از نمایشگاه ۱۹۸۱ فرانکفورت تا نمایشگاه ۱۴۰۳ تهران

گروه فرهنگی ایران آنلاین- دو سال پس از ۱۸ آبان ۱۳۶۸ و فرو ریختن دیوار برلین -که نمادی از پایان «جنگ سرد» تلقی شده بود- «قانون اسناد اشتازی» در آلمان فدرال به تصویب رسید. 

 

وزارت امنیت موسوم به اشتازی، سازمان اطلاعاتی آلمان شرقی بود که مرکزش در برلین شرقی قرار داشت و بر اساس قانون جدید، بسیاری از اسناد آن به دست اندیشکده «وودرو ویلسون» افتاد. اندیشکده‌ای دولتی به یاد بیست و هشتمین رئیس جمهور آمریکا که رویکردی پژوهشی برای تقویت خط مشی دولتمردان آمریکا داشته و دارد. 

 

در میان اسناد این مرکز، رازهای بسیاری از واقعیت ابزارهای جنگ نرم فاش شده است، از آن جمله سندی است که رئیس سازمان اطلاعات خارجی لهستان نکاتی را در مورد استفاده از کتابفروشی لهستانی مستقر در پاریس توسط مرکز ادبی بین‌المللی تحت حمایت سیا به مقامات ارشد کشورش گزارش داده است. 

 

از جمله آنکه در پاییز ۱۳۶۰، درست پس از نمایشگاه کتاب فرانکفورت، مأموری به نام جورج میندن که «تقریباً شصت سال سن دارد و به خوبی فرانسوی صحبت می کند، برای اولین بار در کتابفروشی ظاهر می‌شود» و با نمایندگان ناشران مستقل دیدار کرده و به برخی از آنها با خرید تعدادی کتاب ادبی با زمینه سیاسی و اجتماعی همسو با آمریکا کمک می‌کند. در ادامه نیز تا بهمن سال ۱۳۶۲، زمانی که گزارش تهیه شده است، روند این اقدامات بیان شده است. 

 

شاید چنین تلقی شود که اقدام به انتشار عمومی این اسناد که افشاگر اسرار اطلاعاتی در چگونگی برخورد با دشمن است، آن هم از سوی یک اندیشکده دولتی آمریکا که به اسناد بلوک شرق دست یافته، اقدامی ناقض مصلحت است. 

 

اما سیاستمداران امروز، نگاه متفاوتی دارند. این روزها در جنگ اوکراین، غزه و ... بارها شاهد بوده‌ایم نه تنها فاصله انتشار سی ساله اسناد نقض می‌شود، که حتی با درز دادن اطلاعات به صورت لحظه‌ای به رسانه‌ها از سوی دستگاه‌های امنیتی مواجه هستیم. اقدامی که از نمایش اشراف اطلاعاتی به مثابه یک سلاح یا ابزار قدرت، استفاده می‌کند.  

 

این رویکرد جدید در غرب، البته با ابعادی وسیع‌تر، روشی دیرین در اندیشه امام خمینی (ره) بوده است. امام «آگاه‌سازی عمومی» را سلاح پیش برنده نهضت خود قرار داده بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، بارها با توصیه به محرم تلقی کردن مردم و بیان رخدادهای مهمی همچون کمبود کالاهای اساسی، کمبود نیرو در جبهه جنگ، واقعه مشهور به «مک فارلین»، «عدم صلاحیت منتظری» و ... پیوستگی عمیق و وثیق با مردم را رمز قدرت انقلاب اسلامی قرار داده بود. 

 

از این رو دسترسی به اطلاعات بسیاری از حوادث در اطلاعات آشکار چنان است که با تورق مطبوعات و رصد رسانه‌های وقت، رخدادنگاری از پرونده‌های جاسوسی مهم نیز دشوار نیست. اما با این وصف، کاستی در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی حتی در وقایع مهمی همچون تسخیر لانه جاسوسی، ابعاد تروریستی سازمان منافقین و عملیات‌های تروریستی آنها همچون به شهادت رساندن شهید بهشتی و ۷۲ تن از مسئولان ارشد انقلاب اسلامی و ... امر را بدانجا رساند که عرصه برای نگاتیو نشان دادن سیاه و سفیدهای سده گذشته برای رسانه‌های ضد ایرانی و دارای بودجه رسمی از دشمن مهیا گشت و تا آنجا پیش رفت که در روایت واژگونه از این تونل زمانی که «ایران» از آن عبور کرده است، تروریست‌هایی خشن‌تر از داعش، از مظلومیت خود مرثیه خواندند.

 

طبعا بخشی از «جهاد تبیین» که از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی واجبی فوری و قطعی اعلام شد؛ تشریح واقعیات همین فرازهای تاریخی است. اما دستگاه‌های مختلفی که با بودجه متعین برای تاریخ‌نگاری انتظار می‌رفت عملکردی «جهادی» داشته باشند، همچنان به روند کم‌ثمر گذشته ادامه دادند. 

 

در این میان، «انتشارات ایران» در دو سال گذشته تلاش کرده است با انتشار حدود ۲۰۰ عنوان کتاب و مجلات تخصصی که بخش عمده آن ذیل مأموریت «جهاد تبیین» تعریف شده است، در حد مقدورات محدود خود این کاستی را جبران نماید. ده‌ها عنوان کتاب همینک در پیشخوان انتشارات موجود است که از ناگفته‌های متکی بر اسناد و تاریخ شفاهی دهه شصت تا تحلیل‌های کارشناسان گوناگون از التهابات پاییز ۱۴۰۱ را در معرض انتخاب مخاطب قرار داده است.

 

حلقه مفقود در این جهاد، رساندن این صدا به گوش مخاطبانی است که در فقدان شبکه توزیع کتاب، نتوانسته‌ایم محصول مجاهدت خود را به دست آنها برسانیم. امید که فرصت «نمایشگاه کتاب» و حمایت ویژه شما برای تبلیغ این آثار، این نقص عملکرد ما را بکاهد.