فرونشست در حوالی تاریخ

به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، آب‌گرفتگی اخیر به دنبال بارش‌ها در محوطه نقش رستم، تعداد فرونشست‌ها را در این محوطه تاریخی افزایش داد. این مجموعه باستانی در زنگی‌آباد، در شمال مرودشت قرار دارد؛ محوطه‌ای در ۶ کیلومتری تخت جمشید که پیش از این هم ترک‌ها، شکاف‌ها و فرونشست‌های متعددی شروع به تهدید آن کرده‌ بودند.
محوطه تاریخی نقش رستم شیراز، مجموعه‌ای از کهن‌ترین بناها، آرامگاه‌ها، نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌های ایران باستان را در خود جای داده است. به گفته کارشناسان در شرایط نگران‌کننده این روزهای نقش رستم، باز هم پای برداشت‌های بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی و وجود متعدد تلمبه‌خانه‌ها در میان است که طی سال‌های اخیر بلای جان میراث فرهنگی کشور شده است.
بناهای تاریخی ارزشمندی که از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تاکنون استوار مانده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند، حالا در معرض خطر فرونشست زمین قرار گرفته‌اند. ارزش این بناها به دلیل آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، با نقش برجسته‌های پرشماری از وقایع مهم دوران ساسانیان است. بنای کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران ایلامیان هم در این مکان خودنمایی می‌کند که در دوره ساسانی دارای ارزش بسیاری بوده است.
آنطور که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید؛ گروه‌های پایش، حفاظت، مرمت و باستان‌شناسی در مجموعه تاریخی نقش رستم حضور یافته‌اند. علیرضا عسکری چاوردی درباره عملیات مرمت این محوطه تاریخی می‌گوید: در حال حاضر تیم پایش، حفاظت و مرمت همراه با گروه باستان‌شناسی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در این محوطه باستانی مستقر هستند. پس از تهیه گزارش علمی، برنامه ساماندهی این محوطه تاریخی آغاز خواهد شد. عسکری فرونشست عمومی دشت مرودشت را در رخ دادن بخشی از این اتفاق تلخ برای نقش رستم مؤثر می‌داند و می‌گوید: بخش دیگری از مشکلات مجموعه به آوار گسترده، باروهای خشتی نقش رستم برمی‌گردد که طی این بارندگی‌ها بخش باروها و آوارهای رسوب شده باستانی دچار رانش شد.
وی درباره زمان آغاز مرمت می‌گوید: پایگاه میراث جهانی تخت جمشید بلافاصله پس از اخذ مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی برنامه ساماندهی، حفاظت و مرمت نقش رستم را آغاز خواهد کرد.

فرونشست در ۳۰۰ متری تخت جمشید
مریم دهقانی، عضو هیأت علمی بخش مهندسی راه و ساختمان و محیط زیست مهندسی دانشگاه شیراز نیز مهرماه سال گذشته گفته بود: یک لبه فرونشست به فاصله ۱۰ تا ۱۵ متری از منطقه باستانی «نقش رستم» رسیده که پهنای این شکاف‌ها به حدود نیم متر تا ۷۰ سانتیمتر می‌رسند و هر سال با شن و ماسه پر می‌شوند اما دوباره سر باز می‌کنند.
دهقانی وضعیت را فاجعه‌بار خوانده و خطر فرونشست زمین در مرکز شهر مرودشت را حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر و اطراف این شهر را تا ۱۲ سانتیمتر برآورد کرده و گفته: این پدیده معمولاً در شهرها اتفاق نمی‌افتد. مرودشت تنها شهرى است که تمام شهر دچار فرو نشست شده است.»
تهدید مرودشت با ۷ هزار چاه غیرمجاز
وضعیت فرونشست زمین در مجموعه تاریخی نقش رستم آنقدر وخیم است.دی‌ماه سال گذشته سید کاظم موسوی، رئیس کل دادگستری استان فارس به شهرستان مرودشت سفر کرد تا برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی با حفر چاه های غیرمجاز و آلایندگی پتروشیمی مرودشت را که از عوامل اصلی فرونشست منطقه است، مورد بررسی قرار دهد. وی گفته است: متأسفانه زیاده‌خواهی‌های امروز در برداشت‌های غیرمجاز و بیش از انتظار از منابع آبی، میراث‌های گذشتگان را به خطر انداخته است.
موسوی در بازدید از نقش رستم و مناطق حاشیه‌ای سد درودزن، برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب‌های زیرزمینی با حفر چاه‌های غیرمجاز را از عوامل اصلی فرونشست‌های زمین در مرودشت و سایر نقاط استان دانسته و گفته: به دادستان‌های سراسر استان تأکید کرده‌ایم با جدیت موضوع مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز را دنبال و اجرا کنند.
او وجود حدود ۷ هزار چاه غیرمجاز در منطقه مرودشت و برداشت‌های خارج از عُرف از آب‌های زیرزمینی را موضوعی اجتماعی خوانده و گفته است: دامنه آسیب برداشت‌های بی‌رویه در سال‌های گذشته باعث بحران آب در سال‌های اخیر شده است و ادامه این روند مخاطرات جدی در حوزه آب و زیست‌محیطی برای نسل‌های آینده به‌دنبال خواهد داشت. زیان و آسیب‌های ناشی از فرونشست زمین به وضوح در مجموعه تاریخی نقش رستم مشهود است و اُفت سفره‌های آب زیرزمینی پدیده جدایی کوه از دشت را سبب شده است.