بیش از دو میلیون و پانصد هزار مسکن در مراحل ساخت قرار دارد/ نهضت ملی مسکن طرحی کاملا کارشناسی

گروه اقتصادی ایران آنلاین: مسکن و چگونگی تامین آن به عنوان یکی از اساسی ترین دغدغه های مردم طی سال های گذشته بوده است بر همین اساس از دهه هشتاد مسکن سازی و تولید مسکن در دستور کار دولت ها قرار گرفت، حرکتی که در ادوار مختلف با فراز و نشیب های زیادی رو به رو شد و باعث شد تا انباشتی از نیاز در بازار مسکن ایجاد شود. دولت سیزدهم در شرایطی روی کار آمد که یکی از شعارهای آن جهش در تولید مسکن بود. حالا بعد از چیزی بیش از دو سال از عمر دولت سیزدهم باید دید کارنامه ثبت شده با توجه به خواب بازار در پیش از آن به کجا رسیده است. در همین خصوص با «ارسلان مالکی» مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در زیر می آید.

کم کاری در ادوار گذشته عقب ماندگی در تولید مسکن را رقم زد

ایران آنلاین: یکی از شعارهای محوری دولت سیزدهم ایجاد تحول در تولید مسکن و به عبارتی جهش در این حوزه بوده است. در این حوزه اگر بخواهیم نگاهی مقایسه ای بین این دولت و ادوار گذشته داشته باشیم آیا شاهد کارنامه مثبتی در حوزه مسکن خواهیم بود یا خیر؟

 مالکی: یکی از دغدغه های مهم مردم در خصوص تامین مسکن است. در گذشته و قبل از دولت سیزدهم برنامه جدی برای مسکن وجود نداشت و همین موضوع باعث شد تا عقب ماندگی فاحشی در بخش تولید مسکن برای اقشار ضعیف جامعه به وجود آید. دولت سیزدهم شعار ساخت را داد اما قانون هم بر این موضوع تاکید داشته و نیاز جامعه توجه به این مهم را بیش از پیش می نمود. قانون ساخت چهار میلیون مسکن را به دولت تکلیف کرده و هم اکنون بر اساس آمار موجود در سامانه ثبت نام وزارت راه و شهرسازی تعداد زیادی متقاضی مسکن وجود دارد.

دولت در حوزه مسکن کار سخت و پیچیده ای را شروع کرد. سخت از این جهت که زیر ساخت هایی برای این اقدام آماده نبوده و دولت باید تامین زمین، آماده سازی زمین، تامین تسهیلات از سوی بانک ها و ساخت را در دستور کار قرار می داد.

از آنجایی که اراده و عزم جدی در دولت وجود داشت خوشبختانه کارهای بسیار خوبی در تامین مسکن شکل گرفت. اقداماتی که شاید در طول دولت های گذشته و حتی همه طرح های مسکنی که بعد از انقلاب شروع شد از نظر حجم، عدد، رقم و میزان متقاضیان شاید بی نظیر باشد.

اقدام شاخصی که ما انجام دادیم تامین زمین بود. تامین زمین نهضت ملی مسکن را بر عهده سازمان ملی زمین و مسکن گذاشتند بر همین اساس از ابتدای دولت بانک زمین را شکل داده و با یک کار میدانی وسیع اقدام به شناسایی ۸۵ هزار هکتار زمینی که می توانستند کاندید اجرای طرح نهضت ملی مسکن شوند، کردیم. این عدد، عدد بسیار چشمگیری است چرا که در طرح مسکن مهر ۸ هزر هکتار زمین الحاق شد. یعنی به عبارتی حدود ۱۰ برابر زمین در طرح ملی مسکن شناسایی شد.

ارزیابی کارشناسی و مکان یابی سکونتگاهی در طرح ملی مسکن

ایران آنلاین: در بانک زمین کارگروهی به منظور بررسی ابعاد فنی و تخصصی شهرسازی نیز شکل گرفت که طی آن بررسی شود این حجم از زمین های کاندید شده از قابلیت اجرای طرح برخوردار هستند یا خیر؟

مالکی: یکی از نکات مهم همین بود. زمین های شناسایی شده در کارگروه های استانی مورد ارزیابی کارشناسی و مکان یابی سکونتگاهی قرار گرفت. در این فرایند بررسی مواردی همچون هیدرولوژی، توپوگرافی زمین، فرونشست، گسل های موجود و آزمایش خاک در دستور کار قرار گرفت تا از طریق این داده ها این جمع بندی حاصل شود که ایا زمین مد نظر از قابلیت استفاده در طرح نهضت ملی مسکن برخوردار است یا خیر. بررسی های کارشناسی بر روی بیش از ۸۵ هزار هکتار زمین صورت گرفت که می توان آن را کاری بزرگ و پیچیده دانست که در سطح کشور رقم خورد.

الحاق ۴۵ هزار هکتار زمین به شهرهای کشور

ایران آنلاین: بررسی کارشناسی زمین از چه زمانی آغاز شد و آیا در نتیجه این بررسی زمین هایی از مجموع ۸۵ هزار کتار شناسایی شده، حذف شدند؟

مالکی: این بررسی ها از ابتدای دولت در دستور کار قرار گرفت که در نتیجه آن حدود ۲۸ هزار هکتار از زمین های شناسایی شده در کارگروه های تخصصی مورد تایید قرار نگرفت. اینکه ما ۲۸ هزار هکتار زمین های خود را کنار گذاشتیم فقط به خاطر کارهای کارشناسی و فنی بود. بر همین اساس باید گفت که طرح نهضت ملی مسکن یک طرح کاملا فنی و کارشناسی است و اینطور نبوده که به خاطر شتاب و شعار داده شده مسائل فنی و شهرسازی کنار گذاشته شوند.

اگر بخواهیم به صورت جزئی تر بگوییم بعضی از زمین ها در مسیر سیلاب بودند. وقتی مطالعه شد به این جمع بندی رسیدند که پهنه، پهنه سیلابی است و ممکن است در آینده دچار سیلاب شود. بعضا از زمین ها در اطراف خود دارای گسل بودند که همین موضوع خطر زلزله را برای آنها بالا می برد و یا بعضی از زمین ها دچار فرونشست بودند. بعضا مشکل زوم های آبی بودند و یا روی آبخوان قرار داشتند که استقرار شهر بر روی آنها زمینه ساز آلودگی سفره های آبی می شد.

با همه این سختی ها ما ۴۵ هزار هکتار زمین را به محدوده شهرهای فعلی الحاق کردیم تا در اختیار طرح قرار بگیرند.

ما که می گویم ۴۵ هزار هکتار الحاق کردیم یعنی خط محدودیت در شهرها را تغییر دادیم. یعنی اینکه خط و محدوده شهر را تغییر و به شهر اضافه کردیم. ما یک مشکل اساسی در کلانشهرها داریم چرا که اینها دیگر جای توسعه ندارند. برخی از شهرها  جهات توسعه در آنها بسته شده است و یا اینکه به اراضی درجه یک و دو کشاورزی می رسند. در این خصوص همانطور که مسکن برای ما مهم است امنیت غذایی نیز دارای اولویت است و نمی توان بر روی این دست از زمین ها پروژه ای را به اجرا درآورد. بنابراین در برخی از شهرها مثل شهرهای شمالی و کلانشهرها با این مشکل رو به رو هستیم آنجا کار ما یک مقدار سختر می شود.

شناسایی ۵۷ نقطه در کشور برای شهرک‌سازی

ایران آنلاین: یکی از اقداماتی مهم در حوزه مسکن که در دستور کار دولت قرار گرفت موضوع شهرک سازی با رویکردی متفاوت از قبل بود. این رویکرد تا چه میزان به طرح مسکن ملی کمک می کند؟

مالکی: یک کار بزرگی که در دولت سیزدهم انجام شد که در دوره های قبل شاهد آن نبودیم بحث شهرک سازی است. شهرک‌سازی نه به این معنی که امروز مرسوم شده بلکه یعنی سکونتگاه هایی خارج از حریم شهرها که مدیریت مستقل داشته و توسط مالکان مدیریت می شود و شهرداری شهر کاری به آن شهرک ندارد. این اقدام در دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفت چرا که این رویکرد زمینه ساز برون رفت از بسیاری از مشکلات کلان شهرها به حساب می آید.

بر اساس تحقیقات انجام شده ۵۷ نقطه کشور برای شهرک‌سازی شناسایی شد و کارهای مطالعاتی و تصویب در شورای برنامه ریزی و شورای عالی انجام گرفت و تعدادی از اینها همچون پرنیان قم و پردیس زندگی یزد کار خود را آغاز کردند. این پروژه در استان هایی که پیشرو بودند شروع شد که پس از اتمام طرح اینها به ۴۵ هزار هکتار زمین در نظر گرفته شده برای طرح ملی مسکن اضافه خواهند شد.

باید گفت که به نسبت طرح های گذشته از نظر عدد و رقم و میزان زمینی که در اختیار طرح قرار داده شده شاهد رشد چشمگیری هستیم. بخشی از طرح شامل مسکن مهر که از اراضی دولتی، حمایتی و ۹۹ ساله بهره می برد و بخشی خود مالک است را شامل می شود. یعنی طرف زمین را دارد و تنها نیاز به کمک دولت دارد تا تسهیلات و مجوزها را دریافت کند تا مسکنش را بنا کند. بخشی در بافت فرسوده اتفاق می افتاد که دولت با دادن تسهیلات کمک می کند تا نوسازی و تبدیل ملک صورت گیرد. همچنین بخشی در نیروهای مسلح محقق می شود که خودشان تشکیلات منسجمی را ایجاد کرده اند برای ساخت و ساز. در مجموعه باید گفت که با تکیه به همه این مدل های ساخت مسکن تا کنون در دولت سیزدهم بیش از دو میلیون پانصد هزار مسکن در مراحل مختلف اجرای قرار دارد.

دولت کوچکترین تعللی در ساخت مسکن نداشته است

ایران آنلاین: با تکیه بر آماری که ارائه دادید عملا دولت گام بلندی در حوزه مسکن برداشته است اما برخی از جریان های سیاسی به دنبال زیر سوال بردن این حرکت هستند. اگر بخواهیم به این رویکرد سیاسی جوابی تخصصی بدهیم آن جواب چیست؟

مالکی: من به عنوان کسی که از ابتدای این طرح در سازمان بودم به جرات می توانم بگویم که کوچکترین تعللی در دولت و وزارت راه و شهرسازی در مورد ساخت مسکن اتفاق نیافتاده است. شما در این دوره، بازه زمانی را پیدا نخواهید کر که طرح نهضت ملی مسکن به صورت جهادی پیگیری نشود.

اما باید توجه داشت که در حوزه مسکن همیشه بحث هایی وجود داشته اما ما خیلی به این موضوعات  توجه نداریم بلکه رسالتی که برعهده ما گذاشته شده است را پیگیری می کنیم . پاسخ به موارد مطرح شده را باید با مقایسه طرح های مختلف با طرح ملی مسکن داد. در ساخت و ساز با توجه به وجود سلایق مختلف می توان ایرادات متنوعی را گرفت یکی می گوید باید ویلایی ساخته شود و یکی دیگر می گوید تراکم. اینها چون سلیقه هست یقینا نقد هم وجود دارد اما اگر بخواهیم پاسخ این نقدها را بدهیم باید بگوییم که طرح ملی مسکن را با طرح هایی که بعد از انقلاب صورت گرفته مقایسه کنید.

طرح هایی در دولت های اصلاحات و برنامه های توسعه ای در دستور کار قرار گرفت. می شود اینها را با عدد و رقم روی میز گذاشت و زمان صرف شده در آن را مورد توجه قرار داد و بعد از آن طرح دولت سیزدهم را هم روی میز گذاشت. این بهترین راهکار برای پاسخگویی است. اینکه ما حرفی و یا سخنی بدون توجه به ابعاد کارشناسی بزنیم هنر نیست. اما اگر بیاییم مقایسه انجام دهیم آن زمان آن اظهار نظر ارزشمند است. باید توجه داشت که قصد زیر سوال بردن دیگر دولت ها نیست آنها هم زحمات بسیاری کشیدند اما در مقام مقایسه از طرح ملی این را می گویم، مسکن مهر در شرایطی شروع شد که دولت در سال ۸۴  کار خود را آغاز کرد. در سال ۸۶ در بند «و» تبصره ۶ قانون بودجه به مسکن اشاره شد و در سال ۸۸ تازه مقدمات و قانون ساماندهی مسکن نوشته شد. یعنی ۴ سال ابتدای یک دولت به مقدمات کار و یا تامین زمین در دوسال بعد از ۸۶ اختصاص یافت. الان دولت خیلی جلوتر از آن طرح است. اگر عدد و رقم واحدها و واحدهای در حال ساخت را در طرح های گذشته با طرح کنونی مقایسه کنید، می توانید تفاوت سطح را احساس نمایید.

باید توجه داشت که ساخت مسکن متغیرهای مختلفی دارد و همین موضوع باعث شده تا ساخت مسکن سخت باشد و همین موضوع باعث گردد تا بسیاری از دولت ها زیر بار آن نروند. باید توجه داشت که در حوزه ساخت مسکن ما از اعتبارات دولتی برخوردار نیستیم و مسکن کالا و پروژه ای است که باید با آورده مردم و تسهیلات ساخته شود. زمین و زیرساخت نیز باید از طریق منابع وزارتخانه تامین شود. هم اکنون ۱۵۰۰ پروژه با منابع وزارتخانه آماده سازی شده است. هم اکنون باقی مانده مسکن مهر با منابع وزارتخانه در حال تکمیل است. بر این اساس باید گفت که در دولت سیزدهم هم منابع برای زیرساخت های نهضت ملی تامین شده و دو متغییر تسهیلات و آورده مردم برای ساخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته است.

پروژه هایی که مردم آورده خود را به موقع آوردند و تسهیلات به موقع تخصیص داده شد، پروژه سریع به اتمام رسید. اما آن پروژه هایی که می بینید زمان بر می شود ناشی از آن است که یا مردم آورده را نمی آورند یا تسهیلات دیر به پروژه می رسد. در یک نمای کلی باید گفت که طرح نهضت ملی مسکن نسبت به طرح های گذشته طرح موفقی بوده و با اراده ای که در دولت و وزارت شهرسازی وجود دارد قطعا شاهد پیشرفت خوب پروژه و خبرهای خوبی برای مردم خواهیم بود.

ایران آنلاین: بخش قابل توجهی از اراضی دولتی در اختیار دانشگاه ها، نیروهای مسلح و وزارتخانه ها است از این ظرفیت بزرگ چگونه در طرح ملی مسکن بهره برده اید؟

مالکی: ماده ۱۰ قانون جهش تولید مسکن و ماده ۶ قانون ساماندهی این اجازه را داده که از ارضی دولتی که برای ساخت مسکن مناسب هستند و در طرح های مسکن قابلیت استفاده دارند، بهره برداری شوند. ما شناسایی در سطح کشور انجام دادیم و لیستی از اراضی مازاد دستگاه ها به دست آمد اما در این بین بحثی به وجود آمد که از نگاه ما اراضی مازاد و برای ساخت مسکن مناسب بودند اما از نظر دستگاه مربوطه برای توسعه آتی در نظر گرفته شده بودند. دستگاه ها در ابتدای امر به دلیل همین موضوع توسعه در برابر طرح مقاومت داشتند.

از آنجا که مسکن برای ما تکلیف بود ما هم نیازمان را پیگیری کردیم. ما برای اینکه طرح به نتیجه برسد از دولت اجازه گرفتیم تا ساخت مسکن با اولویت کارکنان آن دستگاه ها عملیاتی شود. این باعث شد تا انگیزه ای برای دستگاه ها ایجاد شود تا اقدام لازم را برای رفع دغدغه مسکن کارکنان خود انجام دهند. وزارت جهاد و دانشگاه ها خوب پای کار آمدند. بخشی از مخاطبین ما بخشی از کارکنان همین دستگاه ها بودند که با رعایت مسائل فنی و توسعه ای کار پیش می رفت.

به عبارتی باید گفت که هر آنچیز از اراضی مازاد که می شد برای مسکن از دستگاه ها و بخش خصوصی استفاده شود به کار گرفته شد.

شتاب در استفاده از ظرفیت های مردمی در تولید مسکن

ایران آنلاین: رهبر معظم انقلاب اسلامی در شعار امسال تاکید ویژه ای بر استفاده از ظرفیت های مردمی داشته اند. در حوزه مسکن چه تدبیری برای تحقق این شعار صورت گرفته است؟

مالکی: ما در سال گذشته از نگاه خودمان این کار را شروع کرده بودیم و بعد از فرمایش اقا شتاب و سرعت بیشتری در وزارت راه و شهرسازی ایجاد شد. در سال گذشته واگذاری زمین و تسهیلات به خود مردم را در وزارتخانه شروع کردیم یعنی ما به این نتیجه رسیدیم که مردم توان مشخصی در ساخت و ساز مسکن دارند که این باید به کار گرفته شود بر همین اساس آمدیم واگذاری به مردم و گروه های مردمی را شکل دادیم که نمونه این موضوع پروژه فریمان خراسان رضوی است که طرح موفقی بوده است. امسال چون شعار سال است و تاکید مقام معظم رهبری را به همراه داشته با شتاب بیشتر و مدل های دیگر در حال پیگیری امور هستیم. ما به دنبال مدلی هستیم تا سرمایه های خرد را در پروژه ها وارد کنیم تا فرد سهمی از پروژه ها داشته باشد و به مرور زمان واحدش را تحویل بگیرد.

کارگروهی به دستور مقام عالی وزارت شکل گرفت تا فرمایش مقام معظم رهبری که در تاریخ ۱۵ فروردین فرمودند که باید گروه هایی بنشینند و فکر کنند که نحوه مشارکت مردم را داشته باشیم، ایجاد شد که در آن وزیر و تعدادی از نخبگان سیستم حضور دارند تا روش هایی که مردم می توانند دخیل شده و مشارکت کنند را پیدا کنیم. هم اکنون در حال جمع بندی در این حوزه هستیم.

ایران آنلاین: سخن اخر ..

مالکی: ما هر راهی که کمک به مسکن دار شدن مردم کند را مورد استقبال قرار می دهیم که نمونه آن استفاده از ظرفیت صنعت شهرها است. دولت با تمام توان ذره ای کوتاهی در طرح ملی مسکن را نمی پذیرد و تا رفع اساسی این مشکل قطعا آرام نخواهد گرفت. تازمانی که توفیق خدمت داریم طرح را با قدرت، علاقه، انگیزه و با اعتقاد به اینکه این اقدام باید صورت گیرد، ادامه می دهیم.