سکه سلامتی برای بازار داغ بیماری‌های تابستانی

دکتر حمیدالله بهادر – متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری – در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی «ایران آنلاین» به فاکتورهایی اشاره کرد که مختص فصل تابستان است و با رعایت آنها می‌توان از مسیر بیماری‌های یک تابستان داغ به سلامت عبور کرد.

تغییرات اقلیمی که در کره زمین اتفاق افتاده سبب شده تا در سال‌های اخیر تابستان‌های بسیار گرم‌تری را نسبت به سال‌های قبل تجربه کنیم به طوری که در هر نقطه از دنیا دمای فصل تابستان یک تا 2 درجه بالاتر از دمای همین بازه در سال‌های قبل بوده است. از سوی دیگر این تغییرات اقلیمی باعث شده فصل تابستان نه‌تنها فقط فصل گرمای بی‌سابقه باشد که گاهی اواقات این تغییرات آب‌وهوایی باعث ریزش باران‌های موسمی حاره‌ای می‌شود و در بازه زمانی کوتاه، حجم زیادی از آب به صورت باران وارد سرزمین‌ها شده و سبب وقوع سیلاب، طغیان رودخانه و برهم زدن توازن زیست‌محیطی و در نهایت بروز بیماری‌های مختلف ‌خواهد شد که در راس آنها، گرمازدگی است.

در حقیقت گرمازدگی تابلوی مهمی است که در نتیجه بالا رفتن گرمای محیط و نداشتن قدرت بدن برای مقابله با گرمای بیرونی ترسیم می‌شود و صدمات جبران‌ناپذیری را از جمله کم‌آبی، تحمیل فشار به سیستم دفع ادرار (کلیه‌ها) و برهم‌خوردن نظام سلولی و بافتی اعضای حیاتی بدن مثل قلب و مغز به همراه خواهد داشت. در این مواقع فرد بی‌حال می‌شود، دچار تعریق شدید شده، توازن آب و نمک در بدن او  بر هم می‌خورد و جریان خون به دلیل غلظت بالا به سختی افتاده و به راحتی به مغز نمی‌رسد، ضمن اینکه پمپاژ قلب دچار اختلال شده و آسیب‌های قلبی و عروقی رخ خواهد داد و در نهایت عدم هوشیاری به این آسیب‌ها اضافه شده و با از دست رفتن آب بدن، او با خطرات متعدی روبه‌رو می‌شود که بدن او را دچار شوک ساخته و در صورتی که به موقع آب از دست رفته بدن‌اش جبران نشود، جان فرد به خطر می‌افتد.

گرمازدگی این افراد را تهدید می‌کند

نباید فراموش کرد که گرمازدگی برای برخی افراد خطرناک‌تر است؛ «کودکان زیر 5 سال، زنان باردار، افراد کهن‌سال‌تر از 60 تا 65 سال، افراد چاق و دارای اضافه وزن، کسانی که به بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت دچارند و آنهایی که نارسایی قلبی - عروقی دارند نمی‌توانند در برابر دمای بالای محیط مثل افراد نرمال از خود دفاع کنند و به همین دلیل در اثر تحمل گرمای بیش از حد، با آسیب‌های بیشتری مواجه و به سرعت دچار شوک ناشی از افزایش دمای بدن می‌شوند و به اصطلاح، بدن آنها دهیدراته خواهد شد.»

دکتر حمیدالله بهادر با ارائه این توضیحات توصیه کرد: افراد آسیب‌پذیر در برابر گرمای بیش‌ازحد تابستان، در داخل و به خصوص خارج از منزل، در محیط‌های گرم اقامت کوتاه‌تری داشته باشند و با دستگاه سردکننده دمای بدن خود را متعادل سازند. همچنین به خاطر داشته باشند مسافرت برای این افراد بسیار دغدغه‌آفرین است و بایستی اصول بهداشتی صحیح را به کار گیرند.

مراقب مواد غذایی باشید

گروه دیگری از بیماری‌هایی که در تابستان‎های گرم سلامت افراد را به خطر می‌اندازد بیماری‌‎های منتقله از مواد غذایی است؛ بعضی از خوراکی‌ها در هوای گرم به سرعت فاسد شده و میکروب‌ها و سموم مختلفی درون آنها رشد می‌کند.

به گفته دکتر بهادر شایع‌ترین بیماری‌های ناشی از خوردن مواد غذایی در معرض گرما، مسمویت‌های غذایی، اسهال و استفراغ است که با تشدید گرمازدگی و بی‌آبی بدن، عواقب بسیار خطرناکی را مقابل این افراد قرار می‌دهد بنابراین بهداشت، حفظ و نگهداری مواد غذایی در فصل تابستان نیازمند توجه بیشتر است.

 لباس روشن، نخی و گشاد

سومین فاکتوری که در فصل تابستان جان انسان را تهدید می‌کند ناشی از رعایت نکردن پوشش مناسب و کافی است.
هرچه پوشش افراد رنگی‌تر باشد میزان جذب حرارت و آفتاب بیشتر خواهد بود؛ درحقیقت هرچه جنس پوشش غیرپنبه‌ای‌تر باشد حرارت بدن بیشتر محبوس می‌شود، تبخیر کافی صورت نمی‌گیرد و به سرعت دمای بدن بالا می‌‌رود از این رو پوشیدن لباس‌های نخی و کم‌رنگ به خصوص سفید و تا حد امکان گشاد، از گرمازدگی و بی‌آبی بدن جلوگیری کرده و آسیب ناشی از تابش اشعه آفتاب را محدود می‌سازد.
دکتر بهادر در همین خصوص گفت: آفتاب تند و تیز تابستان، اشعه ماوراء بنفش بیشتری را به بدن می‌تاباند درحالی‌که بر اساس استاندارد شاخص جهانی تابش فرابنفش خورشیدی،  شاخص ۱۱ و بالاتر از آن نشان از خطر بسیار شدید این اشعه دارد که به عنوان آسیب‌زاترین پرتوها، زمینه‌ساز بروز سرطان‌های پوست خواهد شد بنابراین افرادی که در تابستان‌های گرم پوشش مناسب و کافی ندارند به خصوص مردانی که موی کمتری دارند یا طاس هستند باید از کلاه و محافظ مناسب استفاده کنند و به کمک کرم‌های ضد آفتاب از ورود پرتوهای آسیب‎رسان به پوست جلوگیری کرده و از تغییرات پوست و ایجاد پیگمانتاسیون (‌کبودی‌های پوستی که منجر به سرطان پوست می‌شود) خود را در امان نگه دارند.

سندرم سفر

سندرم چهارم که در فصل تابستان به آن بی‌توجهی بسیار می‌شود مسافرت‌های پر‌رونق این فصل است. مسافرت‌های تابستانی اغلب موجب تغییرات سبک زندگی و برهم خوردن توازن و تعادل بدن در نتیجه تغذیه، خواب و استراحت نامناسب و ناکافی خواهد شد.
دکتر بهادر به افراد آسیب‌پذیری که بالاتر به آنها اشاره داشت یادآور شد: در سفرهای تابستانی با رعایت سفت و سخت اصول بهداشتی و تغذیه‌ای، خود را از بروز انواع پیامدهای تابستان داغ محافظت کنید.

  طغیان وبا را جدی بگیرید

«وبا» بیماری بومی و اندمیک دیگری است که اغلب در تابستان‌ها و در کشورهایی مثل ایران رشد می‌کند. گروهی از افرادی که هیچ علامتی هم ندارند، به عنوان ناقلین میکروب وبا، این میکروب را از طریق مدفوع دفع می‌کنند. در صورت رعایت نشدن بهداشت محیط و آمیخته شدن فاضلاب با آب آشامیدنی و همچنین در تابستان‌هایی که بهداشت آب آشامیدنی و مواد غذایی ضعیف شود، میکروب وبا فرصت خوبی پیدا می‌کند تا به افراد مستعد منتقل شده و به ناگاه طغیان این بیماری را شاهد خواهیم بود.
البته دکتر بهادر علاوه بر «وبا» از بیماری‌های عفونی دیگری هم یاد کرد که از طریق مواد خوراکی منتقل می‌شوند و در فصل تابستان بروز آنها به بالاترین حد می‌رسد؛ ازجمله خانواده بزرگ (1800 عضوی) سالمونلا که با بروز حصبه و ناراحتی‌های اسهالی جامعه را در معرض خطر قرار خواهند داد. جنگ‌ها، برهم ریختن سامانه زندگی و از بین رفتن فضای فیزیکی و استراحت، زمینه‌ساز بروز این عفونت‌های گوارشی تابستانی خواهند شد.

 تب دنگی و مالاریا

تغییرات آب‌وهوایی فصل تابستان، بروز تب‌های ویروسی را هم سبب می‌شود که اغلب در مناطق گرم و مرطوب و از طریق ناقلینی مثل مالاریا و آئدس به انسان منتقل می‌شود. به گفته دکتر حمیدالله بهادر پشه مالاریا در صورت آلوده بودن به این انگل، ویروس را به دیگران منتقل  می‌کند بنابراین باید حدالامکان در فصل تابستان از سفر به مناطق گرم و در عین‌حال مرطوب مثل سواحل جنوبی و شمالی کشور پرهیز شود در غیر اینصورت باید در سایه تمهیدات اصولی و بهداشتی، به این مناطق سفر کرد و با استفاده از اسپری ضد گزش حشرات و پوشیدن لباس‌های مناسب، از گزش حشرات موذی در امان ماند.

وی همچنین با اشاره به تب دنگی به عنوان بیماری شایعی که در پی گزش پشه «آئدس اجیپتی» بروز می‌کند هشدار داد: تعداد مبتلایان به تب دنگی که بیشتر در مناطق گرمسیری کشور بالا گرفته تاکنون به بیش از 100 نفر رسیده است. در فاز خفیف این بیماری فرد مبتلا با درد استخوانی، درد متمرکز بر پشت کره چشم، سردرد شدید، حالت تهوع و علائمی مشابه بیماری‌های ویروسی مواجه می‌شود. در برخی موارد فرد نوعی بثورات پوستی را تجربه می‌کند که با فشار دادن محو و با برداشتن فشار از سطح آسیب‌دیده پدیدار می‌شوند که این نشان از خونریزی زیر جلدی دارد.

در صورت ورود بیماری تب دنگی به مرحله دوم، تب خونریزی دهنده ایجاد می‌شود و با کاهش میزان پلاکت‌ها، ممکن است تمام عروق درگیر شده و خونریزی در همه بدن اتفاق بیفتد ازاین‌رو به توصیه دکتر بهادر در صورتی که فرد مبتلا به تب دنگی از داروی آسپرین استفاده می‌کند، باید مصرف این دارو را متوقف کند چراکه میزان خونریزی در بدن او تشدید خواهد شد.

 علاوه‌براین کسانی که در کنار برکه‌ها و آب‌های راکد (محل تخم‌گذاری پشه‌ها) و محل جمع‌آوری لاستیک‌های کهنه کار می‌کنند، جمع‌کنندگان زباله و زباله‌گردها و راننده‌ها بیشتر در معرض گزش پشه قرار دارند و باید اصول مصون ماندن از گزش پشه آئدس را در نظر داشته باشند همچنین تمام افرادی که بالاتر به عنوان افراد آسیب‌پذیر معرفی شدند،  گروه‌های در معرض خطری هستند که تب دنگی در آنها شدیدتر بروز می‌کند و بستری سریع و درمان به‌موقع، آنها را از چرخه معیوب نارسایی اعضای بدن در پی تب خونریزی دهنده دور می‌سازد.

راهکارهای طلایی

مقابله با پیامدهای تابستان داغ نیازمند راهکارهایی است که این عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه آنها را برشمرد. به توصیه این متخصص بیماری‌های عفونی، موثرترین اقدام برای مقابله با بیماری‌های مطرح شده، عفونت‌های حاد گوارشی و اسهال و استفراغ تابستانی، سرد کردن سریع بدن و رساندن آب فراوان همراه با نمک کافی به افراد دچار این عارضه‌ها است. وی جبران آب از دست‌رفته بدن را نیز به کمک سرم‌های آماده مثل سرم‌ خوراکی O.R.S پیشنهاد کرد و گفت: در زمان‌های بسیار قدیم، فرد دچار کم‌آبی ناشی از اسهال را به کمک آب خربزه که سرشار از پتاسیم، سدیم و قند به اندازه کافی است بهبود می‌بخشیدند.
علاوه‌بر این، مهم‌ترین راهکار مقابله با فرآیندهای بیماری‌زای فصل تابستان پوشیدن لباس‌هایی است که افراد را از گزش پشه‌ها محافظت کند.

به خاطر داشته باشیم معمولا پشه‌ها در 2 مقطع زمانی از شبانه‌روز بیشترین حمله را دارند؛ پشه مالاریا و آئدس هم قبل از طلوع و حوالی غروب خورشید فعالیت گزشی بیشتری دارند بنابراین بهتر است در این ساعات از خانه خارج نشویم و در صورتی که چاره‌ای جز این نبود، پوشش مناسب داشته باشیم و برای آن نواحی از بدن که با لباس پوشیده نمی‌شود و در معرض گزش احتمالی پشه قرار ‌می‌گیرد از یک پاف اسپری ضد گزش حشرات (حاوی ماده موثره DEE1 باشد که علیه پشه عمل می‌کند-  استفاده بیش از یک پاف اسپری ضد گزش حشرات خطرآفرین است) استفاده کنیم.