سفیدپوشان سر گردنه مجازی

به گزارش گروه اجتماعی ایران آنلاین، اما در این میان، به ندرت دارو بلاگری را می توان یافت که تخصصی در زمینه دارو و درمان داشته باشد و فقط با پوشیدن روپوش سفید و ایستادن در محیط داروخانه‌ای که مشخصات آن هم معلوم نیست، دست به تبلیغ می‌زنند. این بلاگرها با ادعاهای عجیب و غریب، بدون داشتن دانش پزشکی، محصولات بی‌اثر یا خطرناک را به مردم معرفی می‌کنند و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند. این واقعیتی است که بسیاری از پزشکان متخصص آن را عنوان و تأکید می‌کنند به دلیل نبود قوانین روشن و شفاف در این زمینه و برخورد نکردن با این بلاگرها، برخی از مردم با دیدن تبلیغ انواع دارو برای خرید آن تشویق می‌شوند. مصرف دارو بدون تجویز پزشک و خودسرانه پدیده رایجی است که سیستم درمان و دارویی کشور با آن دست به گریبان است. براساس آمارنامه‌های دارویی کشور، مصرف سالانه دارو در ایران از ۲۵.۷ میلیارد عدد در سال ۱۳۸۵ به ۶۱.۷ میلیارد عدد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. به عبارتی سرانه یا میانگین مصرف دارو به ازای هر ایرانی از ۳۶۵ عدد در سال ۱۳۸۵ به ۷۲۱ عدد در سال ۱۴۰۲ رسیده است. البته همه‌گیری ویروس کرونا در افزایش میزان مصرف دارو طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ تأثیر زیادی داشته است. به عبارتی، طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ سرانه مصرف دارو در کشور رشد بیش از دو برابری داشته است. در این میان دارو بلاگرها هم نقش زیادی در افزایش مصرف خودسرانه دارو دارند و این واقعیتی است که بسیاری از پزشکان داروساز یا مسئولان فنی داروخانه‌ها به آن اشاره می‌کنند.

پدیده خودپزشک‌انگاری
بیشتر مشتری‌های داروخانه‌ها کسانی هستند که بدون نسخه دارو می‌گیرند. همه نوع دارو هم سفارش می‌دهند. از انواع آنتی‌بیوتیک تا آمپول‌های تقویتی. از هر کدام هم که دلیل انتخاب داروی مورد نظرشان را بپرسی، می‌گویند در فضای مجازی بارها افراد مختلف از این دارو و اثرات آن تعریف کرده‌اند.
مهدی مسئول فنی یکی از داروخانه‌های مرکز شهر است. می‌گوید هر روز با افراد زیادی مواجه می‌شود که بدون نسخه سفارش دارو می‌دهند: «از وقتی پای این دارو‌بلاگرها در فضای مجازی باز شده، آمار سفارش دارو بدون نسخه هم زیاد شده است. البته متأسفانه خودپزشک‌انگاری پدیده‌ای است که خیلی از مردم به آن مبتلا هستند و تصور می‌کنند به اندازه پزشکی که سال‌ها درس خوانده و طبابت کرده از بیماری و درمان سررشته دارند. به همین دلیل خودسر دارو تهیه و مصرف می‌کنند. از وقتی هم که این دارو بلاگرها در فضای مجازی تبلیغ دارو و مکمل می‌کنند با اطمینان بیشتری برای تهیه دارو ومکمل به داروخانه می‌آیند. البته با توجه به دستورالعمل وزارت بهداشت، داروخانه‌ها مجاز به فروش دارو بدون نسخه نیستند اما خیلی از همکاران ما هستند که توجهی به این موضوع نمی‌کنند، البته تقصیر زیادی متوجه آنها نیست. هر چقدر هم به بیمار تأکید می‌کنیم که دارو را بدون تجویز پزشک نمی‌دهیم، اصرار کرده و گاهی هم ادعا می‌کنند سال‌هاست این دارو را مصرف می‌کنند.»
وی با اشاره به نقش داروبلاگرها در افزایش مصرف دارو و مکمل می‌گوید: «برخی از کسانی که برای تهیه دارو یا مکمل می‌آیند، تصور می‌کنند وقتی این دارو در فضای مجازی تبلیغ می‌شود حتماً بی‌ضرر و اثر‌گذار است. در صورتی که برای درمان یک بیماری انواع مختلف دارو وجود دارد که پزشک می‌تواند تشخیص بدهد کدام دارو مناسب است. حتی ما که سال‌هاست در زمینه دارو فعالیت می‌کنیم و می‌توانیم داروی هر بیماری را تشخیص داده یا تجویز کنیم حتماً به بیمار توصیه می‌کنیم که با پزشک مشورت کند. البته داروهای روتین مثل قرص سرماخوردگی یا مکمل و ویتامین را می‌توانیم بدون نسخه بفروشیم.»

جای خالی قانون
دکتر علی آردم پزشک داروساز فقدان قانون برای برخورد با این دسته از بلاگرها را عامل افزایش فعالیت آنها می‌داند و می‌گوید: « با دو دسته از این بلاگرها روبه‌رو هستیم؛ یک دسته از این بلاگرها داروساز بلاگر و دسته دیگر غیرداروسازها هستند. ما با دسته دوم بسیار مشکل داریم. آن‌ها دانش کافی ندارند و در بسیاری از موارد ادعاهای درمانی عجیب و غریب مطرح می‌کنند. به طور مثال ادعا می‌کنند که می‌توانند دیابت را به طور کامل درمان کنند در حالی که چنین چیزی وجود ندارد. آنها محصولی را معرفی می‌کنند که گیاهی و غیرتضمین شده است و هیچ آزمایشی هم روی آن انجام نشده است. آن‌ها ادعا می‌کنند با مصرف این داروی گیاهی دیابت به طور کامل درمان می‌شود. شاید کسی با استفاده از این داروی گیاهی مشکلی نداشته باشد و ضرری هم به او نرسد، اما مسأله این است که وقتی این دارو را تجویز می‌کنند، بیمار را از مصرف داروی اصلی دور می‌کنند. بدین ترتیب به خاطر استفاده نکردن داروهای اصلی، عوارض بیماری بالا می‌رود و بیمار دچار مشکل می‌شود. متأسفانه هیچ نظارتی روی این افراد دارو بلاگر نیست و قانونی هم برای برخورد با این دسته از افراد نداریم. به نظر می‌رسد فراتر از قانون نیز انگیزه‌ای برای برخورد با این‌ها وجود ندارد. همچنین وزارت بهداشت آن قدر مشکلات دارد که نمی‌تواند به اندازه کافی با این افراد برخورد کند. وی درباره دسته دوم این بلاگرها هم می‌گوید: «دسته دوم از این بلاگرها داروساز بلاگر هستند. به اعتقاد من، مطالبی که آنها در فضای مجازی مطرح می‌کنند بر پایه علم و مستندات است و معمولاً به سؤالاتی که مردم در داروخانه‌ها هم از آنها می‌پرسند، پاسخ می‌دهند. به همین دلیل در فضای مجازی سعی می‌کنند به این سؤالات پاسخ بدهند. اما در مواردی دیده شده آنها تبلیغ محصولاتی را انجام می‌دهند و در دام همان تبلیغاتی می‌افتند که غیرداروسازها می‌افتند. حتی ادعاهای عجیب و غریب می‌کنند یا محصولاتی معرفی می‌کنند که الزاماً نتیجه مطلوبی در پی نخواهد داشت.» دکتر آردم با اشاره اینکه محصولاتی که آنها تبلیغ می‌کنند مکمل‌ها هستند، می‌گوید: «آنها معتقدند به دلیل اینکه داروساز هستند پس می‌توانند این مکمل‌ها را تجویز کنند. به نظر من تا اینجای کار مشکلی نیست اما مشکل زمانی است که ادعاهای اغراق‌آمیز برای این دسته از داروها و مکمل‌ها عنوان می‌کنند. به طور مثال می‌گویند اگر این مکمل‌ها را در پاییز و زمستان مصرف کنید، هرگز سرما نمی‌خورید. یا اگر در فصل سرد به سرماخوردگی و عوارض سرفه مبتلا می‌شوید، این شربت مکمل می‌تواند شما را فوراً درمان کند. این جملات کلیشه‌ای را بلاگرها در فضای مجازی عنوان می‌کنند و بیماران هم تصور می‌کنند با مصرف این مکمل‌ها از شر بیماری خلاص می‌شوند. همین تبلیغات بی‌رویه دارو و مکمل در فضای مجازی باعث می‌شود خیلی از مردم به تصور اینکه این مکمل‌ها مناسب هستند آن را از داروخانه‌ها تهیه کنند. وقتی هم به آنها می‌گویم چه کسی برای شما تجویز کرده، می‌گویند شنیده‌ایم این مکمل مناسب است. آنها حتی نظر مسئول فنی داروخانه را هم نمی‌پذیرند. برخی از این مکمل‌ها برای کسانی که دیابت یا فشار خون دارند مضر است ولی این بلاگرها هیچ وقت این موارد را بیان نمی‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «اینکه از کجا تشخیص بدهیم کدام یک از کسانی که تبلیغ مکمل یا دارو می‌کنند درست می‌گویند باید به این نکته توجه داشت که اگر فرد مورد نظر دکتر داروساز داروخانه باشد حتماً اسم و هویت واقعی دارد. همچنین مشخصات داروخانه نیز در صفحه او وجود دارد و شما می‌توانید این پزشک داروساز را پیدا کنید. حتی اگر زمانی خواستید شکایت کنید، می‌توانید به وزارت بهداشت مراجعه و علیه او اقامه دعوی کنید. کسانی که پزشک داروساز هستند معمولاً اعتبار خودشان را زیر سؤال نمی‌برند.»

 یوسف حیدری
دبیر گروه گزارش