از حلب تا دمشق راهی نبود!

به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، تحلیلگران می‌گویند، در منطقه‌ای که «از قبل آتش گرفته است»، با پیشروی معارضین مسلح و فتح دمشق، فشارسنج پویایی قدرت در حال تغییر است که بر کشورهایی مانند ایران، ترکیه، روسیه و ایالات متحده نیز تأثیر می‌گذارد.
در نگاه اول شاید منازعه جاری برندگان و بازندگانی دارد اما زمین سوریه هیچ پیروزی پایداری را برای هیچ طرفی ثبت نکرده است، حتی امروز بازیگرانی که از واگذاری قدرت توسط بشار اسد خوشحال هستند با نگرانی به آینده چشم دوخته و با ابهام به مسیر پیش رو می‌نگرند.
ماهیت متکثر مخالفان دولت سوریه که امروز به قدرت رسیدند با شبکه‌ای از تعارض‌های پیچیده، دوران‌ گذار به سوریه‌ای جدید و دولت‌سازی در این کشور پس از تخریب یک ساختار 60‌ساله حکومتی، بخشی از ابهاماتی است که می‌تواند آینده سوریه را با آسیب‌هایی مواجه کند.
بازیگران اصلی منطقه (اسرائیل، ایران و ترکیه) همگی در آنچه که بر سوریه خواهد گذشت نقش آفرینی خواهند کرد. این امواج نه‌تنها بر خاورمیانه، بلکه بر قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده و روسیه نیز تأثیر خواهد گذاشت. این را نیویورک تایمز می‌نویسد.
ناظران بین‌المللی، نبرد برای سوریه را مبارزه بسیار مهم‌تری از جنگ غزه برای تسلط بر یک چهارراه منطقه‌ای می‌دانند که بر کل خاورمیانه تأثیر می‌گذارد.
به موازات ایران و روسیه که اعضای خود را از سوریه خارج کردند، امریکا نیز شهروندانش را یک روز پیش از رسیدن شورشیان به دمشق، تشویق به خروج کرد. واشنگتن بیش از یک دهه است که نمی‌داند در مورد سوریه چه کاری انجام دهد، ایالات متحده پس از اینکه روسیه در سال 2015 اقدام به مداخله نظامی در سوریه کرد، سیاست خود را تغییر داده است. اکنون، واشنگتن با لحظه‌ای از‌ گذار بین دو دولت روبه‌روست، تا جایی که رئیس‌جمهوری آینده، دونالد ترامپ، زمانی از سوریه به عنوان «شن و مرگ» یاد کرده است.
مشخص نیست، بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تأثیرگذار در سوریه چقدر زمان دارند تا با توجه به وضعیت ناآرام در میدان عمل کنند.
مخالفان مسلح پس از تصرف شهرهای شمالی و جنوبی سوریه، وارد دمشق شدند و دولت این کشور به ریاست «بشار اسد» خاتمه پیدا کرد.
معارضین پس از پیشروی‌های چند روز اخیر خود که ابتدا از حلب آغاز شد و به حماه رسید، روز شنبه از جنوب سوریه حرکت خود را به سمت دمشق آغاز کردند و صبح یکشنبه پس از تسلط بر حمص، وارد پایتخت سوریه و بر آن مسلط شدند. وبگاه قطری العربی الجدید گزارش داد مخالفان مسلح پس از اینکه موفق شدند بامداد یکشنبه از چندین محور وارد اکثر محله‌های شهر حمص شوند، بدون هیچ نشانه‌ای از استقرار ارتش سوریه وارد پایتخت شدند.

بیانیه مخالفان مسلح از تلویزیون سوریه
مخالفان مسلح با حضور در تلویزیون سوریه، بیانیه‌ای را قرائت و از تسلط بر دمشق خبر دادند. آنها مدعی شدند: سوریه آزاد شده مشتاق تقویت روابط خود با همه کشورهای برادر و دوست بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک است. ما به دنبال ایفای نقش سازنده در منطقه و جهان برای دستیابی به امنیت و ثبات خواهیم بود.

درخواست جولانی برای حفاظت از نهادهای دولتی سوریه
«احمد الشرع» معروف به «ابومحمد الجولانی» سرکرده هیأت تحریرالشام پس از تصرف دمشق بر ضرورت حفاظت از نهادهای دولتی سوریه تأکید کرد. «ابو محمد الجولانی»، دستوراتی را به تمام نیروهای نظامی در شهر دمشق صادر کرد و از آنها خواست که به نهادهای عمومی نزدیک نشوند. او همچنین گفت این نهادها تا زمان تحویل رسمی تحت نظارت نخست‌وزیر خواهند بود تا رسماً تحویل داده شوند. «هادی البحره» رئیس ائتلاف مخالفان سوریه نیز به الجزیره گفت مخالفان برای توافق بر سر مرحله بعدی با کشورهای عربی و اروپایی و سازمان ملل نشست برگزار خواهند کرد.

بشار در مسکو
«بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه از طریق فرودگاه بین‌المللی دمشق که توسط ارتش و نیروهای امنیتی تخلیه شده بود، سوریه را ترک کرد.
شبکه یک تلویزیون روسیه از کرملین نقل کرد که بشار اسد و اعضای خانواده‌اش در مسکو حضور دارند. بنابر این گزارش، روسیا الیوم به نقل از خبرگزاری تاس گزارش داد: بشار اسد به همراه خانواده‌اش وارد مسکو شده است.
در پی گمانه زنی‌های متعدد از محل حضور بشار اسد، یک منبع در کرملین شامگاه یکشنبه اعلام کرد که بشار اسد به همراه خانواده‌اش وارد مسکو شده و روسیه به آنها حق پناهندگی داده است.
شبکه یک تلویزیون روسیه نیز به نقل از کرملین اعلام کرد که بشار اسد و خانواده‌اش در مسکو هستند.
انتشار خبر حضور اسد در روسیه پس از آن صورت گرفته است که رسانه انگلیسی رویترز مدعی شده بود ممکن است هواپیمای حامل «بشار اسد» در هنگام تلاش برای خروج از سوریه سقوط کرده و این مقام سوری کشته شده باشد.

طمع جولانی نتانیاهو
بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با اشاره به تحولات سوریه و پایان دولت این کشور، این اتفاق را فرصت مهمی برای تل‌آویو دانست. نتانیاهو در جریان بازدید از کوه بنتال در مرز اسرائیل با سوریه در جولان اشغالی گفت: اجازه نمی‌دهیم هیچ نیروی متخاصمی در مرزهای ما مستقر شود. تحولات سوریه را به دقت رصد خواهیم کرد و برای حفاظت از مرزها و تأمین امنیت خود هر کاری لازم باشد انجام خواهیم داد.
نتانیاهو گفت: رفتن اسد فرصت‌های جدیدی برای اسرائیل ایجاد می‌کند، اما موضوع بدون خطر نیست. نخست‌وزیر اسرائیل مدعی شد: «ما قبل از هر چیز برای محافظت از مرز خود اقدام می‌کنیم. این منطقه برای نزدیک به 50 سال توسط یک منطقه حائل که در سال 1974 مورد توافق قرار گرفت، تحت کنترل بوده است. این توافق شکست خورده است چر اکه سربازان سوری مواضع خود را رها کرده اند».
اما آمیچای چیکلی، وزیر امور دیاسپورا رژیم صهیونیستی با احتیاط بیشتری موضع گرفت. او گفت که پیشرفت‌های مخالفان در سوریه برای اسرائیل نباید دلیلی برای جشن گرفتن ایجاد کند و او خواستار تجدید کنترل اسرائیل بر کوه هرمون در بلندی‌های جولان اشغالی و ایجاد یک منطقه حائل جدید شد. به نقل از اسرائیل هیوم، وی گفت: «اکنون بیشتر سوریه تحت کنترل سازمان‌های وابسته به القاعده و
داعش است».

امریکا:با کردها هماهنگیم
رئیس‌جمهوری منتخب امریکا مدعی شد حامی اصلی دولت «بشار اسد» در سوریه، «ولادیمیر پوتین» بوده و قطع حمایت روسیه موجب سقوط دولت او شده است. او در اظهاراتی که ارتباط آن با تحولات سوریه روشن نیست، مدعی شد: روسیه و ایران از جنگ اوکراین و اقدامات اسرائیل آسیب دیده‌اند.کاخ سفید هم اعلام کرد اولویت‌های امریکا در سوریه اکنون این است که اطمینان حاصل شود تحولات این کشور باعث احیای داعش یا منجر به فاجعه انسانی نمی‌شود. «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی امریکا در بیانیه‌ای عنوان کرد: ما مستقیماً و با همکاری نیروهای دموکراتیک سوریه و کردها اقداماتی را انجام خواهیم داد تا اطمینان حاصل کنیم که این اتفاق نخواهد افتاد.
 
سازمان ملل همچنان در پی ثبات
گیر پدرسن، نماینده سازمان ملل در سوریه در واکنش به اتفاقات سوریه گفت: «آنچه مهم است این است که بتوانیم موقعیتی را پیدا کنیم که در آن راه سیاسی برای خروج از این موضوع وجود داشته باشد و این راه سیاسی باید بسیار متفاوت از آنچه قبلاً بوده، باشد، باید فرآیندی باشد که همه را در برگیرد. ما واقعاً باید بر نیاز به وحدت و ثبات تمرکز کنیم، جایی که سوریه بتواند حاکمیت خود را بازگرداند. در قلمرو آن زخم‌های زیادی وجود دارد که باید درمان شوند».

ترکیه: دولت جدید با چالش های زیادی روبه‌رو است
در همین حال وزیر خارجه ترکیه گفت: دوران بی‌ثباتی در سوریه که 14 سال به طول انجامید، به پایان رسیده است. «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه در نشست خبری در دوحه تأکید کرد: تمامیت ارضی سوریه باید حفظ شود. با تمام اقلیت‌ها در سوریه باید یکسان و بدون تبعیض رفتار شود. نهادهای دولتی باید حفظ شود و از ثبات در آنجا حمایت خواهیم کرد. نباید اجازه داده شود که سازمان‌های تروریستی از وضعیت کنونی سوریه سوء‌استفاده کنند. باید اطمینان حاصل کنیم که پ‌ک‌ک و داعش از شرایط کنونی در سوریه سوء‌استفاده نکنند. شبه‌نظامیان پ‌ک‌ک را نمی‌توان یک موجودیت مشروع در سوریه تلقی کرد.
فیدان گفت: درباره تحولات اخیر سوریه با کشورهای عربی و طرف امریکایی برای تضمین ثبات گفت‌وگو کردیم. ما با طرف امریکایی در تماس هستیم و آنها از حساسیت موضع ما در قبال پ‌ک‌ک آگاه هستند.
وی گفت: روند انتقالی باید به آرامی و بدون آسیب رساندن به مردم سوریه انجام شود. همه ابزارها را برای کمک به دولت جدید سوریه برای غلبه بر مشکلات اقتصادی و سایر مشکلات فراهم خواهیم کرد. دولت جدید با چالش‌های زیادی مواجه است، بنابراین امیدوارم آنها برای مقابله با چالش‌هایشان با یکدیگر همکاری کنند. سوریه نباید تهدیدی برای هیچ یک از همسایگان خود باشد. ما به همکاری با کشورهای همسایه و دولت جدید سوریه برای بازسازی و رسیدگی به مشکلات اقتصادی آن ادامه خواهیم داد.
وی تأکید کرد: آنکارا از رویکرد سازنده روسیه و ایران در قبال بحران سوریه قدردانی می‌کند.وزیر امور خارجه ترکیه اظهار کرد: نیروهای مخالف سوری متشکل از گروه‌های مختلف هستند، اما مکانیسم هماهنگی در روزهای آینده بهبود خواهد یافت.
وزیر امور خارجه ترکیه در حاشیه نشست دوحه فروم افزود: با کشورهای عربی، از جمله عربستان سعودی، قطر، عراق، مصر و اردن دیدارهایی داشتیم و از رویکردهای سازنده این کشورهای برادر تشکر می‌کنیم. گفت‌وگوهایی نیز با امریکایی‌ها انجام دادیم و تأکید کردیم که همکاری با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی برای برقراری ثبات در سوریه ادامه خواهد یافت.

مسکو: اسد پس از مذاکره با مخالفان استعفا کرد
روسیه هم در واکنش به ترک سوریه توسط بشار اسد اعلام کرد که اسد پس از گفت‌و‌گو با طرف‌های درگیر در مناقشه از ریاست جمهوری استعفا داده و کشور را ترک کرده است، بدون اینکه بگوید به کجا می‌رود. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای گفت: «در نتیجه مذاکرات بین اسد و تعدادی از شرکت کنندگان در درگیری در قلمرو جمهوری عربی سوریه، وی تصمیم گرفت از پست ریاست جمهوری خود استعفا دهد و کشور را ترک کند و دستوراتی برای ادامه انتقال مسالمت‌آمیز قدرت داد. مسکو همچنین اعلام کرد: نیروهای روسیه در پایگاه‌های خود در سوریه در حالت آماده باش هستند اما هیچ تهدیدی فوری متوجه آنها نیست. وزارت خارجه چین هم در بیانیه‌ای اعلام کرد: پکن از نزدیک تحولات سوریه را دنبال می‌کند و امیدوار است که سوریه هر چه زودتر به ثبات بازگردد.
 
چشمان نگران منطقه
خاتمه دولت سوریه در سطح منطقه هم با واکنش روبه‌رو شد. وزارت خارجه قطر هشدار داد که نباید اجازه داد سوریه پس از رفتن اسد وارد هرج و مرج شود. مصر اعلام کرد که از همه طرف‌ها در سوریه خواسته است تا توانایی‌های دولتی و نهادهای ملی را حفظ کنند. وزارت امور خارجه مصر با تأکید بر حمایت خود از مردم سوریه و حاکمیت و وحدت این کشور، گفت که اوضاع را با دقت زیادی دنبال می‌کند.

استقبال اروپا از رفتن اسد
برکناری رئیس‌جمهوری سوریه با استقبال عمده مقامات اروپایی از جمله امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه و اولاف شولتز، صدراعظم آلمان مواجه شد اما آنتونیو تاجانی، وزیر امور خارجه ایتالیا در شبکه ایکس گفت کشورش با نگرانی تحولات اوضاع در سوریه را دنبال می‌کند.

حملات اسرائیل به سوریه
در تحولات روز گذشته همچنین نیروهای ارتش اسرائیل به طور گسترده با همراهی تانک‌ها وارد منطقه قنیطره شدند. رسانه‌های عبری همچنین گزارش دادند: ارتش اسرائیل در حال پیشروی از طریق حصاری در جولان اشغالی به سمت منطقه حائل به بهانه بهبود دفاع است.
همزمان با تسلط مخالفان مسلح بر دمشق، رسانه‌ها از هرج و مرج در پایتخت این کشور خبر دادند. خبرگزاری روسی اسپوتنیک خبر داد صدای شلیک ممتد گلوله و انفجارهایی در مناطق مختلف پایتخت سوریه شنیده شد که ناشی از حملات هوایی رژیم صهیونیستی به چندین مرکز نظامی و امنیتی در پایتخت سوریه است.
رژیم صهیونیستی به سامانه‌های پدافندی سوریه در دمشق حمله کرد. رویترز هم به نقل از منابع آگاه از حمله جنگنده‌هایی که گمان می‌رود اسرائیلی باشند، به پایگاه هوایی «خلخله» در جنوب سوریه خبر داد. رادیو ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد: این رژیم به‌منظور عدم دستیابی مخالفان مسلح به انبارهای تسلیحاتی ارتش سوریه، این انبارها را بمباران کرده است. طبق این گزارش، رژیم صهیونیستی به تمام فرودگاه‌های نظامی در دمشق حمله کرده است.

علیرضا حجتی
خبرنگار