سازمان همکاری شانگهای؛ مسیری نوین به سوی خودکفایی منطقه‌ای

به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، بیست و سومین نشست روسای دولت‌های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به میزبانی دولت پاکستان امروز در شهر اسلام‌آباد گشایش می‌باید. سید محمد اتابک وزیر صنعت، تجارت و معدن کشورمان ریاست هیات جمهوری اسلامی ایران را در این نشست برعهده خواهد داشت.

در دهه‌های اخیر، کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای با چالش‌هایی در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی و انرژی مواجه بوده‌اند که بسیاری از آن‌ها به همکاری‌های بین‌المللی برای مدیریت نیاز داشته است. اما با تقویت همکاری‌های درونی، این سازمان می‌تواند به یک جایگزین مؤثر برای تأمین نیازهای استراتژیک کشورهای عضو تبدیل شود. از همکاری‌های دفاعی و امنیتی تا تبادلات اقتصادی و انرژی، سازمان همکاری شانگهای می‌تواند نقش مهمی در کاهش وابستگی به نهادهای بین‌المللی ایفا کند و قدرت بیشتری به کشورهای عضو برای مقابله با چالش‌های منطقه‌ای و جهانی ببخشد.

از این منظر، گسترش همکاری‌های چندجانبه در درون سازمان همکاری شانگهای نه تنها موجب تقویت استقلال اقتصادی و امنیتی اعضا خواهد شد، بلکه می‌تواند نقش این سازمان را به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در نظم جهانی افزایش دهد.

تقویت همگرایی اقتصادی

یکی از دستاوردهای مهم سازمان شانگهای که با اتکا به همکاری‌های میان اعضا شکل گرفته، توسعه همکاری‌های اقتصادی است. این سازمان با تشکیل چارچوب‌هایی برای تجارت آزاد، سرمایه‌گذاری مشترک و اجرای پروژه‌های زیرساختی توانسته روابط اقتصادی میان اعضا را بهبود بخشد. گسترش همکاری فی مابین در پروژه‌های زیرساختی مشترک در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و فناوری اطلاعات توانسته است تا حد بسیار زیادی نیاز کشورهای عضو به حمایت مالی و فنی از دیگر نهادهای بین‌المللی مانند بانک جهانی یا صندوق بین‌المللی پول و همچنین کشورهای اروپایی و آمریکایی را کاهش دهد.

چین و روسیه به عنوان دو قدرت بزرگ جهان در سازمان شانگهای، توانسته اند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. همکاری‌های اقتصادی میان این دو با کشورهای آسیای مرکزی و همچنین جمهوری اسلامی ایران به ایجاد یک شبکه اقتصادی قدرتمند در داخل سازمان منجر شده است. این همکاری‌ها نه تنها به توسعه داخلی کشورهای عضو کمک کرده، بلکه وابستگی آن‌ها به بازارها و نهادهای بین‌المللی دیگر را نیز کاهش چشمگیری داده است.

امنیت منطقه‌ای و همکاری‌های دفاعی

سازمان شانگهای همچنین به عنوان یک نهاد امنیتی و دفاعی در کاهش وابستگی کشورهای عضو به دیگر سازمان‌های امنیتی بین‌المللی ایفای نقش می‌کند. همکاری‌های امنیتی میان اعضای سازمان شانگهای به ویژه در زمینه مقابله با تروریسم، افراط‌گرایی و قاچاق مواد مخدر، یکی از اولویت‌های اصلی این سازمان به شمار می رود و همین امر به گسترش همکاری ها میان کشورهای عضو در این زمینه ها و در نتیجه افزایش توانایی آنها برای مقابله با تهدیدات امنیتی منجر شده است.

رزمایش‌های مشترک نیز به تقویت توانایی‌های نظامی و هماهنگی دفاعی بین اعضای این سازمان کمک کرده است. این همکاری‌ها می‌تواند به کشورهای عضو کمک کند تا امنیت منطقه‌ خود را بدون نیاز به دخالت یا حمایت سازمان‌های بین‌المللی تقویت کنند. همچنین، ایجاد سازوکارهای امنیت جمعی در داخل سازمان همکاری شانگهای می‌تواند وابستگی کشورهای عضو به نهادهایی مانند شورای امنیت سازمان ملل را که عملکرد آن همواره به دلیل حق وتوی اعضای اصلی با سوال جدی مواجه است، کاهش دهد.

همکاری‌های فرهنگی و دیپلماتیک

یکی دیگر از حوزه‌های مهم که سازمان شانگهای توانسته در آن نقش موثری ایفا کند، تقویت روابط فرهنگی و دیپلماتیک میان اعضاست. سازمان شانگهای با ایجاد بسترهایی برای تبادل فرهنگی، آموزشی و علمی، همکاری‌های اجتماعی و فرهنگی را میان اعضا تقویت کرده که این همکاری‌ها به نزدیکی بیشتر ملت‌ها و دولت‌های عضو کمک شایانی کرده است.

علاوه بر این، دیپلماسی چندجانبه از طریق سازمان همکاری شانگهای توانسته است کشورهای عضو را قادر سازد تا مواضع مشترک خود را در نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل یا گروه ۲۰ مطرح کنند. این هماهنگی دیپلماتیک می‌تواند به تقویت نقش و جایگاه اعضای سازمان در سطح بین‌المللی کمک کرده و آن‌ها را در چانه‌زنی‌های جهانی توانمندتر سازد.

انرژی و توسعه پایدار

بخش انرژی نیز یکی از حوزه‌های کلیدی همکاری‌های میان اعضا است و ظرفیت آن را نیز دارد که توجه بیشتری را نیز به آن مبذول نماید. بسیاری از کشورهای عضو سازمان شانگهای، از جمله ایران تولیدکنندگان بزرگ انرژی هستند. این کشورها می‌توانند با همکاری‌ در این زمینه، نیاز خود به بازارهای بین‌المللی را کاهش داده و به تبادل انرژی در داخل سازمان بپردازند.

توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست نیز زمینه همکاری حائز اهمیت دیگری است؛ همکاری در زمینه‌های زیست‌ محیطی، انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه اقتصادی پایدار می‌تواند به کشورهای عضو کمک کند تا بدون نیاز به حمایت‌های گسترده خارجی به اهداف توسعه پایدار دست یابند.

همه ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای آنچنان که برشمرده شد، نشان می‌دهد این سازمان در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی، دیپلماتیک و فرهنگی می‌تواند به یک نهاد قدرتمند منطقه‌ای تبدیل شود و با افزایش همکاری‌های درونی میان اعضا، نیاز کشورهای عضو به دیگر سازمان‌های بین‌المللی به حداقل برسد. این سازمان می‌تواند با افزایش همکاری‌های اقتصادی و امنیتی، تقویت روابط فرهنگی و علمی و توسعه منابع انرژی داخلی به اعضای خود این امکان را بدهد که استقلال بیشتری در سیاست‌ها و برنامه‌های خود داشته باشند و در چالش‌های بین‌المللی نقش فعالی ایفا کنند.

جمهوری اسلامی ایران در کنار ۹ کشور دیگر شامل روسیه، چین، هند، پاکستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و بلاروس عضو دائم این سازمان هستند.

ایران در جریان بیست و سومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای در «دهلی‌نو» به شکل رسمی به عنوان نهمین عضو اصلی این سازمان مهم منطقه‌ای پذیرفته و معرفی شد.