چرخش به راست شیلی

گروه جهان: خوزه آنتونیو کاست، نامزد محافظه‌کار، روز یکشنبه به عنوان رئیس‌جمهوری شیلی انتخاب شد؛ انتخابی که نشان‌دهنده چرخشی شدید به راست در کشوری است که رأی‌دهندگان آن عمیقاً نگران افزایش جرایم خشونت‌آمیز و مهاجرت غیرقانونی هستند. کاست وعده داده است روند افزایشی جرم و جنایت را معکوس و مهاجران بدون مدرک را از کشور اخراج کند.

کاست، ۵۹ ساله، پدر ۹ فرزند و دارای ریشه‌های ایدئولوژیک در کاتولیسیسم محافظه‌کار و نئولیبرالیسم اقتصادی است. او مبارزات انتخاباتی خود را با تمرکز بر شعار «مبارزه با جرم و جنایت» و با الهام از رویکرد سیاسی دونالد ترامپ آغاز کرد؛ از جمله با وعده اخراج مهاجران بدون مدرک و ساخت مانعی فیزیکی در امتداد مرز شمالی گسترده شیلی.
با شمارش بیش از ۹۸ درصد آرا، کاست بیش از ۵۸ درصد رأی به دست آورد و پیروزی قاطعی مقابل ژانت خارا، نامزد چپ میانه و عضو حزب کمونیست شیلی، رقم زد که حدود ۴۲ درصد آرا را کسب کرده بود. کاست شامگاه یکشنبه، در سخنرانی پیروزی خود در بیرون از ستاد انتخاباتی‌اش در یکی از محله‌های مرفه سانتیاگو گفت: «شیلی دوباره از جرم و جنایت، از رنج و از ترس رها خواهد شد.» او تأکید کرد که مجرمان را تعقیب کرده و «آنها را زندانی» خواهد کرد.

در حالی که جمعیت زیادی از هواداران، بسیاری با پرچم‌های پیچیده‌شده به دور شانه‌هایشان، فریاد شادی سر می‌دادند، کاست افزود: «شیلی به نظم نیاز دارد.» رانندگان با بوق زدن جشن گرفتند و از شیشه برخی خودروها بنرهایی آویزان بود که روی آنها نوشته شده بود: «خداحافظ غیرقانونی‌ها» و «وقت بازی تمام شد.»
انتخاب کاست نشانه‌ای آشکار از تغییر مسیر نسبت به دولت چپ‌گرای گابریل بوریک، رئیس‌جمهوری فعلی شیلی است و این کشور را در کنار دیگر کشورهای منطقه، از جمله آرژانتین و بولیوی، قرار می‌دهد که اخیراً به سمت راست متمایل شده‌اند.

مارکو روبیو وزیر امور خارجه ایالات متحده، شامگاه یکشنبه در پیامی گفت: «پیروزی خوزه آنتونیو کاست، رئیس‌جمهوری منتخب شیلی را تبریک می‌گویم. ایالات متحده مشتاقانه منتظر همکاری با دولت اوست.»
 
دلایل پیروزی محافظه‌کاران
در داخل شیلی، این تغییر تا حد زیادی به احساسات ضد دولت فعلی نسبت داده می‌شود، اما همزمان بازتاب‌دهنده نگرانی گسترده عمومی درباره افزایش جرایم خشونت‌آمیز است؛ مسأله‌ای که کاست آن را به محور اصلی کارزار انتخاباتی خود تبدیل کرده بود. ژانت خارا که از کاست شکست خورد، پیش‌تر به عنوان وزیر کار در دولت بوریک فعالیت داشت و به‌طور گسترده به عنوان نامزدی شناخته می‌شد که احتمالاً سیاست‌های دولت فعلی را ادامه می‌داد؛ دولتی که به شدت نامحبوب شده است.
کاست که پیش از این نیز دو بار نامزد ریاست‌جمهوری شده بود، در سال‌های آغازین فعالیت سیاسی خود بیشتر به دلیل تمرکز بر ارزش‌های محافظه‌کارانه کاتولیک شناخته می‌شد. او در سخنرانی روز یکشنبه گفت: «اگر خدا نبود، هیچ‌چیز ممکن نمی‌شد.» با این حال، در جریان این مبارزات انتخاباتی، تا حد زیادی از پرداختن به موضوعات تفرقه‌انگیزی مانند سقط جنین که با آن مخالف است، خودداری کرد.

در عوض، او بر افزایش ۵۰ درصدی قربانیان قتل در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۱۸ تأکید کرد؛ افزایشی که عمدتاً به نفوذ شبکه‌های جنایی بین‌المللی نسبت داده می‌شود. این پیام در میان رأی‌دهندگان طنین‌انداز شد. بر اساس یک نظرسنجی اخیر از مؤسسه  Ipsos، نزدیک به دو سوم پاسخ‌دهندگان در شیلی اکنون جرم و جنایت را مهم‌ترین نگرانی خود می‌دانند؛ رقمی که دو برابر میانگین جهانی است.

نظرسنجی‌ها همچنین نشان می‌دهد دومین دغدغه اصلی مردم، کنترل مهاجرت است؛ مسأله‌ای دیگر که کاست وعده داده با آن به‌شدت برخورد کند. برآوردهای مؤسسه ملی آمار شیلی نشان می‌دهد بیش از ۳۰۰ هزار مهاجر بدون مدرک در این کشور زندگی می‌کنند که بسیاری از آنها از ونزوئلا آمده‌اند. پابلو لونگوئرا، سیاستمدار باسابقه راست‌گرا و وزیر پیشین دولت شیلی، گفت: «امنیت، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت غیرقانونی کنترل‌نشده و سازمان‌های جنایتکار، نگرانی‌های اصلی شهروندان هستند. اینها مسائلی بودند که این انتخابات را تعریف کردند.» هرچند افرادی که مرتکب جرم شده‌اند تنها بخش کوچکی از مهاجرانی را تشکیل می‌دهند که به دلیل فروپاشی اقتصادی کشورهایشان به شیلی آمده‌اند، پلیس شیلی می‌گوید این موج مهاجرت شامل اعضای باندهای جنایتکار نیز بوده است؛ باندهایی که قربانیان‌شان اغلب دیگر مهاجران هستند. ماه گذشته، کاست به مهاجران هشدار داد که ۱۱۱ روز تا آغاز ریاست‌جمهوری او فرصت دارند داوطلبانه کشور را ترک کنند؛ در غیر این صورت، پس از مراسم سوگند او در ماه مارس، اخراج خواهند شد. او در تجمع‌های بعدی نیز به‌طور منظم شمارش معکوس این مهلت را به‌روزرسانی کرد و گفت مهاجرانی که داوطلبانه خارج شوند، می‌توانند وسایل خود را همراه ببرند، به‌جای آنکه بازداشت و به اجبار اخراج شوند.

این هشدارها به ایجاد تنش در مرزهای شیلی انجامیده است؛ به‌طوری که برخی مهاجران تلاش کرده‌اند از طریق مرز پرو عبور کنند. در واکنش، رئیس‌جمهوری پرو در مناطق هم‌مرز با شیلی وضعیت اضطراری اعلام کرده است. کاست همچنین وعده داده است مهاجرت غیرقانونی را جرم‌انگاری کند و یک «مانع فیزیکی» در مرز بسازد؛ هرچند مقامات محلی نزدیک مرز یادآور شده‌اند که شمار ورودهای غیرقانونی پیش از این نیز به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است.
پاتریسیو سپولودا، ۶۱ ساله، از رأی‌دهندگان کاست در سانتیاگو، گفت: «مسأله مهاجرت باید حل شود. اگر حل آن نیازمند نیروی بیشتری است، پس باید این کار انجام شود.» او افزود که امیدوار است دولت کاست روابط دوستانه شیلی با کشورهایی مانند ایالات متحده، اسرائیل و آرژانتین را کشورهایی که رهبران راست‌گرای آنها مورد انتقاد بوریک قرار گرفته بودند، احیا کند.

بازتاب منطقه‌ای یک چرخش سیاسی
خاویر میلی، رئیس‌جمهوری آرژانتین، شامگاه یکشنبه در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «یک گام دیگر برای منطقه ما در دفاع از زندگی، آزادی و مالکیت خصوصی.» او افزود: «اطمینان دارم که با هم همکاری خواهیم کرد تا قاره آمریکا ایده‌های آزادی را بپذیرد و بتوانیم خود را از ظلم سوسیالیسم قرن بیست‌ویکم رها کنیم.» میلی همچنین نقشه‌ای از آمریکای لاتین منتشر کرد که نشان می‌داد شیلی، آرژانتین، پاراگوئه، پرو، بولیوی و اکوادور همگی توسط دولت‌های راست یا راست میانه اداره می‌شوند. در مقابل، گوستاوو پترو، رئیس‌جمهوری چپ‌گرای کلمبیا، از این نقشه به عنوان هشداری پیش از انتخابات سال آینده استفاده کرد و در صفحه خود در شبکه X نوشت: «آنها به سراغ ما می‌آیند و ما باید مقاومت کنیم.» با این حال، در داخل شیلی، هواداران کاست پیروزی او را جشن گرفتند. براولیو والادارس ۴۱ ساله، مهندس که روز یکشنبه بیرون از ستاد انتخاباتی به کاست رأی داده بود، گفت: «این همان تغییری بود که به آن نیاز داشتیم؛ بازگشت به نئولیبرالیسم و سرمایه‌داری.» کاست فرزند مهاجران آلمانی است و برادرش، میگل، در دوران دیکتاتوری نظامی شیلی تحت رهبری ژنرال آگوستو پینوشه، وزیر بوده است. کاست بارها از پینوشه که از اوایل دهه ۱۹۷۰ نزدیک به دو دهه بر این کشور حکومت کرد، تمجید کرده است. هرچند او نقض حقوق بشر توسط رژیمی را که مسئول هزاران قتل و ناپدید شدن بود محکوم می‌کند، اما دستاوردهای اقتصادی آن دوران را ستوده و پیش‌تر گفته بود اگر پینوشه امروز زنده بود، به او رأی می‌داد.