ورود اندونزی به بریکس چه تغییراتی را ایجاد خواهد کرد؟

به گزارش گروه بین الملل ایران آنلاین، اندونزی روز دوشنبه هفته جاری به طور رسمی به عضویت بریکس درآمد و بزرگترین اقتصاد جنوب شرقی آسیا و پرجمعیت ترین کشور منطقه به این بلوک پیوست. بریکس با افزایش اعضای جدید خود، اکنون به دنبال تقویت شهرت خود به عنوان جایگزینی برای گروه ۷ (متشکل از اقتصادهای بزرگ به رهبری آمریکا) است.

رولیانسیا سومیرات، سخنگوی وزارت امور خارجه اندونزی به دویچه وله گفت: ما چندین بار تکرار کرده‌ایم که بریکس یک پلتفرم مهم برای اندونزی در جهت تقویت همکاری جنوب-جنوب و کسب اطمینان از این است که صداها و آرمان‌های کشورهای جنوب جهانی به خوبی در فرآیندهای تصمیم‌گیری جهانی ارائه می‌شود.

به گفته این سخنگو، جاکارتا متعهد به مشارکت در برنامه‌های مورد بحث بریکس، از جمله تلاش برای ارتقای انعطاف پذیری اقتصادی، همکاری‌های فناورانه و سلامت عمومی است.

جوکو ویدودو، رئیس جمهور پیشین اندونزی، از ورود کشورش به بریکس در سال ۲۰۲۳ امتناع کرد و گفت که جاکارتا هنوز در حال بررسی مزایا و معایب عضویت در بریکس است و نمی‌خواهد در این امر عجله کند. اما پرابوو سوبیانتو رئیس جمهور جدید که به عنوان برنده انتخابات سراسری سال ۲۰۲۴ مشخص شد، چنین نگرانی‌هایی ندارد.

هرچند تغییر در جاکارتا چیزی فراتر از یک تغییر ساده دولت است. با توجه به اینکه نظم جهانی تحت رهبری غرب از نظر سیاسی دچار مشکل و به دلیل آشفتگی اقتصادی و جنگ در اوکراین و خاورمیانه تضعیف شده است، کشورهای جنوب جهانی به طور فزاینده‌ای مایل به نزدیک شدن به پکن و مسکو هستند و خطر خشم واشنگتن را به جان می‌خرند. بیش از ۳۰ کشور، از جمله کشورهای آسیای جنوب شرقی مانند تایلند، مالزی و ویتنام، اکنون برای عضویت در بریکس یا ابراز علاقه کرده‌اند یا به طور رسمی برای عضویت در این گروه درخواست داده‌اند.

جهان چند قطبی

تکامل بریکس به یک بلوک ژئوپلیتیکی بزرگتر متاثر از ظهور چین به عنوان یک نیروی اقتصادی و سیاسی جهانی بوده است. دولت چین به طور مرتب خواستار یک نظم جهانی «چند قطبی» و یک زیرساخت امنیتی و مالی است که تحت سلطه و در انحصار آمریکا نباشد. اعضای بریکس اغلب در مورد تسلط جهانی دلار آمریکا و نیاز به چارچوب‌های مالی جایگزین بین کشورها بحث می‌کنند.

از نظر دیپلماتیک، بریکس به عنوان نمادی از این چشم انداز چندقطبی در حال ظهور برای چین و روسیه مهم است، به طوری که مجمع ۲۰۲۴ به میزبانی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نشان داد که مسکو با وجود تحریم‌های غرب هنوز دوستان زیادی در سراسر جهان دارد.

گوا جیاکون، سخنگوی جدید وزارت امور خارجه چین، در واکنش به تصمیم اندونزی در پیوستن به بریکس، از این کشور جنوب آسیا به عنوان یک «کشور بزرگ در حال توسعه و یک نیروی مهم در جنوب جهانی» تمجید کرد.

با این حال، ذکر این نکته مهم است که بریکس به طور آشکار یک کانون ضد غربی نیست. اندونزی، درست مانند هند به عنوان یکی از بنیانگذاران بریکس، از روابط خوبی با کشورهای غربی برخوردار است و بعید است که در رویارویی ژئوپلیتیکی بین ایالات متحده و رقبای آن طرف کسی را بگیرد.

اندونزی؛ نیرویی برای موازنه

حبیب ابیان زاکوان، محقق بخش روابط بین‌الملل در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS) اندونزی، به دویچه وله گفت: جاکارتا قصد ندارد به آرامی یا بلافاصله از غرب جدا شود. در دی.ان.ای (DNA) سیاست خارجی اندونزی، همانطور که [رئیس جمهور سوبیانتو] پرابوو نیز گفته است، همه دوست هستند. جاکارتا فقط می‌خواهد زمین بازی خود را گسترش دهد.

به گفته این کارشناس، اگر اندونزی بتواند موضع عدم تعهد خود را حفظ کند و با دیدگاه فراگیر خود مبنی بر عدم حذف یا کنار گذاشتن غرب بر دستور کار بریکس تاثیر بگذارد، به نظر من ممکن است (عضویت در بریکس) تاثیر چندانی بر روابط جاکارتا با غرب نداشته باشد.

تئوکو رضاسیا یکی دیگر از کارشناسان روابط بین‌الملل و مدرس دانشگاه «پاجاجاران» در جاوه غربی، به دویچه وله گفت که اندونزی می‌تواند به عنوان یک «موازنه» در بریکس عمل کند و در عین حال روابط خود را با آمریکا و اتحادیه اروپا حفظ کند. به عنوان یک قدرت متوسط، عضویت در بریکس به اندونزی اهرمی در نظم جهانی می‌دهد.

تاثیر روی کار آمدن ترامپ

با روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا در اواخر این ماه، انتظار می‌رود که واشنگتن از تعامل چندجانبه عقب نشینی کند. ترامپ در ماه نوامبر (آبان‌ماه) با هدف قرار دادن بریکس، اعضای این بلوک را تهدید کرد که در صورت ایجاد «ارز بریکس» دستشان از اقتصاد آمریکا بریده خواهند شد.

الکساندر ریموند آریفیانتو، کارشناس ارشد دانشکده مطالعات بین‌المللی راجاراتنام (RSIS)، معتقد است که رویکرد معاملاتی‌تر دولت ترامپ می‌تواند فرصتی برای اندونزی به منظور ایجاد مشارکت‌های قوی‌تر در سازمان‌های منطقه‌ای ایجاد کند.

آریفیانتو در مقاله اخیر خود نوشت: ایجاد شراکت‌های سودمند متقابل با دیگر کشورهای آسیای جنوب شرقی نه تنها موقعیت عدم تعهد منطقه را در یک نظم ژئوپلیتیکی نامشخص تقویت می‌کند، بلکه وضعیت اندونزی را به عنوان رهبر اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) و همچنین اعتبار چندجانبه خود را در زمانی که ایالات متحده به سمت یکجانبه گرایی می‌رود، تقویت می‌کند.