی و رسانهای ماست.
انتهای پیام/