هوشنگ جاوید در گفت‌وگو با «ایران آنلاین»:
شاعران حرف روز جامعه خود را بزنند/ تدریس موسیقی نواحی در دانشگاه‌ها
پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایرانی گفت: هنرمندی که نوحه یا ترانه می‌گوید باید با شمایل جدید جامعه، ذهن خود را تطابق بدهد چون اصولا ترانه سرایی و نوحه سرایی به سبک و شیوه زندگی انسان‌ها بستگی دارد.
هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایرانی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایران آنلاین درباره اینکه چرا متون موسیقی در حال حاضر قوت گذشته را ندارد، گفت: در همه کشورها هر دهه یک‌سری تغییرات خاص در جوامع بشری صورت می‌گیرد. در ایران هم به همین شکل است. وقتی تغییرات صورت می‌گیرد دیگر نمی‌شود انتظار داشت کسی که در این زمان نوحه می‌گوید همانند ۵۰ سال گذشته نوحه بگوید. علتش هم این است که روند زندگی مردم تغییر کرده و نوآوری‌هایی وارد جامعه می‌شوند که خواه ناخواه روی زندگی مردم و افکار آن‌ها تاثیر می‌گذارد. خصوصا در جهان امروز که سرعت و شتاب زندگی‌ها با سرعت مسائل اکتشاف و اختراع بالا می‌رود. کسی که نوحه یا ترانه می‌گوید باید با شمایل جدید جامعه ذهن خود را تطابق بدهد. چون اصولا ترانه سرایی و نوحه سرایی به سبک و شیوه زندگی انسان‌ها بستگی دارد.
هماهنگ شدن هنرمند با روند زندگی جامعه
وی در ادامه افزود: مثلا در دوره جنگ نوحه سرایان تحت تاثیر نوحه‌های حماسی که در جبهه‌های جنگ سروده می‌شد، قرار گفته بودند و مضمون و شکل نوحه‌ها تغییر کرد. همین‌طور از دهه ۷۰ به بعد با مجموع تغییراتی که در سبک زندگی بشر به وجود آمد، مضمون ترانه‌ها و نوحه‌ها به طور کلی تغییر کرد. هنرمندی در این زمینه موفق می‌شود که با روند زندگی جامعه خودش را هماهنگ کند.
جاوید با اشاره به اینکه البته برخی در این قضایا راه نادرستی را در پیش می‌گیرند، اظهار کرد: این دسته از افراد خیلی سطح ادبیات را پایین می‌آورند و اینجاست که مشکل ایجاد می‌شود. اگر به ادبیات درست متعهد باشند آثار فاخری هم ساخته می‌شود. در این سال‌ها آثار خوبی هم تولید شده است.
شعرهای آیینی که حرف برای گفتن دارند
پژوهشگر موسیقی نواحی درباره آثار خوبی که تولید شده است، توضیح داد: در همین قرن حاضر در دهه گذشته شاعران آیینی در مورد امام رضا (ع) شعرهای خوبی گفته‌اند. به طور مثال می‌توان به این شعر محمود حبیبی کسبی اشاره کرد: «همیشه قبل هر حرفی برایت شعر می‌خوانم... قبولم کن من آداب زیارت را نمی‌دانم...» این یک شعر آیینی بسیار زیباست که فخر و فخامت و ادبیات احترامی لازم را دارد چرا که شاعر با شخصیتی صحبت می‌کند و او را ستایش می‌کند که دارای احترام است. در عین حال حرف جوان امروز هم هست، چون خیلی از جوان‌ها ممکن است آشنایی کافی با آداب زیارت نداشته باشند و این شعر انگار که از زبان آن جوان‌ها بیان می‌شود.
وی افزود: مریم سقلاطونی شعری دارد که طبیعت را با ستایش در آمیخته و در مورد اما رضا (ع) شعر گفته است «باد زانو می زند...گلدسته را بو می‌کند...دست هر آشفته ای را پیش تو رو می‌کند». این شعر هم ادبیات فاخری دارد و هم دارای بیان زیبا و به روزی است و جوان هم می‌تواند با آن ارتباط بگیرد. یا مهدی جاندار شعری دارد که می‌گوید: «می‌رسد از دور آهویی، مگر آهوی کیست؟... بچه آهوها به دنبالش که «اینجا کوی کیست؟» شعر به این شکل سینمایی و تصویری بیان می‌شود و نشان می‌دهد که شاعر همه جوانب ذهنی بشر امروزی و ایرانی را درک می‌کند و در شعر تصویر ایجاد می‌کند.
جاوید ادامه داد: مثلا روزبه بمانی شعری راجع تنهایی سروده است که می‌گوید: «هرجا چراغی روشنه از ترس تنها بودنه... ای ترس تنهایی من اینجا چراغی روشنه...» این شاعر تمام جوانب زندگی بشر امروزی را درک کرده است. برای همین توانسته به خوبی تنهایی را تشریح کند. کسی می‌تواند در زبان گفتاری موفق باشد که زندگی روز جامعه را خوب درک کند. زبان این شعر به گونه‌ای است که همه می‌توانند آن را حس کنند.
لزوم نظارت بیشتر دستگاه‌های فرهنگی ناظر
وی با بیان اینکه اگر ترانه سرایان و نوحه سرایان مسائل و حرف‌های ۵۰ سال گذشته را الان بزنند کارایی و جذابیتی نخواهد داشت، گفت: گرچه که از ۱۰۰ درصد نوحه‌های قرون گذشته نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ درصد آن‌ها می‌توانند الان هم هم مورد استفاده قرار بگیرند، مثل شعری که یغما جندقی در مورد کربلا و عاشورا گفته و تصویر سازی بسیار خوبی هم دارد و راجع حضرت علی اکبر است که می‌گوید: «می‌رسد خشک لب از شط فرات اکبر من... نوجوان اکبر من» یکی از زیباترین نوحه‌هایی است که آن زمان گفته شده و الان هم می‌شود از آن استفاده کرد.
جاوید در ادامه عنوان کرد: اما زبان و نوع بیان برخی نوحه‌ها برای دوره الان قابل درک نیست چرا که ادبیات و بیان‌ها متفاوت شده است. برخی این را جدی نمی‌گیرند و دست روی کارهایی می‌گذارند که شان و شخصیت قهرمانان دینی و مذهبی یا شان بشری را پایین می‌آورد. علت هم این است که سطح ادبیات و برداشت آن‌ها از مسائل دینی و مذهبی متفاوت است. دستگاه‌های فرهنگی و کانون‌هایی که روی این آثار برای عرضه در جامعه نظارت دارند باید نسبت به ادبیات و نوع بیان آن بسیار دقت کنند. وقتی سطح دریافت اجتماعی پایین بیاید به جامعه آسیب می‌رسد.
وی افزود: گرچه چند سالی هست که برخی از دستگاه‌های فرهنگی دنبال این هستند که کنترل بیشتری ارائه دهند اما سخت است چون هم در جامعه موسیقی و هم در جامعه نواحی دچار مشکلات زیادی هستیم. مشکل اصلی این است که از زمانی که بحث اقتصاد هنر پیش آمد، سلیقه تهیه کننده‌ها متفاوت شده و این مسئله الان به صورت یک آسیب بیرون زده است.
موسیقی نواحی در دانشگاه‌ها تدریس شود
جاوید درباره راهکار حل این موضوع اظهار کرد: به نظر من برای موسیقی نواحی قبل از آموزش باید فرهنگ‌سازی انجام شود. باید برنامه ریزی کرد که چگونه می‌شود این فرهنگ را زیباتر و جذاب‌تر کرد، تاریخ نغمه‌ها، زیبایی‌های اصیل آن و شاخصه‌های فرهنگی قوم‌ها را نشان داد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بعد از فرهنگ سازی، لازم است شاخه‌های درسی این علم به صورت رشته در دانشگاه‌ها وارد شود و آموزش داده شود. در حال حاضر دانشگاه علمی کاربردی درباره آواز ایرانی رشته‌ای در حد فوق دیپلم و لیسانس ایجاد کرده است. تمام کاری که در این زمینه صورت گرفته این بوده که ۲ واحد شناخت موسیقی نواحی در رشته‌های موسیقی ایجاد شده که دانشجوها باید آن را بگذراند. این خودش مشکل است و بایستی این فرهنگ غنی ایرانی به صورت رشته در دانشگاه‌ها تدریس شود.
انتهای پیام/