هزار روز طلایی برای شروع سلامتی

به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، حال بیمه سلامت با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی،  طرحی را با عنوان «هزارروز طلایی» از اسفندماه سال گذشته به صورت پایلوت اجرا کرده است به همین منظور با فرشید عابدی معاون پیشگیری سازمان بیمه سلامت به گفتگو پرداختیم.

بیمه سلامت در بحث پیشگیری و کاهش ریزفاکتورهای آسیب زا در سلامت روان و جسم کودکان طرحی را با نام هزار روز طلایی اجرایی کرده است. علت اجرای چنین طرحی چیست؟

در بحث پیشگیری با پنج سطح و البته در برخی منابع با شش سطح رو به رو هستیم. سطح اول آن که به پیشگیری نخستین یا ابتدایی معروف است کمتر مورد توجه قرار گرفته است، در پیشگیری نخستین تلاش می شود اساسا فاکتور خطری در انسان ایجاد نشود.این سطح از پیشگیری برای گروه سنی صفر تا هشت سال است. سالهای اول زندگی در پیشگیری نخستین را گاها پیشگیری آغازین می گویند که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

مثالی دارید که گویای پیشگیری نخستین در کودکان باشد؟

برای کاهش اضطراب در جامعه ما به یک پیمان همگانی نیاز داریم به طوری که مادران باید هم قسم شوند که کودکان زیر 2 سال، صفحه تلویزیون یا موبایل نگاه نکنند، 2 تا 5 سال فقط یک ساعت حق تماشای تلویزیون یا صفحه رایانه و یا موبایل را در حضور مادر یا پدر داشته باشد و در سنین بعد آن نیز زمانبندی خودش را دارد که یکی از کارهای بسیار مفید در پیشگیری نخستین است یعنی خانواده مانع می شود که اصلاً عامل اضطرابی یا فاکتور خطر برای کودک ایجاد شود.

پس هزار روز اول زندگی با همان «هزار روز طلایی» برای کاهش فاکتورهای خطر در زندگی کودکان طراحی شده است؟

بله. بخشی از پیشگیری نخستین که معمولاً تا سن ۲ سال است را پیشگیری آغازین می گویند که به سال های اولیه زندگی مرتبط است یعنی 270 روز رشد جنین در شکم مادر و دو 365 روز که روی هم 1000 هزار اول زندگی را تشکیل می دهد که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر هم مورد توجه قرار گرفته است چرا که بیشترین اثربخشی را در پی دارد. به عنوان مثال طبق تحقیقات جهانی اگر بتوانیم در این هزارروز اول زندگی میکروارگانیسم های روده ای را با رژیم غذایی سالم و مناسب به سمت میکروبیوتای روده ای خوب ببریم در دوران سالمندی آلزایمر کمتر می شود در این زمینه والدین عزیز باید مانع از مصرف غذاهای فوری و فرآوری شده توسط کودکان خود شوند و می توانند از کارشناسان تغذیه مراکز جامع سلامت در شهر ها و روستاها برای رژیم غذایی سالم کمک بگیرند.

به عدم استفاده از صفحه های نمایشگر به ویژه موبایل برای کودکان اشاره کردید، این امر به خاطر دوری از عوامل استرس زا است؟

مطالعاتی که برای دوری از اسکرین ها «صفحه های نمایشگر» انجام شده فقط عوامل استرسی نیست چرا که استفاده از صفحه های نمایشگر مثل تلویزیون و موبایل برای کودکان زیر دو سال تاثیر دومی هم دارد به این معنا که کودک کمتر به مادر نگاه می کند و کمتر احساس و لطافت مادرانه را درک می کند به همین دلیل است که برای کودکان دو تا پنج سال می گویم حتما درکنار والدین بویژه مادر به تصاویر نمایشگر ها نگاه کنند.

یکی از دلایلی که در عصرحاضر استفاده از نمایشگرها برای سرگرمی کودکان بیشتر استفاده می شود بخشیدن فرصتی به مادر برای انجام کارهای دیگرش است! حال در این طرح منع استفاده بیان شده، بیشتر توضیح می دهید؟

موضوع  آغوش مادر است؛ کودکی که صفحه نمایشگر نگاه می کند در آغوش مادر نیست به طور معمول کودک را داخل روروئک می نشانند و جلوی تلویزیون قرار می دهند تا مثلا انیمیشن نگاه کند این طرح می خواهد تغییرنگاهی در سبک زندگی مادران امروزی ایجاد کند تا آغوش گرم مادر برای کودکان نهادینه شود و این امر میسر نمی شود به جز حذف عواملی که مانع از ایجاد این حالت می شود.

اکنون با چه معضلی رو به رو هستیم که سبب ایجاد این طرح شده است؟

مطالعات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است به ویژه در خصوص استفاده از گوشی های همراه هوشمند که درآن سطح ساعتی وجود دارد به نام «زمانی که اعتیاد آور» است. مطالعات نشان می دهد، استفاده بیش از چهار ساعت در روز از تلفن همراه اعتیاد محسوب می شود، افرادی که از تلفن همراه به کرات استفاده می کنند بعداً دچار اختلالات اضطرابی، افسردگی و گوشه گیری می شوند و در این میان اگر افرادی از کودکی به استفاده از تلفن همراه عادت کنند در آینده دچار سردرد و تا 25 درصد سبب ایجاد اختلالات خواب خواهند شد.

با توجه شرایط جامعه و در دسترس قرار دادن تلفن همراه برای کودکان آسیب های بسیاری در کمین بچه ها است؟

متاسفانه بله. در زمان کرونا دانش آموزان مجبور بودند به جای حضور در مدرسه به صورت فیزیکی، آنلاین از طریق تلفن همراه در کلاس درس شرکت کنند که همین امر سبب شده میزان نزدیک بینی دو برابر شود و همین عوامل سبب شده با افزایش سن، کودکان مشکلات شان بیشتر شود.

حالا چرا سازمان بیمه گر مثل بیمه سلامت به این امر ورود پیدا کرده است؟

چون هزینه های درمان به شدت بالا رفته و بیماری‌های‌ صعب العلاج افزایش پیدا کرده است برای کنترل هزینه ها  و ارتقا سلامت آحاد جامعه، پیشگیری بهترین اقدام است که هم توصیه دینی شده و هم توصیه های علمی فراوان وجود دارد. به همین دلیل پیشگیری در سازمان مهم تلقی شده است. در برنامه هفتم توسعه نیز با پیشنهاد سازمان بیمه سلامت و همراهی نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهش‌های مجلس، بند چ ماده ۷۳ آورده شده است  طبق این بند، سازمان های بیمه گر پایه سلامت مکلف هستند 5 درصد از اعتباراتشان را به پیشگیری اختصاص دهند که بیمه سلامت وارد این مسیر شده است. تلاش درجهت جلوگیری از ایجاد فاکتور خطر محقق نمی شود مگر با اطلاع رسانی از سوی رسانه های ملی، مجازی و مکتوب تا با ارائه آگاهی به مادران در بحث پیشگیری نخستین، فرهنگسازی و رفتارهای درست نهادینه شوند.  

برای اجرای پایلوت این طرح شهرستان کهنوج مد نظر قرار گرفته است آیا دلایل خاصی برای انتخاب این شهرستان وجود داشت؟ با توجه به اینکه معمولاً در کلان شهرها کودکان بیشتر در معرض استفاده از نمایشگر ها هستند؟!

پروژه پیشگیری نخستین، سال گذشته توسط دانشگاه علوم پزشکی کرمان و بیمه سلامت طراحی شد و در اسفندماه به طور رسمی در شهرستان کهنوج کلید خورد. حال چرا کهنوج؟ اول آنکه محدود شهرستان مشخص و کوچک بود و شاخص های اثربخشی برنامه مانند درصد مادران با دیابت بارداری، افسردگی مادر بعد از زایمان، درصد زایمان طبیعی، مصرف شیر مادر توسط کودک، تعداد مرتبه مصرف آنتی بیوتیک توسط مادر و کودک راحت تر ارزیابی می شود، برای دستیابی به نتیجه باید بازه زمانی یکساله طی شود تا ببینم تاثیرات چقدر اثر گذار بوده است. پس از کهنوج طرح هزار روز طلایی در زرند در استان کرمان و شهرستان زهک در استان سیستان و بلوچستان شروع گردید و در حال حاضر شش دانشگاه علوم پزشکی،  تقاضای پیاده سازی طرح را در یکی از شهر های زیر مجموعه خود ارائه داده اند که انشاءالله به تدریج این طرح کشوری خواهد شد.

چرا از ابتدا یکی از شهرستان های تهران برای پایلوت این طرح مد نظر قرار نگرفته است؟ با توجه به اینکه استفاده از تلفن های هوشمند در شهرستان ها و مناطق کم برخوردارتر در کودکان کمتر دیده می شود؟

حرف شما درست است. این پروژه بسیار  بزرگ است و ارگان های مختلفی را هم درگیر کرده است اما در ابتدا در نظر داشتیم اول استقبال مردم از این طرح را محک بزنیم و دوم نگاهی هم به مناطق محروم داشته باشیم. تمام این طرح ها بر روی نظام شبکه صورت می گیرد و نیاز به هماهنگی های بین بخشی دارد، در شهرستان قابلیت بهتری برای اجرا وجود دارد به طوری که از سه ماه اول بارداری مادر تحت پوشش این طرح قرار می گیرد و مشخص است چه تعداد مادر و کودک زیر دو سال در فرایند این طرح حضور دارند.

ارائه این آموزش ها چقدر می تواند در والدین اثر گذار باشد؟

یکی دیگر از مزیت های هزار روز اول زندگی آن است که معمولاً والدین تا دوسالگی فرزندشان نظر و توصیه های متخصصان را موبه مو اجرا می کنند چراکه نصیحت پذیر هستند و اگر می خواهیم سبک زندگی سالم را در زندگی کودکان نهادینه کنیم باید از این دوران کلید بزنیم. هنگامی که کودک بزرگ تر می شود والدین نسبت به تغذیه کودک ساده انگار تر می شوند اما در دوسال اول زندگی کودک، کاملا به حرف متخصصان عمل می کنند. نکته دوم اهمیت به بهداشت روان است که روان مادر، پدر و کودک مد نظر قرار دارد. احساس آرامش و امنیت برای کودک فقط در کنار والدین به ویژه مادر ایجاد می شود برای همین تاکید داریم اگر کودکان دو تا پنج سال تلویزیون تماشا می کند در کنار مادر این کار صورت گیرد.

خبرنگار: محدثه جعفری