میزبانی تهران از کشورهای حوزه نوروز در سال ۱۴۰۵

زهرا کشوری - دبیر گروه زیست بوم: وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران، نوروز را کهن‌ترین و زیباترین میراث مشترک ملت‌های منطقه معرفی و اعلام کرد که ایران در فروردین‌ماه ۱۴۰۵ میزبان جشن جهانی نوروز و اجلاس وزیران گردشگری خواهد بود. به گفته او این رویداد فرصتی برای حضور نخبگان و بزرگان فرهنگی کشورهای همسایه است. از طریق گفت‌و‌گو و تبادل فرهنگی، پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ملت‌ها تقویت و ظرفیت‌های مشترک فرهنگی و گردشگری بیش از پیش معرفی می‌شود. همچنین شب فرهنگی ایران و قزاقستان، با عنوان «میراث مشترک، پیوند پایدار»، به عنوان اولین برنامه از سلسله شب‌های فرهنگی کشورهای منطقه برگزار شد و قرار است الگویی برای همکاری فرهنگی و آشنایی میان ملت‌های همسایه باشد تا مسیر توسعه روابط فرهنگی، هنری و تاریخی میان کشورهای منطقه با محوریت اشتراکات فرهنگی و تاریخی هموار شود.

بر مدار میراث مشترک، پیوند پایدار
شب فرهنگی ایران – قزاقستان بر مدار «میراث مشترک، پیوند پایدار» به پیشنهاد سفیر این کشور و با حضور سفرای کشورهای مختلف منطقه برگزار شد. «اونتالاپ اونالبایف» پس از حضور در جشنواره بین‌المللی فرهنگ اقوام گرگان(گلستان) و همراهی با گروهی از هنرمندان قزاق، پیشنهاد برگزاری شب مشترک فرهنگی را به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران ارائه داد؛ پیشنهادی که به برگزاری این رویداد در مجموعه فرهنگی‌ - ‌تاریخی کاخ نیاوران انجامید. این رویداد از سوی مرکز امور بین‌الملل و دیپلماسی فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طراحی شده که معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی کشورها و ایجاد زمینه‌های همکاری مشترک، هدف این مرکز است.
 
میزبانی قزاق‌ها در کاخ نیاوران
میزبانی این شب بر عهده قزاق‌ها بود. آنان با لباس‌های محلی، در ورودی یکی از سالن‌های کاخ نیاوران به استقبال میهمانان ایستاده بودند. پذیرایی نیز حال‌وهوایی کاملاً قزاقی داشت؛ همسر سفیر قزاقستان به همراه همکارانش با شیرینی‌های سنتی این کشور از حاضران پذیرایی ‌کردند. پیش از برگزاری این شب فرهنگی، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران در سفر خود به «آستانه» مرکز قزاقستان، ۲۷ سند تاریخی مرتبط با تاریخ قزاقستان را که از گنجینه آرشیو وزارت امور خارجه ایران استخراج شده بود، به این کشور هدیه داد؛ اسنادی نفیس و کمتر شناخته‌شده که بر اشتراکات تاریخی دو ملت تأکید داشت.در ادامه این رویداد، قزاق‌ها با برپایی نمایشگاهی از کتاب و عکس، بخشی از پیشینه فرهنگی و تاریخی خود را به نمایش گذاشتند. همچنین برپا شدن چادر عشایری «یورت»، نماد زندگی سنتی و فرهنگ مردمان دشت‌های آسیای میانه، جلوه‌ای ویژه به فضای شب فرهنگی بخشید و پیوندهای ریشه‌دار فرهنگی ایران و قزاقستان را برای مخاطبان ملموس‌تر کرد.
 
شب نخست
«شب ایران و قزاقستان»، اولین برنامه از سلسله نشست‌های «میراث مشترک، پیوند پایدار» پس ازشب‌ یلدا و همزمان با آغاز زمستان برگزار شد. سخنان «سیدرضا صالحی امیری» وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران هم با اشاره به این تلاقی و میراث مشترک «ایران بزرگ فرهنگی» در ثبت جهانی آغاز شد. پرونده یلدا هم به طور مشترک بین ایران و افغانستان به ثبت جهانی رسیده است. صالحی امیری پس از اشاره به شب یلدا، صحبت را به تخت جمشید برد و از برگزاری سمفونی فیلارمونیک ارمنستان در کنار میراث ماندگار 2500 ساله هخامنشیان، با همکاری سفارت و وزارت فرهنگی ارمنستان سخن گفت تا نشان دهد همکاری فرهنگی میان کشورهای همسایه برنامه‌ای پایدار خواهد بود.
 
روی نت مشترک دو کشور
اجرای موسیقی سنتی دو کشور بخش دیگری از برنامه این شب فرهنگی مشترک بود. خوانندگی گروه ایرانی را به «مرتضی گودرزی» سپرده بودند. او یکی از آخرین شاگردان «حاج قربان سلیمانی» است که در این مراسم با گروهش نواخت و خواند. حاج قربان سلیمانی، هنرمند بی‌نظیر ایران در سال 1991 به عنوان پدیده موسیقی جهان در جشنواره موسیقی و تئاتر سنتی آوینیون
(Avignon) در فرانسه شناخته شد. لوموند عکسش را چاپ کرد و تیتر زد: «کسی که درهای بهشت را به روی غرب گشود.» مجله فرهنگی فرانسوی «Le Nouvel Observateur» هم او را تحسین کرد. گروه موسیقی ایرانی در این شب فرهنگی یکی از مقام‌های کهن موسیقی خراسان به شیوه حاج قربان سلیمانی، یعنی مقام «شاه خطایی زارنجی» را به صورت سه‌نوازی دوتار و بدون کلام اجرا کرد. همان مقامی که در بهشت را به روی غرب باز کرد. مقامی که ریشه‌هایی در گونه‌های آیینی و درمانی موسیقی، از جمله «موسیقی زار» دارد و در ساختار موسیقایی ترک‌های شمال خراسان شناخته شده است. مازندران، گلستان و کشورهای شمال دریای خزر قرابت فرهنگی و موسیقایی بسیار نزدیک دارند. دو تاری که نواخته شد هم روی ملودی اشتراکات فرهنگی دو کشور کوک شده بود. «دوتار» از سازهای باستانی این حوزه فرهنگی است؛‌سازی که در آسیای میانه یکی از مهم‌ترین سازهای مناطق مختلف به شمار می‌رود و به‌عنوان ساز مشترک میان ایران و کشورهای همسایه‌ای چون قزاقستان، ازبکستان، افغانستان و تاجیکستان شناخته می‌شود.  پس از گروه ایرانی، گروه دومبرا «سرپر» از منطقه مانگیستائو قزاقستان به اجرای موسیقی پرداخت. به گفته «اونتالاپ اونالبایف»، سفیر قزاقستان در ایران، این مجموعه هنری، سهم متمایزی در توسعه فرهنگ قزاقستان داشته است. اونالبایف گفت: «رپرتوار آن متنوع و غنی است: در کنار قطعات سنتی قزاق به نام کیوی، شامل آثار آهنگسازان خارجی و همچنین شاهکارهای منتخب رپرتوار کلاسیک جهان نیز می‌شود. گروه «سرپر» با استاندارد هنری بالا و فرهنگ اجرایی قوی، هر ساله در رویدادهای بزرگ ملی و بین‌المللی شرکت می‌کند.»
 
جشن نوروز ۱۴۰۵؛ میراث مشترک همسایه‌ها در تهران
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران، سیدرضا صالحی‌امیری، نوروز را کهن‌ترین و زیباترین میراث مشترک ملت‌های منطقه توصیف کرد و گفت: «با افتخار اعلام می‌کنم که جمهوری اسلامی ایران در فروردین‌ماه ۱۴۰۵ میزبان اجلاس وزیران گردشگری و جشن جهانی نوروز خواهد بود.» وی از سفرا خواست زمینه حضور بزرگان فرهنگی و نخبگان کشورهای خود را در این رویداد بین‌المللی فراهم کنند.
صالحی‌امیری همچنین شب یلدا را یکی از زیباترین مواریث مشترک ایران با کشورهای منطقه دانست و افزود: «میراثی که قرن‌ها مردمان این منطقه را گرد نور امید و مهر جمع کرده است.» وی اظهار خوشبختی کرد که آغاز سلسله شب‌های فرهنگی مشترک با همسایگان با کشور دوست قزاقستان شروع شد و تأکید کرد: «کشوری که پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی با ایران دارد و میراث فرهنگی مشترک آن همچون امانتی گران‌بها تا امروز برای ما به یادگار مانده است.» حضور سفرای کشورهای مختلف، میهمانان ایرانی و خارجی و برخی نمایندگان در این برنامه، به گفته وزیر، نشانگر اهمیت این رویداد بود.
وی با اشاره به ثبت جهانی مشترک گرامیداشت فارابی میان ایران و قزاقستان گفت: «مایه مباهات است که ایران و قزاقستان پرونده گرامیداشت فارابی را به‌صورت مشترک به یونسکو ارائه کردند و این پیوند عمیق فرهنگی و تاریخی به‌صورت رسمی نشان داده شد.»
وی ادامه داد: «نوروز، یلدا، مهرگان و ده‌ها آیین کهن دیگر، همراه با شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی و دیگر مفاخر تمدنی، محدود به مرزهای جغرافیایی نیستند و گستره‌ای تمدنی را شکل داده‌اند که به‌درستی می‌توان آن را «سرزمین مهر» نامید.»
وزیر میراث فرهنگی در پایان اهداف عملیاتی این رویداد را تشریح کرد و گفت: «هدف ما از برگزاری شب فرهنگی ایران و قزاقستان، بررسی آخرین چالش‌ها و فرصت‌ها در حوزه توسعه مسیرهای گردشگری، تبادل گردشگران، گسترش همکاری‌های میراث فرهنگی و معرفی صنایع‌دستی کشورهاست. امیدوارم همان‌گونه که این رویداد در تهران برگزار شد، شاهد برگزاری آن در جمهوری قزاقستان نیز باشیم.»
اونتالاپ اونالبایف، سفیر جمهوری قزاقستان در ایران نیز در سخنانی، رابطه بین قزاقستان و ایران را دارای ریشه‌ای عمیق دانست و گفت: «هزاران سال قدمت دارد. تاریخ و فرهنگ دو ملت ما ریشه‌های عمیقی دارد.»
او گفت: «در امتداد مسیرهای جاده بزرگ ابریشم، ملت‌های ما تبادلات بی‌وقفه خود را حفظ کرده و مانند یک جامعه در ارتباط نزدیک با یکدیگر زندگی می‌کردند و به عنوان شریان حیاتی اتصال شرق و غرب در نظر گرفته می‌شدند. در دوران جاده بزرگ ابریشم، پیوندهای محکمی بین استپ بزرگ قزاقستان و تمدن باستانی ایران در زمینه‌های تجارت، علم و ادبیات وجود داشت.»
اونالبایف یکی از اولویت‌های کلیدی سیاست خارجی قزاقستان را توسعه بیشتر روابط حسن همجواری و دوستانه با ایران اعلام کرد و گفت: «رئیس‌جمهوری قزاقستان اهمیت ویژه‌ای برای گسترش و تقویت همکاری‌های چندجانبه ما با ایران قائل است.در این راستا، مایلم تأکید کنم که ایران یکی از شرکای کلیدی سیاسی و اقتصادی قزاقستان در خاورمیانه و جهان اسلام است.»

همکاری مشترک
او به اولین سفر مسعود پزشکیان به قزاقستان اشاره کرد و گفت: «او در قالب‌های محدود و گسترده با رئیس‌جمهوری قاسیم ژومارت توکایف دیدار کرد. این دیدار در سطح بالایی انجام شد و منجر به امضای چندین سند مهم، از جمله برنامه تبادل فرهنگی برای سال‌های 2025-2028 و همچنین یادداشت‌‌تفاهم در زمینه‌های سینما، آرشیو، اسناد، امور کتاب و رسانه‌های عمومی شد. در طول این سفر، بر اهمیت گسترش بیشتر همکاری در حوزه فرهنگی و بشردوستانه بین دو کشور تأکید شد.»
اونالبایف درباره اسناد اهدایی ایران به آستانه هم گفت: «علاوه بر این، در چهارچوب این سفر، نمایشگاهی با عنوان «اسناد تاریخی روابط قزاقستان و ایران» با نمایش ۲۷ سند تاریخی برگزار شد. این اسناد حاوی اطلاعات ارزشمندی در مورد تاریخ مردم قزاق در قرن‌های ۱۸ و ۱۹، شرایط اجتماعی-اقتصادی آنها، روابط با کشورهای همسایه و وضعیت سیاسی و اقتصادی ترکستان هستند. این آثار مکتوب به زبان فارسی را می‌توان گنجینه‌ای واقعاً گرانبها برای مطالعه تاریخ مشترک ایران و قزاقستان توصیف کرد.»
 به تأکید سفیر قزاقستان انتظار می‌رود رویداد فرهنگی ایران-قزاقستان، راه‌های جدیدی را برای گسترش همکاری‌های فرهنگی پویا و در حال توسعه بین دو کشور ما بگشاید.
او گفت: «در دوره پیش رو، قرار است روزهای فرهنگی ایران در قزاقستان و روزهای فرهنگی قزاقستان در ایران برگزار شود. من معتقدم که این فرصتی را برای احیای تداوم تاریخی ما با جوهره جدید و سرزندگی تازه فراهم می‌کند.»

آشنایی چهره به چهره
حجت‌الله ایوبی، رئیس مرکز بین‌الملل وزارت میراث‌فرهنگی، شب فرهنگی مشترک را معجزه فرهنگ و هنر دانست و با مخاطب قرار دادن کشورهای مختلف، سفارتخانه‌های گوناگون از قبایل و فرهنگ‌های مختلف گفت: «میراث مشترک ما نقطه قوت ماست. اگر ما دور این میراث مشترک گرد هم بیاییم، می‌توانیم پلی برای دیدن، سخن گفتن و شناختن یکدیگر بسازیم. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که تصور می‌کنیم یکدیگر را می‌شناسیم، اما حقیقت این است که هنوز همدیگر را نمی‌شناسیم.»
او افزود: «در همین جهانی که فضای مجازی حکمفرماست و همه فکر می‌کنند در زیر بارش اطلاعات غرق هستند، هنوز بهترین راه شناخت، نشستن با هم، دیدن چهره در چهره و شنیدن یکدیگر است. این شب‌ها، با عنوان «میراث مشترک، پیوند پایدار» و همزمان با یلدا، آغازگر فرصتی برای دیدار و شناخت بیشتر است تا راه‌های بسته را با فرهنگ، هنر و تاریخ مشترک باز کنیم. خیلی خوشحالم که این مسیر را با قزاقستان آغاز می‌کنیم.»