کمتر از ۴ درصد مصرف صنایع از «پساب» تأمین میشود
پالایشگاه تهران الگوی بازچرخانی آب
بحران آب در ایران به مرحلهای حساس و خطرناک رسیده و در این شرایط پساب بهعنوان یک منبع آبی پایدار و قابل اطمینان، میتواند نقشی حیاتی در حفظ تعادل آبی کشور، نجات دشتهای در معرض فرونشست و تأمین نیاز بخشهای مولد ایفا کند.
حدیث حدادی-گروه اقتصادی: با این حال، همانگونه که آمار و گزارشها نشان میدهد، صنایع و نهادهای بزرگ کشور از جمله شهرداری تهران، همچنان بر برداشت از منابع زیرزمینی تجدیدناپذیر اصرار میورزند. تجربه موفق اما منفرد پالایشگاه تهران ثابت میکند فناوری و اراده برای بهرهبرداری از پساب وجود دارد. آنچه کمبودش احساس میشود،
عزمی برای اجرای قوانین بدون چشمپوشی و وضع سازوکارهای اقتصادی مانند تعرفهگذاری واقعی آبهای زیرزمینی و حمایت از سرمایهگذاری در تصفیهخانههاست. بر اساس بند «ع» تبصره ۸ قانون بودجه ۱۴۰۲ و همچنین بندهای «ث» و «ب» ماده ۳۹ قانون برنامه هفتم توسعه، استفاده صنایع آببر از آب متعارف (شرب و کشاورزی) ممنوع و تأکید شده است که این صنایع باید به سمت آبهای غیرمتعارف (از جمله پساب) حرکت کنند. البته طبق قانون، صنایعی مانند مواد غذایی و بهداشتی مجاز به استفاده از آب متعارف هستند.
صنایع آببر در اولویت استفاده از پساب
معاون برنامهریزی و امور اقتصادی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور با اشاره به سیاستهای برنامه هفتم توسعه در زمینه مدیریت منابع عنوان کرد:«بر اساس این سیاست، صنایع آببر در اولویت استفاده از پساب قرار دارند؛ صنایعی همچون فولاد، کاغذ و پتروشیمیها که بیشترین مصرف آب را دارند باید در گام اول به سمت استفاده از پساب هدایت شوند.»
مسعود علویانصدر افزود:«در حال حاضر صنایع فعال در کشور حدود ۴ میلیارد مترمکعب آب متعارف مصرف میکنند در حالی که ظرفیت پساب ما ۳.۶ میلیارد مترمکعب است. این ظرفیت میتواند بخش عمدهای از نیاز صنایع را تأمین کند. البته اکنون تنها ۱.۸ میلیارد مترمکعب پساب استحصالشده داریم و مابقی به صورت پتانسیل وجود دارد که باید با قراردادهای متقابل و ظرفیتسازیهایی که در این زمینه انجام میدهیم، به مرحله بهرهبرداری برسد.»
علویانصدر با اشاره به اقدامات انجام شده در استانهای یزد و کرمان اظهار کرد:«در یزد در عمل دیگر پسابی برای تخصیص باقی نمانده و همه ظرفیتها بازتخصیص شده است. در کرمان نیز همین روند دنبال شده و هر جا که توانستیم ظرفیتها را احصا کنیم، بازتخصیص صورت گرفته است.»
وی تصریح کرد:«با برنامهریزی صورت گرفته، امیدواریم تا پایان برنامه هفتم توسعه بخش عمدهای از پساب کشور در اختیار صنایع قرار گیرد. این اقدام باعث میشود آب متعارفی که اکنون در اختیار صنایع است به سمت تأمین آب شرب منتقل شود. در حال حاضر ۹ میلیارد مترمکعب آب متعارف برای شرب استفاده میشود و اگر بتوانیم آن ۴ میلیارد مترمکعب مصرف صنایع را بازتخصیص کنیم، در واقع یک فرصت طلایی برای کشور ایجاد کردهایم.»
وی درباره مدیریت آبهای زیرزمینی گفت:«یکی از مسائل جدی کشور، فرونشست زمین است. بنابراین هر چه بتوانیم مصرف آبهای زیرزمینی را کاهش دهیم، امتیاز بزرگی برای مدیریت منابع و جلوگیری از فرونشست خواهد بود.»
وی در پایان تأکید کرد:«اکنون کمتر از ۴ درصد مصرف صنایع از پساب تأمین میشود، اما با تکمیل پروژههای در دست اجرا و تولید پساب جدید، این رقم به تدریج افزایش خواهد یافت. هدف ما رسیدن به ظرفیت کامل یعنی ۳.۶ میلیارد مترمکعب است.»
پالایشگاه تهران، تنها مصرفکننده جدی پساب
مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران در گفتوگو با «ایران» عنوان کرد:«در شرایط بحرانی بیآبی، یکی از راههای اصلی نجات کشور، بازچرخانی و استفاده مجدد از منابع آبی پایدار است. در حال حاضر فقط پالایشگاه تهران به طور مستمر از پساب استفاده میکند و سایر صنایع هنوز وارد این چرخه نشدهاند. برخی صنایع اقداماتی را آغاز کردهاند اما فعلاً فقط پالایشگاه تهران مصرفکننده جدی پساب است.»
عباسعلی مصرزاده افزود:«تهران برخلاف اصفهان یا دیگر مناطق کشور، صنایع فولادی بزرگ ندارد اما شهرکهای صنعتی که زیر نظر دولت اداره میشوند باید پیشقدم در استفاده از پساب باشند. بهعنوان نمونه، شهرک صنعتی عباسآباد که یکی از بزرگترین شهرکهای صنعتی استان تهران است، همچنان از منابع آب سد ماملو و سفرههای زیرزمینی استفاده میکند، در حالی که کانال پساب در فاصله کمتر از دو کیلومتری آن قرار دارد. این موضوع جایز نیست و تکلیف قانونی نیز بر جایگزینی سریع تأکید کرده است.»
وی در ادامه گفت:«علاوه بر آن، کارخانه سیمان تهران نیز با وجود قرار گرفتن در مجاورت کانال پساب، سالانه حدود ۴ میلیون مترمکعب از منابع زیرزمینی برداشت میکند. در حال حاضر این کارخانه با ۸ حلقه چاه فعالیت دارد، در حالی که ۷ مترمکعب در ثانیه، پساب از کنار آن عبور میکند. این صنعت الزام قانونی دارد که از پساب استفاده کند و میتواند با ایجاد تصفیه تکمیلی، نیازهای صنعتی و فضای سبز خود را تأمین کند.»
مصرزاده اظهار کرد:«پالایشگاه تهران سالانه نزدیک به ۱۹ میلیون مترمکعب پساب مصرف میکند و برای این منظور تصفیه تکمیلی متناسب با نیاز صنعتی خود ایجاد کرده است. از سوی دیگر میزان تولید پساب تهران حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب در سال است که فقط ۵ درصد آن در بخش صنعت مصرف میشود. این در حالی است که با استفاده از ۱۰۰ میلیون مترمکعب پساب میتوان نیاز کل صنایع استان تهران را تأمین کرد.»
وی تصریح کرد:«کل پساب تهران مصرف میشود و عمدتاً به بخش کشاورزی اختصاص یافته، به طوری که حقابه کشاورزان ورامین و ری به دلیل افزایش جمعیت تهران کاهش یافته و به جای آن پساب جایگزین آن شده است. با این حال به علت اینکه صنایع، اشتغالزایی و بهرهوری بالایی دارند، استفاده آنها از آبهای بازچرخانی شده از اهمیت بیشتری برخوردار است.»
وی با اشاره به استقبال کم صنایع از چنین آبهایی عنوان کرد:«یکی از دلایل این امر قیمتی است که این آبها دارند. در حال حاضر پالایشگاه تهران به ازای استفاده از هر یکهزار لیتر پساب، حدود ۲۰ هزار تومان پرداخت میکند و این امر در حالی است که قیمت تمام شده هر مترمکعب پساب در تهران نزدیک به ۳۵ هزار تومان است. اما فراموش نکنید تا زمانی که برداشت آبهای زیرزمینی و تجدیدناپذیر با هزینه کمتر و یارانهای انجام میشود، صنایع به سمت استفاده از پساب نخواهند رفت. بنابراین باید تعرفههای سختگیرانهای اعمال شود تا صنعتگران مجاب به جایگزینی شوند.»
شهرداری تهران، تعهدی بزرگ، اقدامی اندک
مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران، شهرداری تهران را دومین مصرفکننده بزرگ آب در پایتخت دانست و گفت:«شهرداری عمدتاً برای آبیاری فضای سبز از آب استفاده میکند، اما در حال حاضر فقط ۵ میلیون مترمکعب پساب مصرف میکند. این رقم معادل تنها یکچهارم مصرف پالایشگاه تهران است.»
وی افزود:«بر اساس تفاهمنامه با آبفا، شهرداری موظف است تا پایان سال ۱۴۱۰ سالانه ۱۴۵ میلیون مترمکعب پساب مصرف کند، اما تاکنون تنها بخش کوچکی از این تعهد محقق شده است.»
مصرزاده هشدار داد:«برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی، فرونشست زمین در تهران را تشدید میکند. فرونشست اخیر در شهرک ولیعصر یک زنگ خطر جدی است. اگر استفاده از پساب جایگزین نشود، علاوه بر نابودی فضای سبز، شاهد فرونشستهای غیرقابل کنترل در تهران خواهیم بود.»
وی در پایان تأکید کرد:«نگهداشت فضای سبز تهران هیچ راهی جز استفاده از پساب ندارد. ادامه برداشت از منابع زیرزمینی، نهتنها پارکهای جنگلی مانند چیتگر، سرخهحصار و لویزان را خشک میکند، بلکه تهران را با خطر فرونشست گسترده مواجه خواهد ساخت.»
انتهای پیام/