ام اس در کمین زنان ۲۰ تا ۴۰ سال

دکتر زهرا عبادی - متخصص مغز و اعصاب - فلوشیپ ام.اس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار اجتماعی «ایران ‌آنلاین» به تشریح دقیق «ام.اس» و تازه‌ترین‌های جهان در خصوص این بیماری پرداخت.

با پیچیده‌ و ماشینی شدن زندگی‌ها بیماری ام.اس روز به روز در اقصی‌نقاط جهان افراد بیشتری را به خود مبتلا می‌کند، اما علت بروز این بیماری مهم‌ترین سوالی است که همچنان جوامع علمی و مطالعات جهانی را به خود مشغول داشته و هنوز پاسخ دقیقی برای آن در دست نیست. با این حال دکتر زهرا عبادی - متخصص مغز و اعصاب و فلوشیپ ام.اس – با اشاره به تازه‌ترین‌های جهان در خصوص این بیماری، تصریح کرد: موضوعات مرتبط با این بیماری پُرمبتلا، از چند وجه مورد بررسی قرار می‌گیرد اما در برابر پاسخ این سوال که علت بروز بیماری ام.اس چیست، باید بگویم که فاکتورهای  ژنتیکی و محیطی عوامل اصلی تظاهر این بیماری هستند. البته ژنتیک به این معنا که برخی افراد در مقابل ابتلا به بیماری‌های خودایمنی از جمله ام.اس مستعدتر هستند و به لحاظ منطقی نمی‌توان در این فاکتور دخل و تصرف چندانی داشت، اما فاکتورهای محیطی جزو مواردی است که در صورت تایید، می‌توان آنها تغییر داد، به همین دلیل فاکتورهای محیطی مطالعات گسترده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. به عنوان نمونه یکی از این عومل محیطی که در سال‌های اخیر مورد بررسی قرار گرفته، ویروس اثرگذاری با نام اپشتین–بار (Epstein–Barr) است که عامل مهم بروز ام‌اس شناخته و نقش آن در ابتلای افراد به این بیماری ثابت شده است.
طبیعی است وقتی چنین رابطه‌ای تایید می‌شود می‌توان سراغ مطالعات مرتبط رفت و داروهایی را مورد بررسی قرار داد که بر این ویروس و درمان آن تاثیر بگذارند. یا حتی طراحی و ساخت واکسن‌هایی را در دستور کار قرار داد که از ابتلا به این ویروس جلوگیری کنند در نهایت بر میزان بروز بیماری ام.اس تاثیر داشته باشد.

نسخه غدایی

در مورد تغذیه و تاثیر آن بر کُند شدن سرعت پیشرفت بیماری ام.اس نظرات بسیار متفاوتی وجود دارد، مثل اینکه در کشور ما همواره توصیه می‌شود افراد مبتلا به این بیماری، مواد غذایی با طبع سرد را محدود و غذاهای دارای طبع گرم را بیشتر مصرف کنند که البته هیچ نظریه علمی تایید شده‌ای در این خصوص وجود ندارد، این ‌در‌حالی‌است که به گفته دکتر عبادی در تمام جهان، صاحبنظران روی رژیم غذایی مدیترانه‌ای اتفاق نظر بیشتری دارند؛ این الگوی غذایی سرشار از فیبر، میوه، سبزیجات و پروتئین متوسط در کنترل بیماری‌های بسیاری ازجمله ام.اس نقش موثری دارد به این معنا که هرچه رژیم غذایی حاوی نمک و چربی کمتر بوده و از فست‌فودها به دور باشد، فاکتورهای التهابی را کاهش داده و در مقابل برای کنترل و پیشگیری ام.اس بسیار اثربخش خواهد بود.

تله آلودگی هوا

یکی از بحث‌های پررنگی که در سال‌های اخیر به عنوان فاکتور محیطی موثر بر بیماری ام.اس مورد توجه قرار گرفته آلودگی هوا است. مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد آلودگی هوا در افزایش بروز بیماری‌های خودایمنی از جمله ام.اس نقش چشمگیری دارد. از این رو دکتر عبادی نسبت به اجرای برنامه‌های پیشگیرانه از سوی دولتمردان به مننظور کنترل آلاینده‌ها و میزان آلودگی هوا تاکید داشته و افزود: اگرچه منع حضور افراد مبتلا به ام‌اس در محیط آلوده به تایید قطعی جوامع علمی نرسیده است، اما توصیه می‌شود این افراد تا حد امکان در معرض مداوم هوای آلوده قرار نگیرند چراکه بدون شک، آلاینده‌ها در بروز و تشدید علائم ام.اس تاثیر دارند. ضمن اینکه بهتر است این افراد سیستم ایمنی بدن خود را برای مواجهه با آلودگی هوا تقویت کنند. رژیم غذایی پُرسبزیجات یکی از راهکارهایی است که با تقویت سیستم ایمنی بدن، اثرات منفی آلاینده‌ها را کاهش می‌دهد.

سبک زندگی طلایی

یکی از مهمترین ضروریات برای افراد مبتلا به بیماری ام.اس تغییر سبک زندگی آنها است. دست کم هفته‌ای 3 مرتبه ورزش 30 دقیقه‌ای و رژیم غذایی سالم در کنار دارودرمانی، نقش بسیار پررنگی در کنترل بیماری ام.اس دارد.
دکتر زهرا عبادی می‌گوید به این ترتیب سیستم قلبی و عروقی و همچنین سیستم ایمنی افراد مبتلا تقویت شده و در مواجهه با آلاینده‌ها و انواع ویروس‌ها مقاوم‌تر ظاهر می‌شوند.

از گرما دوری کنید

دمای هوا بر میزان بروز علائم ام.اس موثر است. زهرا عبادی با بیان این جمله خاطرنشان کرد: اغلب مبتلایان به ام.اس در پی افزایش دما به هر علتی از گرمای هوا گرفته تا حمام آب گرم، با تشدید علائم قبلی این بیماری روبه‌رو می‌شوند. البته باید بگویم این به معنای حمله‌های ام‌اس نیست؛ در واقع گرما، در مسیرهای عصبی تغییراتی را ایجاد کرده، سرعت انتقال اطلاعات را تحت تاثیر قرار می‌دهد و علائم قبلی بیمار را تشدید می‌کند. از این‌رو مصرف بیشتر مایعات (در صورت نداشتن مشکل کلیوی حداقل 8 لیوان در روز)، محدود کردن حضور در هوای گرم و اجتناب از حمام آب گرم، نکات مهمی هستند که باید مورد توجه بیماران مبتلا به ام.اس قرار بگیرد.
 

ام‌اس بیماری جوانان است 

آیا در دوره خاصی از زندگی افراد، علائم و حمله‌های بیماری ام.اس ظهور می‌کند؟ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال، فاکتور سن را موثر دانست و ادامه داد: معمولا ام.اس بیماری جوانان است و در بازه سنی 20 تا 40 سال و البته در میان زنان بیشترین شیوع را دارد چراکه اغلب، زنان به دلیل تفاوت‌های سیستم ایمنی‌شان نسبت به مردان، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی هستند. دکتر عبادی که تا حدودی هورمون‌های زنانه و بیشتر از آن سیستم ایمنی زنان را عامل شیوع ام.اس در میان این گروه از جامعه معرفی کرد پاسخ به این سوال را که با توجه به دخیل بودن فاکتور ژنتیک در ابتلا به ام‌اس، آیا امکان غربالگری به منظور پیش‌بینی زمان بروز این بیماری وجود دارد منفی دانست و تصریح کرد: غربالگری اعضای خانواده به منظور تعیین زمان بروز بیماری وجود ندارد، اما با این احوال به سایر اعضای خانواده فرد مبتلا توصیه می‌شود فاکتورهای قابل تغییری را که منجر به بروز این بیماری می‌شوند، کنترل کنند. به عنوان مثال توصیه اکید می‌شود مصرف ویتامین D را جدی بگیرند، ورزش کنند و از اضافه وزن و استعمال سیگار و دخانیات به طور جدی اجتناب کنند.
 

ام اس یک بیماری با ماهیت غیر قابل پیش‌بینی است به همین دلیل هیچ دو نفری در دنیا شبیه به هم علائم ام‌اس را بروز نمی‌دهند، بنابراین با اطمینان نمی‌توان گفت در پی ابتلای یکی از اعضای خانواده، نفر یا نفرات بعدی خانواده هم به بیماری ام‌اس مبتلا می‌شوند و یا اینکه در صورت ابتلا، علائم دو فرد از یک خانواده شبیه یکدیگر خواهد بود، بلکه باید به این نکته واقف بود که فاکتورهای شخصی هر فرد در بروز و سیر این بیماری تاثیرگذار است.
 

نقش پر رنگ افسردگی

اثبات شده است که اضطراب، افسردگی و مواجهه دائم با استرس بر کنترل بیماری ام‌اس بسیار اثر دارد. دکتر عبادی با تایید این موضوع به مبتلایان توصیه کرد در کنار درمان دارویی، به طور حتم از نظر روحی تحت نظر و کنترل قرار بگیرند.
 

یک نسخه کلی

طی سال‌های اخیر تعداد مبتلایان به ام‌اس افزایش پیدا کرده و بی‌شک سبک زندگی‌های امروزی بر این روند افزایشی اثرگذار است. از این رو دکتر عبادی در قالب یک نسخه کلی خطاب به افراد به خصوص زنان جوان 3 توصیه مهم را مطرح و تاکید کرد: پیشنهاد می‌کنم با توجه به سبک زندگی‌های امروزی که میزان تحرک افراد به خصوص شاغلین را بسیار کاهش داده است، در کنار کنترل استرس، ورزش را جدی بگیرید؛ یک ورزش کششی هوازی که منجر به تغییر ریتم ضربان قلب شود و دست کم 3 مرتبه در هفته و هر مرتبه حداقل 30 دقیقه به طول انجامد، ضمن اینکه از مصرف انواع دخانیات فاکتور بگیرید تا تاثیر واضح آن را بر کاهش بروز بیماری ام‌اس ببینید.

ام‌اس در ایران

به نظر می‌رسد بروز ام‌اس در ایران در حال افزایش است، نه فقط به دلیل بهبود ابزارهای تشخیص این بیماری بلکه به گفته دکتر عبادی بعد از کرونا میزان ابتلا به این بیماری روند رو به رشدی به خود دیده ضمن اینکه در میان ساکنان شهرهای صنعتی مثل تهران آمار ابتلا به ام‌اس بالاتر رفته است.
با این توضیح باید به این نکته اشاره کرد که شاید نتوان با قطعیت اولین علامت بروز ام‌اس را ذکر کرد، اما می‌توان گفت: بیماری ام‌اس گستره‌ای از علائم را در بر می‌گیرد و تاری دید، گزگز دست و پا و کاهش قدرت آنها از بارزترین علائم آغاز این بیماری است. البته تشخیص این علائم باید توسط متخصص مغز و اعصاب و در مرحله بعد فلوشیپ ام‌اس انجام شود. بهترین ابزار تشخیص هم ام‌.آر‌.آی سر و گردن است که بر اساس نتیجه آن، علائم بالینی و شرح حال بیمار می‌توان بروز یا عدم بروز بیماری ام‌اس را تایید کرد تا در صورت تشخیص مثبت، درمان‌های کنترل‌کننده آغاز شود.

دکتر عبادی در پایان ابراز امیدواری کرد و گفت: هرچند در حال حاضر در سطح جهان درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما خوشبختانه در ایران نسبت به 10 تا 20 سال گذشته، پیشرفت شگرفی در روند درمان بیماری ام‌اس داشته‌ایم و داروهایی که وارد بازار دارویی کشورمان می‌شود و در دسترس بیماران قرار می‌گیرد، داروهای بسیار خوب و موثری هستند.