آسیا و اقیانوسیه در گذر زمان/ سالگرد پیروزی مجاهدین افغانستان

به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، تاریخ همواره سرنخ‌هایی را برای شناخت و درک بهتر آنچه امروز اتفاق می‌افتد، در اختیارمان قرار می‌دهد. پیچ و خم‌های مسیر تاریخ با اتفاق‌های ریز و درشت در گذر زمان تغییر یافته و هر رخداد به نوعی در رقم زدن وضعیت ژئوپلیتیک حال حاضر تاثیرگذار بوده است. آسیا و اقیانوسیه که سهم قابل توجهی از وسعت این کره خاکی را به خود اختصاص داده، همانند دیگر نقاط دنیا تحولات مهم و تاثیرگذاری را از سر گذرانده است.
در این گزارش سعی داریم تا با شرحی از چندین رویداد تاریخی در بازه زمانی ۲۷ آوریل تا ۳ مه (هفته پیش رو)، سرنخ‌هایی را از چگونگی شکل‌گیری سیاست‌ها و جغرافیای امروز منطقه آسیا و اقیانوسیه در اختیار مخاطب قرار دهیم.

کودتای ثور در افغانستان و پیروزی پس از ۱۴ سال

نیروهایی به رهبری حزب دموکراتیک خلق افغانستان که مورد حمایت شوروی بود در ۲۷-۲۸ آوریل ۱۹۷۸ کودتایی (۷-۸ اردیبهشت ۱۳۵۷) علیه حکومت محمد داوودخان، نخستین رئیس‌جمهور افغانستان ترتیب دادند که در جریان آن داوودخان همراه اعضا خانواده‌اش در ارگ ریاست‌جمهوری کشته شد. این کودتا به ایجاد دولتی با حضور نورمحمد تره‌کی به‌عنوان رئیس آن منجر شد درحالیکه داوود خان، خود با ساقط کردن حکومت پسرعموی آخرین پادشاه افغانستان، محمد ظاهرشاه، در سال ۱۹۷۳ به قدرت رسیده بود. این شورش زمینه‌ای برای اشغال افغانستان توسط شوروی در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۸) و جنگ‌های ۹ ساله میان مجاهدین افغانستان و ارتش سرخ شد.

همچنین روز ۲۸ آوریل مصادف با سی و دومین سالروز پیروزی مجاهدین علیه جمهوری دموکراتیک افغانستان در سال ۱۹۹۲ است. مجاهدین که شامل احزاب گوناگون می‌شدند پس از چهارده سال پیکار توانستند آخرین نظام کمونیستی را که از سوی محمد نجیب‌الله رهبری می‌شد، سرنگون کنند اما از همان زمان بود که جنگ داخلی در افغانستان شکل گرفت. نور محمد ثاقب سرپرست وزارت ارشاد، حج و اوقاف طالبان دیروز شنبه به مناسبت سالگرد این حادثه گفت: پیروزی در هشتم ثور (اردیبهشت) به دست آمد، اما حفظ نشد. پس از شکست دشمنان داخلی و خارجی و پیروزی مجاهدین، قتل‌ها، شورش‌ها و فجایع بسیاری رخ داد که نیاز به قیام طالبان شد.

ترور امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان

در بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ جنگ داخلی در تاجیکستان روی داد که امامعلی رحمان در مقابل «اپوزیسیون متحد تاجیک» (اتحادی بین لیبرال‌ها، دموکرات‌ها و اسلامگرایان تاجیکستان) قرار داشت. در جریان این جنگ‌ها بیش از ۱۰۰ هزار نفر کشته شدند. رحمان رئیس جمهور تاجیکستان در ۳۰ آوریل ۱۹۹۷ (۱۰ اردیبهشت ۱۳۷۶) از یک عملیات ترور جان سالم به در برد و از ناحیه پا زخمی شد. درحالیکه طبق گزارش همان زمان روزنامه واشنگتن پست این ترور دو کشته و ۶۰ زخمی بر جای گذاشت.

جنگ داخلی افغانستان در ژوئن ۱۹۹۷ (تیر ماه ۱۳۷۶) با میانجی‌گری بسیاری از کشورها به ویژه جمهوری اسلامی ایران با امضای پیمان صلح به پایان رسید. اما ضمانت‌های اجرایی طرف‌ها، سازمان‌ها و کشورهای بانفوذ در صلح کارساز واقع نشدند زیرا در پیمان صلح، سازوکار و وسایل اجرای ضمانت‌ها پیش‌بینی نشده بود. در نتیجه، دولت امامعلی رحمان به حذف همه مخالفان خود در دوران پس از جنگ پرداخت.

شکست آمریکا در ویتنام در پی سقوط سایگون

سقوط سایگون پایتخت ویتنام جنوبی به دست ارتش خلق ویتنام و جبهه آزادی ملی در ۳۰ آوریل ۱۹۷۵ (۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۴) رخ داد. سقوط سایگون شکست آمریکا و جبهه ویتنام جنوبی، پایان جنگ و آغاز دوره رسمی کمونیسم در این کشور بود. ۲۹ آوریل همان سال نیروهای ارتش ویتنام شمالی یورش‌های خود را به سایگون و علیه نیروهای مدافع در جبهه مقابل با آتشبار سنگین توپخانه آغاز کردند. نیروهای شمالی بخش‌های مهمی از شهر را به تصرف خویش درآورده و پرچم ویتنام شمالی را بالای کاخ ریاست جمهوری برافراشتند.

برای دولت آمریکا دخالت در این جنگ راهی برای جلوگیری از گسترش کمونیسم به ویتنام جنوبی بود. برای دولت ویتنام شمالی و ویت‌کنگ‌ها اما این نبرد به مثابه یک جنگ مستعمراتی بود و نخست دربرابر فرانسه که تحت حمایت آمریکا بود به مبارزه پرداختند و بعد در برابر ویتنام جنوبی٬ که آن را دولت دست‌نشانده آمریکا می‌دانستند. سقوط سایگون در نهایت منجر به یک دوره گذار و اتحاد مجدد رسمی ویتنام به جمهوری سوسیالیستی ویتنام تحت حاکمیت کمونیستی در ۲ ژوئیه ۱۹۷۶ (۱۱ تیر ۱۳۵۵) شد.

شیوع بیماری میناماتا در جنوب ژاپن

در اوایل ۱۹۵۰ ساکنین محلی ساحل شهر میناماتا در استان کوماموتو در ژاپن متوجه رفتارهای عجیب و غریبی در حیوانات آن منطقه شدند. گربه‌ها حرکات عصبی از خودشان نشان می‌دادند و به‌طور ناگهانی جیغ می‌کشیدند، پرندگان از آسمان سقوط می‌کردند. علایم بیماری همچنین در ماهی‌ها و صدف‌ها هم مشاهده شد که بخش مهمی از برنامه غذایی مردم محلی بود. علایم این بیماری با مشکلاتی در راه رفتن، سخن گفتن، بینائی، شنوائی، بی‌حسی اعضای بدن، گرفتگی عضلانی و همچنین ازدست دادن هوشیاری و تعادل در ساکنین این منطقه در سال ۱۹۵۶ شروع شد.

آلودگی زیست محیطی میناماتا زمانی فاش شد که مرکز بهداشت عمومی محلی میناماتا واقع در استان کوماموتو در جنوب غربی ژاپن در اول ماه مه سال ۱۹۵۶ (۱۱ اردیبهشت ۱۳۳۵) گزارشی را درباره ابتلای چهار نفر به یک بیماری مغزی ناشناخته به مقامات بهداشتی ارسال کرد که این روز بعدها در تاریخ ژاپن به عنوان سالگرد رسمی کشف این بیماری ثبت گردید. تحقیقات دانشگاهی در ژاپن نشان داد که پس مانده‌های حاوی جیوه ریخته شده به درون خلیج میناماتا وارد چرخه محیط زیست از جمله وارد بدن جانوران دریایی شده و از طریق ماهی‌های صید شده، سبب مسمومیت شدید کسانی شده است که ماهی‌ها را خورده بودند.

اتهام جنایت جنگی علیه ۲۸ رهبر سابق ژاپن در توکیو

«دادگاه نظامی بین‌المللی برای خاور دور» (همچنین به عنوان دادگاه توکیو و دادگاه جنایات جنگی توکیو) دادگاهی بود که پس از تشکیل دادگاه نورنبرگ توسط ژنرال مک آرتور فرمانده عالی ایالات متحده آمریکا در ژاپن، ایجاد شد. وی ۱۱ قاضی دادگاه را نیز منصوب کرد. این قضات از بین نامزدهای پیشنهادی از سوی دولت‌های امضاکننده شرایط تسلیم ژاپن (یعنی ایالات متحده آمریکا، استرالیا، کانادا، چین، فرانسه، انگلستان، هلند، نیوزیلند و شوروی) به اضافهٔ دو کشور هند و فیلیپین انتخاب شدند.

در ۲۹ آوریل ۱۹۴۶ (۹ اردیبهشت ۱۳۲۵) کیفرخواستی علیه ۲۸ رهبر سابق ژاپنی صادر شد که در میان آنها نام چهار نخست‌وزیر (که یکی از آنها هیدکی توجو بود)، چهار وزیر امور خارجه، پنج وزیر جنگ و شماری افراد دیگر به چشم می‌خورد. بنا به دلایل سیاسی هیچ کیفرخواستی علیه شخص امپراتور شووا (هیروهیتو) صادر نشد. برخی از این افراد در معبد یاسوکونی دفن هستند که سران امروز ژاپن از این معبد بازدید کرده یا به نوعی به آن ادای احترام می‌کنند. این معبد توسط چین و کره‌جنوبی به عنوان نماد تجاوزات نظامی گذشته ژاپن در نظر گرفته می‌شود که بازدید سران توکیو از آن توسط مقام‌های این دو کشور واکنش برانگیز می‌گردد.