یک تغییر لحن معنادار

ایران آنلاین: نخستین موضع‌گیری رئیس‌جمهوری پزشکیان در قبال اعتراض جمعی از مردم و کسبه، واجد نکاتی است که در سال‌های اخیر کمتر در گفتار رسمی دولت شنیده‌ایم؛ نه از حیث تصمیم، بلکه از حیث زبان و چهارچوب مواجهه. زبانی که برخی از کلیدواژه‌های آن، سال‌هاست بیشتر از «این سوی میدان» شنیده می‌شد تا از زبان مقام ارشد اجرایی کشور.
«به وزیر کشور مأموریت دادم...»
همین عبارت کوتاه، حامل یک پیام روشن است: اعتراض، مسأله‌ای سیاسی- اجتماعی است. مسأله‌ای واقعی، برخاسته از جامعه. وقتی مسئول رسیدگی، وزارت کشور است، دولت دست‌کم در سطح گفتار، اعتراض را بخشی از امر عمومی می‌داند، نه تهدیدی علیه آن.
«از مسیر گفت‌وگو با نمایندگان معترضان...»
این بخش، شاید مهم‌ترین فراز این موضع‌گیری باشد. نخست آن‌که از «معترضان» سخن گفته می‌شود، تغییری ساده اما معنادار. دوم آن‌که سخن از «نمایندگان» معترضان است؛ یعنی به‌طور ضمنی، حق تشکل‌یابی و نمایندگی به رسمیت شناخته می‌شود، چرا که بدون آن، اساساً مفهومی به نام نماینده موضوعیت ندارد. و سوم، جایگزین شدن «گفت‌وگو» به‌جای ادبیات رایجِ اتهام‌محور؛ بی ‌آن‌که از کلیدواژه‌های آشنایی چون «اقدام علیه امنیت ملی»، «گروه غیرقانونی» یا حتی تعابیر بالا‌به‌پایینی مانند «اقناع»، «تبیین» و «توضیح» استفاده شود.
 این تغییر لحن، در نسبت با ادبیات غالب دو دهه اخیر، یک گسست زبانی معنادار است.
تأکید بر شنیدن «مطالبات برحق» معترضان نیز حامل پیامی مهم است؛ نه به‌معنای داوری نهایی درباره همه مطالبات، بلکه به‌معنای جابه‌جایی نقطه آغاز گفت‌وگو: از سوءظن به همدلی، از فریب‌خوردگی به دردآشنایی، و از انکار به انصاف. این همان جایی است که زبان قدرت، فروتن می‌شود.
و نهایتاً این جمله: «تا دولت با تمام توان برای رفع مشکلات و پاسخگویی مسئولانه عمل کند.»
اینجا کارویژه دولت به‌روشنی تعریف می‌شود؛ نه مواجهه سخت، نه پرونده‌سازی، نه بازداشت، بلکه عمل بر اساس آنچه از جامعه شنیده شده و پاسخگویی به‌مثابه یکی از اصول حکمرانی خوب. البته مسیر پیش ‌رو ساده نیست. دولت به‌تنهایی توان حل انباشت بحران‌ها را ندارد و تجربه نشان داده که فاصله گفتار تا عمل می‌تواند بسیار باشد.
با این حال، اگر این رویکرد زبانی و پشتوانه تحلیلی آن، از سطح موضع‌گیری عبور کند و به مبنای نگاه همه ارکان حاکمیت نسبت به جامعه، اعتراض، حقوق و مسئولیت‌ها بدل شود، می‌توان گفت دست‌کم بخش مهمی از راهِ ترمیم این نسبت پرتنش طی شده است.