رازهای مهلک یک «پاپ» جدید

به گزارش گروه فرهنگی ایران آنلاین، کاندیداشدن «Conclave» ساخته سیاسی- جنایی اخیر ادوارد برگر، سینماگر زبده اروپایی برای هشت جایزه اسکار امسال به خودی خود نشانگر ارزش‌های موضوعی و کیفی فراوان این فیلم است و از لزوم پرداختن به آن سخن می‌گوید. «Conclave» براساس سناریویی از پیتر استراگان و البته با اقتباس از رمانی با همین نام به قلم رابرت هریس که در سال 2016 به بازار روانه شد، ساخته شده و روند انتخاب یک پاپ جدید را برای کاتولیک‌ها پس از مرگ پاپ قبلی توضیح می‌دهد. جالب اینجاست که وقتی کاراکتر مرکزی ماجرا که یک کاردینال به نام توماس لارنس است (و نقش او را رالف فاینس هنرپیشه قدیمی انگلیسی به بهترین نحو ایفا کرده و به همین سبب نامزد اسکار هم شده است) یک اتاق فکر و کارگروه را برای گزینش پاپ جدید به کار می‌گیرد، متوجه می‌شود که تقریباً تمام نامزدها چه رازهای منفی و بعضاً رسوایی‌های بزرگ و مهلک را در کارنامه خویش دارند و نمی‌داند که چگونه می‌تواند از این مسیر پیچیده عبور و پاپی را انتخاب کند که کم مشکل و سالم‌تر از بقیه باشد و در نهایت خودش هم به درون دردسرها درمی‌غلتد.
 
شانس‌های بارز «فاینس» و یارانش
«Conclave» با اوصاف فوق اولین مرتبه اکران جهانی‌اش را در 20 شهریور امسال در فستیوال معتبر تلوراید امریکا تجربه کرد و از 15 آبان‌ماه در قاره آمریکا و 14 آذرماه در اروپای غربی اکران عمومی شد. این فیلم با نظر مثبت اکثر کارشناسان هنری جهان مواجه شده و از داستان‌پردازی، تصویربرداری، نحوه کارگردانی و مهارت‌های بازیگری هنرپیشه‌های فیلم با تحسین یاد شده است. «Conclave» با بودجه تولید 30 میلیون دلاری‌اش تا این لحظه 187 میلیون دلار در سطح جهان فروش داشته و توفیق‌های بسیار محتمل آن در مراسم اسکار امسال (که دوشنبه 13 اسفند برگزار می‌شود) قطعاً بر درآمدهای این اثر سینمایی پرمعنا و رازآلود خواهد افزود. هم انستیتوی فیلم امریکا (AFI) و هم «بورد ملی نقد فیلم» «Conclave» را یکی از 10 فیلم برتر امسال سینمای جهان معرفی کرده‌اند و پیش از نامزد شدنش در 8 قسمت اسکار، کاندیدای 6 جایزه گلدن گلوب هم شده بود که یکی از آنها «بهترین سناریو» را برد. این فیلم در گزینش سالانه
«Critics Choice» هم برنده دو جایزه شده که یکی از آنها جایزه بهترین «بازی جمعی» (یا «نمایش گروهی») بوده است. این موارد سبب شده کارشناسان به این نتیجه برسند که «Conclave» از مراسم اسکار امسال با صید حداقل دو سه اسکار فارغ خواهد شد و کسب اسکار برترین سناریوی اقتباسی و بهترین بازیگر نقش اول مرد (توسط رالف فاینس) می‌تواند بارزترین آنها باشد. همه این موارد جایگاه ادوارد برگر را در سینمای جهان رفیع‌تر می‌سازد. هنرمندی 55 ساله که‌ زاده شهر وولفسبورگ آلمان است اما برگه تابعیت کشورهای سوئیس و اتریش را هم دارد.
 
رو شدن نقاط تاریک
در «Conclave» می‌بینیم که مرگ پاپ قبلی که بر اثر سکته قلبی او روی داده، کلیسای کاتولیک را به عکس‌العمل سریع وامی‌دارد و از کالج کاردینال‌ها خواسته می‌شود که برای انتخاب جانشین او وارد میدان عمل شود. هدایت این کالج با توماس لارنس است و پس از مطالعات او چهار نامزد اصلی احراز سمت پاپ مشخص می‌شوند. یکی از آنها الدو بلینی آمریکایی است که مرامی لیبرالی به سبک و سیاق پاپ قبلی دارد و دیگری جاشوا آدی‌یمی نیجریه‌ای که یک محافظه‌کار اجتماعی است. کاندیدای سوم جوزف ترمبلای کانادایی است که یک اصلاح‌طلب در عرصه کلیسای کاتولیک به شمار می‌آید و چهارمی جو فردو تدسکو ایتالیایی که یک سنت‌گرای اصیل است. با این حال هر چه کنکاش‌های لارنس در احوالات این نامزدها بیشتر می‌شود، ایرادات کار آنها و نقاط تاریکی که در زندگی گذشته آنها وجود دارد، فزون‌تر چهره نشان می‌دهد. به عنوان مثال یانوش ووزنیاک که رئیس دفتر پاپ سابق بود، به اطلاع لارنس می‌رساند که پاپ ساعاتی قبل از مرگش از ترمبلای خواسته بود از سمت‌اش استعفا بدهد ولی ترمبلای این ادعا را رد می‌کند. در همین حال بلینی به طرفدارانش می‌گوید تمام نیروی خود را به کار بگیرند تا تدسکو به رهبری کاتولیک‌های جهان انتخاب نشود و لارنس حیرت می‌کند که ونسان بنیتز اسقف اعظم کابل هم که پاپ قبلی نظری بسیار مثبت به او داشت و او را یک سال قبل از مرگش به سمت کاردینالی منصوب کرده بود، خود را بسیار دیر و ساعاتی پیش از شروع پروسه نهایی انتخابات وارد این چرخه می‌کند و خواستار منصوب شدن به عنوان پاپ جدید می‌شود.

اسلحه‌ای کارآمد
توماس لارنس بعد از رودررو شدن با این مشکلات طی نطقی در محل کالج کاردینال‌ها از کشیش‌های ارشد و اسقف‌ها می‌خواهد به کاندیداهایی که گذشته مخدوش و وضعیت نامطمئنی دارند، رأی ندهند اما این خواسته او به جای تلقی شدن به عنوان یک راهبرد مؤثر اخلاقی حمل بر این می‌شود که خود او هم خواستار عنوان پاپ و در پی این سمت است. پس از دور اول رأی‌گیری، هیچ یک از نامزدها به دوسوم آرا که شرط کسب پیروزی و رسیدن به عنوان پاپ است، دست نمی‌یابند. آرای متخذه «آدی‌یمی» نیجریه‌ای قدری بیش از سایرین است و آرای لیبرال‌ها به نسبت مساوی به بلینی و لارنس (که البته در انتخابات شرکت کرده است) اختصاص می‌یابد. در همین حال ریموند اومالی که دستیار اول لارنس است، مطلع می‌شود که بنیتز با پول اهدایی پاپ قبلی دست به سفر به شهر ژنو سوئیس زده بود تا در یک اجلاس پزشکی شرکت کند. حال آن که این اجلاس به کلی لغو شده و اصلاً برگزار نشده بود. به این ترتیب مدرکی دیگر در مورد ناسره بودن یکی از کاندیداها به دست می‌آید که طبعاً به اسلحه‌ای کارآمد در دست‌های لارنس تبدیل می‌شود.
 
جدی و در عین حال سرگرم‌کننده
اینکه فرجام این ماجراها چیست و عنوان پاپ به چه کسی می‌رسد، موضوعی است که در ادامه ماجراها مشخص می‌شود و موضوع مهم‌تر این است که منتقدان فیلم و سینما با درصد بالایی و با اهدای نمراتی چشمگیر بر کار تازه ادوارد برگر مهر تأیید زده و آن را ستوده‌اند. از 300 منتقد شاخصی که سایت معتبر روتن توماتوز به آنها رجوع کرده، 93 درصد به این فیلم نمره قبولی داده‌اند و در این سایت آمده است: «Conclave» شرحی دقیق بر پیچیدگی‌ها و اوضاع ناملایم کلیسای کاتولیک است و می‌توان به لطف بازی عالی رالف فاینس هم این خدشه‌ها را دید و هم یک اثر هنری سرگرم کننده و دغدغه‌آور را که برای خالقانش اعتبار و برای ناظرانش لذت دیدن یک فیلم باکلاس را فراهم می‌آورد.»
متا کری‌تیک، دیگر سایت بررسی‌کننده آثار جدید سینمایی نیز با رجوع به آرای 90 منتقد مشهور سینما از حداکثر نمره 100، نمره 86 را به این فیلم ارزانی داشته و از تنش‌های تماشاگرپسند این فیلم به نیکی یاد کرده است. ریچارد لاوسون، سینمایی‌نویس نشریه ونیتی فیر آمریکا نیز در نقد خود متذکر شده است: «دستاورد ویژه Conclave این است که هم دشواری‌ها و اوضاع تیره کلیسای کاتولیک را مقابل چشم‌‌ها می‌گذارد و هم برخی شاخصه‌های افراطی و غریب حاکم بر آنجا را. به این ترتیب فیلم برگر هم نشانه‌هایی از بزرگ بودن را دربر دارد و بی‌نهایت جدی است و هم المان سرگرم‌کنندگی‌اش را هرگز از دست نمی‌دهد.» منهولا دارگیس از نیویورک تایمز هم در نقد خود پیرامون این فیلم آورده است: «نگاه سازندگان Conclave نسبت به کلیسای کاتولیک بی‌شباهت به نگرش کلی ‌هالیوود به صنعت سینما و برخی محصولات و هنرمندان خود نیست و در هر دو مورد بی‌رحمی از در و دیوار این دیدگاه‌ها می‌بارد.

مشخصات فیلم

 عنوان: «Conclave»
 کارگردان: ادوارد برگر
 سناریست: پیتر استراگان
 بازیگران: رالف فاینس، استنلی توچی، جان لیتگو، سرجیو کاستلیتو، ایزابلا روسه‌لینی، برایان اف اوبیرن، کارلوس دیز، توماس لویبی و لوسی‌ین مساماتی
 مدیر فیلمبرداری: استفانی فونتن
 تدوینگر: نیک امرسون
 موسیقی متن: وولکر برتلمن
 تهیه‌کنندگان: تساراس، جولی‌یت هوول، مایکل جکمن و آلیس داوسون
 کمپانی‌های تولید و توزیع‌کننده: فیلم نیشن و بلک بی‌یر یوکی
 هزینه تولید: 30 میلیون دلار
 میزان فروش: 187 میلیون دلار

خلق همزمان دو احساس کاملاً متضاد

پیتر دبروژ یکی از منتقدان ارشد نشریه مرجع واریه‌تی نیز «Conclave» را این گونه نقد کرده است: «این فیلم اکثر باورهای قبلی درباره بزرگان کلیسای کاتولیک و به واقع کل واتیکان را واژگون کرده و با روندی برعکس گذشته دست به خلق دو احساس متضاد در بینندگان خود زده است. یکی از آنها باور اعتبار و قدرت کلیسای کاتولیک و تقویت باورهای مذهبی است و دیگری دور زدن همین نگرش‌ها. این چنین است که بیننده‌ها هرگز نمی‌فهمند پس از دیدن این فیلم چطور با کلیسای کاتولیک طرف شوند و پس از افشا شدن این همه تخلف در ساختار این کلیسا و در مرام و زندگی اسقف‌ها و کاردینال‌ها چطور به آنها اطمینان کنند.» شاید مهم‌ترین حرف را در ارتباط با این فیلم الکساندر پین زده باشد. این سینماگر 64 ساله و ساختارشکن آمریکایی که کارهای تحسین‌شده‌ای همچون «سایدویز»، «درباره اشمید»، «وابستگان» و «نبراسکا» را تقدیم هنر سینما کرده و فیلم سال 2023 وی به نام «برجای مانده‌ها» نیز چشم‌های بسیاری را به سوی او کشید و یک جایزه اسکار را به دست آورد، درباره Conclave گفته است: «این یکی از بهترین آثار امسال سینمای جهان به معنای مطلق کلمه است. ادوارد برگر استعداد غریبی در ساخت آثاری دارد که هرگز حس و حال فیلم بودن را از دست نمی‌دهند اما چنان جدی‌اند که گاهی فراموش می‌کنید این فقط یک فیلم است و به ترس می‌افتید و از مناسبات حاکم بر جهان دوری می‌جویید. خلق همزمان این گونه احساس‌های دوگانه و کاملاً متضاد کار هر کسی نیست و فقط از امثال برگر برمی‌‌آید.»

وصال روحانـی
روزنامه‌نگار