قانون هوای پاک روی زمین ماند

به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، سمیه رفیعی، رئیس کمیته محیط‌‌‌زیست کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست مجلس می‌گوید: از ۲۳ دستگاهی که در قانون هوای پاک مسئولیت مستقیم دارند، اثربخشی ۱۱ دستگاه از بقیه بیشتر است که عملاً اکثریت آنها در اجرای قانون کوتاهی کرده‌‌اند.  مطالعات کارشناسان هم نکته تلخی را می‌گوید؛ عدم اجرای کامل قانون هوای پاک، نه تنها سالانه هزاران ایرانی را روانه گورستان سرد می‌کند، بلکه هیزم بزرگی است که تنور تغییر اقلیم را در کشور داغ‌تر کرده است. پای دستگاه‌های مرتبط در حالی در افزایش تغییر اقلیم در میان است که به گفته کارشناسان، تغییر اقلیم در سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران به تخریب سرزمینی منجر خواهد شد.

خودرو‌های فرسوده
شینا انصاری یکی از مصادیق زمین ماندن تکالیف این قانون ملی را اسقاط خودروهای فرسوده اعلام می‌کند و می‌گوید، باید از سال 1396 تا امروز 27 میلیون دستگاه خودروی فرسوده از چرخه فعالیت خارج می‌شد اما فقط 440 هزار دستگاه وسیله نقلیه اسقاط شده تا تنها 6/1 درصد از تکالیف قانونی محقق شده باشد.
 احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم هم در گفت‌و‌گو با «ایران» ارتباط متقابل تغییر اقلیم و آلودگی هوا را تأیید می‌کند و می‌گوید: شما هر چقدر میزان مصرف سوخت بیشتری داشته باشید، انتشار گازهای گلخانه‌ای بالاتری خواهید داشت. انتشار گازهای گلخانه‌ای دلیل تغییر اقلیم است. از طرفی وقتی تغییر اقلیم به وجود بیاید، گرمایش بیشتری اتفاق می‌افتد و متناسب با آن، میزان مصرف سوخت هم بیشتر می‌شود. این شرایط مجدداً اثر تغییر اقلیم را تشدید و متناسب با مصرف سوخت، آلودگی هوای جدید ایجاد می‌کند.

کیفیت سوخت ارتقا نیافت
ارتقای کیفیت سوخت مصرفی وسایل نقلیه موتوری هم مطابق قول و قرار قانونی که سال 99 مصوب شد، پیش نرفت. مطابق آن باید از سال ۱۳۹۹ سوخت توزیعی کشور استاندارد ملی «یورو۴» را دارا باشد، اما حالا روزانه از ۱۱۲ میلیون لیتر سوخت توزیعی، ۴۴ میلیون لیتر سوخت یورو۴ در کشور توزیع می‌شود؛ یعنی 44 درصد برنامه اجرایی شده است، همچنین بیش از 90 درصد موتورسیکلت‌ها معاینه فنی ندارند.
محسن ناصری، کارشناس تغییر اقلیم نیز بر خلاف بسیاری از کارشناسان می‌گوید: آلودگی هوا به طور مستقیم هیچ ارتباطی با تغییر اقلیم به مفهوم change Climate که ما می‌شناسیم، ندارد، اما او هم در گفت‌و‌گو با «ایران» تأیید می‌کند، آلودگی هوا می‌تواند در مواقعی که ریشه احتراقی دارد، منجر به لنت‌های گرمایی شود. مثلاً شما می‌بینید شهرها با وجود منابع متحرک، 5-4 درجه نسبت به محیط اطراف خود گرم‌تر هستند، پس آلودگی هوا با ریشه احتراقی می‌تواند منجر به اثرات محلی دمایی شود و میکرو اقلیم را عوض کند اما مهم‌ترین ارتباطی که تغییر اقلیم با آلودگی هوا دارد این است که ریشه مشترک دارند؛ اگر عمده آلودگی احتراقی مثلاً ناکس و... باشد، با تغییر اقلیم ریشه مشترک پیدا می‌کند.
 به گفته ناصری، به طور متوسط در دنیا حدود 75 درصد و در ایران 90 درصد از گازهای گلخانه‌ای ریشه احتراقی دارند، پس این همزمانی را با هم دارند که هم می‌تواند آلودگی هوا تولید کند و هم تغییر اقلیم را رقم بزند. ناصری در پاسخ به این سؤال که مگر تغییر اقلیم نتیجه دخالت انسان و گرمایش زمین نیست، می‌گوید، تغییر اقلیم با گازهای گلخانه‌ای رقم می‌خورد؛ آلاینده‌های هوا در واقع مستقل از آلاینده‌های اقلیمی و گلخانه‌ای هستند، ولی فرآیند احتراق، هم آلودگی هوا و هم تغییر اقلیم را به وجود می‌آورد. به اعتقاد ناصری، بهینه‌سازی مصرف انرژی، مصرف کمتر و... سبب می‌شود هم آلاینده‌های هوا و هم گازهای گلخانه‌ای کمتر تولید شوند.

سهم کم سفرهای شهری
سهم حمل‌و‌نقل با اتوبوس و مترو از سفرهای شهری هم باید ۵۰ درصد باشد اما الان سهم حمل‌و‌نقل با اتوبوس و مترو فقط ۱۳درصد است. انرژی‌های تجدیدپذیرهم مطابق با ماده ۱۹ قانون جلو نرفت. سالانه ۳۰ درصد از افزایش تقاضای برق کشور باید از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌شد اما از سال ۱۳۹۶ تا پایان سال ۱۴۰۲ ظرفیت تجمیعی نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور حدود ۶۱۱ مگاوات، معادل با ۲ درصد از افزایش تولید بوده است.
داریوش گلعلیزاده، دیگر کارشناس تغییر اقلیم در گفت‌و‌گو با «ایران» تأکید می‌کند، تغییر اقلیم و آلودگی هوا ارتباطی دوسویه دارند.
او برای نمونه یکی از پیامدهای اصلی تغییر اقلیم را تخریب سرزمین و بیابانی شدن می‌داند و می‌گوید، تخریب سرزمین و بیابانی شدن منجر به ایجاد گرد و غبار می‌شود. هم‌اکنون کانون‌های گرد و غبار یکی از دلایل اصلی آلودگی هواست که بعضاً تا 24 استان را درگیر می‌کند. بنابراین، هم خشکسالی‌هایی که اتفاق می‌افتد و هم تغییر در زمان و مکان، به پدیده تخریب سرزمین کمک می‌کند. وقتی تالاب‌ها خشک می‌شوند، کانون گرد و غبار تشکیل می‌شود.
تغییر اقلیم به نوعی تشدید‌کننده وضعیت موجود است و طبیعتاً روی آلودگی هوا تأثیر می‌گذارد. آلودگی هوا صرفاً بر اثر آلاینده‌های گازی نیست و گاهی به دلیل گرد و غبار و کانون‌های داخلی و خارجی است. خیلی از آلودگی‌ها مثل انتشار گازهای گلخانه‌ای که روی لایه ازن تأثیر می‌گذارد و همچنین صنعتی شدن، باعث تخریب خیلی از زیستگاه ها و جنگل‌ها می‌شود که اینها هم عوامل مستقیم نیستند، بلکه تشدید‌کننده تغییر اقلیم محسوب می‌شوند. او مازوت را مثال می‌زند و می‌گوید، مازوت دلیل آلودگی هوا نیست اما می‌تواند آن را تشدید کند.
او باز هم روی ارتباط دوسویه تغییر اقلیم و آلودگی هوا تأکید و ازن را به عنوان یکی از آلاینده‌های بسیار خطرناک معرفی می‌کند و می‌گوید: ازن در تابستان شاخص آلایندگی را بویژه در اصفهان و تهران بالا می‌برد. یک سال شاخص آلایندگی ما در تهران تا 42 روز آلایندگی ثانویه ازن بود. او این موضوع که بسیاری تغییر اقلیم را با دخالت‌های انسانی در طبیعت بی‌ربط می‌دانند و آن را پدیده طبیعی اعلام می‌کنند، رد می‌کند و می‌گوید: وقتی مصرف سوخت‌های فسیلی افزایش پیدا می‌کند، هم گازهای گلخانه‌ای و هم گازهای آلاینده افزایش می‌‌یابد.
گلعلیزاده تأکید می‌کند: اگر این مسأله را باور نکنیم و با حقایق تلخ مواجه نشویم، به سمت برون‌رفت از وضعیت موجود و همچنین سیاستگذاری و اتخاذ راهکارهای مناسب برای حل موضوع نمی‌رویم. او آب پاکی را روی دست همگان می‌ریزد و می‌گوید: حقیقت هر چقدر هم سخت باشد، باید بپذیریم.
 پیش‌تر رفیعی، رئیس کمیته محیط‌زیست کمیسیون کشاورزی و محیط‌زیست مجلس از پیگیری قضایی دستگاه‌هایی که در اجرای قانون هوای پاک ترک‌فعل کرده‌اند خبر داده بود. چند روز پیش هم «علی القاصی مهر» رئیس کل دادگستری استان تهران، از صدور کیفرخواست برای 5 نفر از مدیران که در این حوزه ترک‌فعل کرده بودند، سخن گفت. با وجود این به نظر نمی‌رسد این کیفرخواست و محکومیت حداقل به این زودی بتواند تأثیری در کاهش آلودگی‌های کشنده که با تغییر اقلیم دست به یکی شده‌اند، داشته باشد.

زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم