حکایت ایران در روایت مستند

گروه فرهنگی - ایران آنلاین: جشنواره سینما حقیقت به ایستگاه نوزدهم خود رسید و حالا در جایی از تاریخ ایستاده که بیش از هر زمان دیگری به حقیقت‌جویی و حقیقت‌گویی محتاجیم و هیچ زمانی جهان تشنه شنیدن و دیدن حقیقت نبود که اکنون است.

بر این اساس شاید گزافه نباشد که جشنواره سینما حقیقت را بازگشت سینما به اصل خویش بدانیم. گرچه امروز اغلب سینما را با تخیل و قصه پردازی‌اش می‌شناسند اما تاریخ سینما با فیلم مستند شروع می‌شود. گویی سینما در سپیده دم تولد خویش بیش از سرگرمی در جست‌و‌جوی آگاهی بود و این هدف بیش از هر گونه دیگر فیلمسازی در جهان سینمای مستند محقق می‌شود. از این حیث «سینما حقیقت» را می‌توان تصویری از «حقیقت سینما» دانست.

فارغ از سویه‌های سینمایی جشنواره سینما حقیقت که در پی کشف و شناسایی و نمایش آثار مستند و مستندسازان با استعداد است و در واقع کارکردهای درون متنی این جشنواره را صورت بندی می‌کند باید به سویه‌های بیرونی و فرامتنی این جشنواره و در واقع کارکردهای اجتماعی و اثرگذاری آن بر مخاطب و در ساحتی بزرگ‌تر بر اعتلای فرهنگ جامعه هم اندیشید. اگر در یک روایت مخاطب شناسانه به طبقه‌بندی مخاطبان جشنواره سینما حقیقت بپردازیم می‌توان آنها را به دو گروه عمده مخاطبان خاص و مخاطبان عام تقسیم کرد.

مخاطبان خاص شامل خود مستندسازان و مدیران و سیاست‌گذاران سینمایی در این حوزه است که برای آنها ساختار و سویه‌های تکنیکی و فرمی آثار، اولویت داشته و چه بسا در پی یادگیری و مهارت‌آموزی برای ساخت مستندهای خود به تماشای آنها می‌نشینند یا برای ارزیابی و داوری آن اما مخاطبان عام که شاید شناخت تخصصی کمتری از سینمای مستند داشته باشند و مثلاً وجوه زیبایی‌شناسی و تکنیکی یک فیلم را درنیابند و لذت نبرند اما آنها اغلب تحت تأثیر موضوع و محتوا و مضمون مستندها هستند و این دقیقاً همان نقطه‌ای است که سینمای مستند می‌تواند به اثرگذاری اجتماعی و آگاهی بخشی بپردازد.

نگاه منتقدانه و پرسشگر نسبت به مسائل جامعه را در مخاطبان تقویت کرده و آنها را نسبت به آسیب‌ها و تهدیدها هوشیار یا نسبت به فرصت‌ها و نعمت‌ها آگاه کند. در واقع جشنواره سینما حقیقت فقط یک فرصت یا محفل و دورهمی سینمایی برای تماشای مستندها نیست بلکه چیزی شبیه به آموزش با خدمت می‌ماند که مخاطبان را با مسائل مختلف جامعه و چالش‌ها و خوانش‌های آن مواجه کرده و به تأمل و تفکر دعوت می‌کند. از این رو برگزاری این جشنواره یک فرصت کوتاه و فشرده برای آگاهی بخشی مردم و مخاطبان نسبت به مسائل گسترده و متنوع زیست اجتماعی است تا با ایجاد سرگرمی به انتقال آگاهی هم پرداخته و در یک رویکرد کلان‌تر و عمیق‌تر به ارتقای فرهنگ عمومی و در نهایت تقویت شهروند آگاه و فرهنگی کمک کند.

پوستر نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با تأکید بر نگاهی نو، جسورانه و ملهم از فرهنگ ایرانی رونمایی شد. کاش این شعار خوب صرفاً تزیین پوستر نباشد و مستندسازان بتوانند این رویکرد را در بازنمایی آنچه زیر پوست شهر و جامعه است به درون قاب بکشند.
امروز در جایی از تاریخ خود ایستاده‌ایم که بیش از هر برهه دیگری ایران، فرهنگ و تاریخ و جغرافیای ایران، هویت و حریت ایرانی و در یک کلام ایران به مثابه تمامیت وطن اهمیت داشته و نیازمند روایتگری حقیقت جویانه است. از این حیث سینمای مستند رسالت مضاعفی بر دوش دارد و باید بانی و راوی حقیقت شود.