جای خالی موزه راه‌آهن در مازندران
راه‌آهن شمال به عنوان بخشی از میراث جهانی راه‌آهن سراسری ایران به دلیل جاذبه‌های طبیعی-تاریخی و ویژگی‌های فنی‌اش یکی از خاص‌ترین مسیرهای ریلی جهان است، اما با همه ظرفیت‌های کم‌نظیرش برای گردشگری هنوز به جایگاه واقعی‌اش در این عرصه نرسیده و حتی از داشتن یک موزه تخصصی نیز محروم مانده است؛ موزه‌ای که مدرسه قدیمی موجود در ایستگاه راه‌آهن ساری می‌تواند بهترین محل برای راه‌اندازی آن باشد.
به گزارش گروه فرهنگی ایران آنلاین، قطار یکی از خاص‌ترین عناصر مدرنیته است که به شکل عمیقی با زندگی و فرهنگ جوامع مختلف پیوند خورده است. رد پای قطار و مسیرهای ریلی را نه فقط در عرصه حمل‌ونقل جهان، بلکه در آثار فرهنگی و هنری و حتی فرهنگ بومی و اجتماعی مردمی که همسایه ریل‌ها هستند می‌توان مشاهده کرد. شکل برجسته‌ای از این پیوند فرهنگی و اجتماعی و تاریخی با راه‌آهن را نیز می‌توان در مازندران مشاهده کرد که حدود ۹ دهه است یکی از زیباترین و خاص‌ترین مسیرهای ریلی جهان را در خود جای داده و صدای سوت قطار در مناطق شرقی آن به بخشی از تاریخ معاصر تبدیل شده است.
راه‌آهن شمال با تمام ویژگی‌ها و اجزای جذاب و گوناگونی که در مسیر ۳۳۱ کیلومتری‌اش از خروجی گرمسار در استان سمنان تا ورودی ایستگاه گلوگاه در مازندران دارد اکنون بُرش متفاوتی از تاریخ صنعتی و میراثی مازندران است که در قالب پرونده راه‌آهن سراسری ایران به ثبت جهانی رسید. اما این ظرفیت مهم میراثی و صنعتی با وجود زیرساخت‌هایی منحصربه‌فرد و اسناد، آثار، تصاویر، تجهیزات و بناهای متعدد و زیبا، هنوز یک موزه تخصصی برای نشان دادن بخشی از تاریخ جذاب و پرقصه‌اش ندارد.
ظرفیت‌های ساخت موزه در مازندران کم‌شمار نیستند و البته به همین نسبت هم وعده‌های پرشمار ساخت موزه‌های مختلف در مازندران طی سال‌های اخیر مشاهده شده است. اما بیراه نیست اگر ساخت موزه راه‌آهن شمال در مازندران را در رده‌های اول تا سوم اولویت برای پیگیری راه‌اندازی موزه‌های وعده داده شده بدانیم. موزه‌ای که می‌تواند با توجه به نقش کشورهای مختلف در ساخت این مسیر ریلی، گردشگران خارجی را هم به خود جذب کند و گردشگری مازندران را به واسطه بهره‌مندی از یک مسیر ریلی منحصربه‌فرد چند گام به جلو پیش ببرد.
مسیر ریلی سوادکوه
نکته حائز اهمیت در مورد موزه راه‌آهن شمال این است که تقریبا عمده پیش‌نیازهای راه‌اندازی آن وجود دارد و تاسیس آن فقط نیازمند اندکی برنامه‌ریزی و هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط مانند راه‌آهن شمال، میراث فرهنگی مازندران، استانداری، مرکز اسناد و کتابخانه ملی، شهرداری شهرهای میزبان راه‌آهن و جذب همراهی پژوهشگران این حوزه است. مهم‌ترین زیرساخت مورد نیاز در این زمینه، فضای ایجاد موزه است که از نگاه «عباس مهدوی» پژوهشگر حوزه گردشگری و نویسنده کتاب «مینیاتور شمال» این زیرساخت نیز در محوطه راه‌آهن مرکز مازندران وجود دارد.
به باور این پژوهشگر حوزه گردشگری که طی سال‌های اخیر به طور ویژه در زمینه گردشگری ریلی و شناسایی ظرفیت‌های گردشگری راه‌آهن شمال پژوهش‌هایی را انجام داده است، ساختمان مدرسه قدیمی و متروکه راه‌آهن ساری که در محوطه ایستگاه راه‌آهن مرکز مازندران قرار دارد می‌تواند بهترین مکان برای راه‌اندازی موزه راه‌آهن باشد.
مهدوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: راه‌آهن ساری مدرسه‌ای تاریخی را در خود جای داده که متاسفانه در حال تخریب و ویرانی است. این مدرسه بهترین مکان ممکن برای ایجاد موزه راه‌آهن شمال محسوب می‌شود و به دلیل تاریخی بودن ایستگاه راه‌آهن ساری، می‌تواند علاوه بر حفظ اسناد و اتفاقات تاریخی، جاذبه‌ای برای حضور گردشگران خارجی و داخلی باشد.
ساختمان قدیمی مدرسه در ایستگاه راه‌آهن ساری
او با تاکید بر ضرورت راه‌اندازی موزه راه‌آهن شمال اظهار کرد: محور راه‌آهن شمال را باید مسیر زندگی، سختکوشی و معبر ناگفته‌ها توصیف کرد. ما فقط ریل، ایستگاه، واگن و لوکوموتیو را می‌بینیم، اما قصه پرفراز و نشیب این گذرگاه رویایی که روایتِ زندگی انسان‌هایی که این شاهکار مینیاتوری را در دل دشت، کوه و جنگل رقم زده‌اند را نشیده‌ایم.
عباس مهدوی: قصه‌ها، ابزار، اسناد و روایت‌های تاریخی راه‌آهن شمال نیازمند گردآوری و ایجاد موزه است که این موزه را می‌توان در ساختمان مدرسه قدیمی راه‌آهن ساری ایجاد کرد.
نویسنده کتاب «مینیاتور شمال» با بیان این‌که مسیر راه‌آهن شمال به روایت نیاز دارد، افزود: یادگارهای راه‌آهن شمال بسیار زیاد است. این مسیر ماجراهایی که در تاریخ سیاسی سرزمین ما نقش پررنگی داشت و داشته‌های گوناگونی را درخودجای داده که در دل تاریخ و اسناد جا مانده‌اند. این بی‌توجهی موجب شد تا بسیاری از داده‌ها و روایت‌های موجود پیرامون راه‌آهن شمال مبنا و اساس درستی نداشته باشند و شوربختانه در محافل رسمی و رسانه‌ای نیز گاهی به همین داده‌ها استناد می‌شود. به نظرم در تبیین تاریخ این مسیر ریلی حتی تلاش کارگر و مهندسان ایرانی هم مغفول مانده است.
پژوهشگر و ایده‌پرداز حوزه گردشگری با اشاره به ظرفیت بین‌المللی راه‌آهن شمال برای جذب گردشگران خارجی خاطرنشان کرد: راه‌آهن شمال به دلیل چندملیتی بودن آبستن حوادث مختلفی بود که با زندگی بسیاری از مردم شمال پیوند خورده است و به دلیل همین ویژگی بین‌المللی بودن می‌تواند پای گردشگران خارجی را به شمال ایران باز کند.
کلیسای «سَنت باربا دِکتیوم» محل عبادت مهندسان و کارگران ایتالیایی در زمان ساخت راه‌آهن
مهدوی با بیان این‌که راه‌آهن شمال ایران در جهان نظیر ندارد، افزود: این محور ریلی که تعیین‌کننده معادلات جنگ جهانی دوم بود و حالا با ثبت جهانی مورد توجه جهانیان نیز قرارگرفته هنوز روایت‌های جذابی دارد که بخشی از آن‌ها را می‌توان در یک موزه تخصصی ارائه کرد. قصه‌ها، ابزار، اسناد و روایت‌های تاریخی راه‌آهن شمال نیازمند گردآوری و ایجاد موزه است که این موزه را می‌توان در ساختمان مدرسه قدیمی راه‌آهن ساری ایجاد کرد.
مدیر روابط عمومی صندوق مرمت و احیای بناهای تاریخی خاطرنشان کرد: بر اساس بازدیدی که از محوطه و ساختمان مدرسه راه‌آهن داشتم، بهسازی این ساختمان و تبدیل آن به موزه راه‌آهن سرمایه زیادی را طلب نمی‌کند و بیشتر به تمرکز و پیگیری و دلسوزی نیاز داریم.
مدیرکل راه‌آهن شمال: با راه‌اندازی موزه تخصصی راه‌آهن موافقیم و این آمادگی وجود دارد تا گام‌های اولیه برای ایجاد چنین موزه‌ای در استان برداشته شود.
مهدوی با بیان این‌که مسیر راه‌آهن شمال با وجود ثبت جهانی در معادلات گردشگری جایی ندارد و فعالیت گردشگری در آن به برپایی اندک تورهای ریلی از تهران به سوادکوه محدود شده است، گفت: معمولا در ایران هیاهو برای ثبت جهانی آثار ملموس و ناملموس به همان روزهای نخست ختم می‌شود و برنامه‌ای برای کارکرد گردشگری این آثار وجود ندارد. راه‌آهن سراسری ایران هم پس از ثبت جهانی در یونسکو به فراموشی سپرده شد و مورد بهره‌برداری، بازاریابی و تبلیغات جهانی قرار نگرفت.
نکاتی که مهدوی به آن اشاره و تاکید کرده است، در حالی مشاهده می‌شود که مازندران نخستین استانی است که پایگاه میراث جهانی راه‌آهن ایران در آن فعال شد. آبان ۱۴۰۲ با معرفی سرپرست پایگاه استانی میراث جهانی در محدوده تحت مدیریت اداره کل راه‌آهن شمال، گام اولیه در این زمینه برداشته شد. اما از آن زمان تا کنون هیچ اقدامی که مرتبط با انجام فعالیت‌های میراثی و گردشگری راه‌آهن شمال باشد مشاهده نشد.
پل ورسک
ابوالفضل نیکوبیان که به عنوان سرپرست پایگاه استانی میراث جهانی راه‌آهن ایران در مازندران معرفی شده بود، مستندنگاری و به‌روزرسانی شاخصه‌های عناصر معماری، طبیعی و تاریخی در محدوده ناوگان ریلی راه‌آهن شمال، پایش مستمر و حفاظت پیشگیرانه، تاسیس نخستین موزه تخصصی راه‌آهن در شمال کشور و در رأس همه فعالیت‌ها نیز رونق گردشگری ریلی و جذب گردشگران خارجی را از اهداف اصلی تاسیس این پایگاه عنوان کرده بود. اما تا کنون حتی دفتر این پایگاه نیز به دلایل گوناگون دایر نشده است.
آمادگی اداره کل راه‌آهن شمال برای تاسیس موزه
نخستین دستگاهی که باید در این زمینه پیشگام شود اداره کل راه‌آهن شمال است که مالکیت بناها و مدیریت تجهیزات و آثار به جا مانده را بر عهده دارد و می‌تواند در این زمینه نقشی محوری ایفا کند. مدیرکل راه‌آهن شمال در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرد که به طور کامل با راه‌اندازی موزه تخصصی راه‌آهن موافق و همراه است و این آمادگی وجود دارد تا گام‌های اولیه برای ایجاد چنین موزه‌ای در استان برداشته شود.
رحمان معصومی افزود: یکی از دغدغه‌های من در دوره حضورم در مازندران جمع‌آوری و ساماندهی برخی تجهیزات و آثار به جا مانده قدیمی راه‌آهن بود که گام‌هایی نیز در این زمینه برداشتیم و برخی تجهیزات قدیمی که در حال از بین رفتن بودند را جمع‌آوری کردیم.
وی اظهار کرد: ما در استان واگن‌های قدیمی و تجهیزاتی مربوط به دهه‌های گذشته مانند تلفن‌های صحرایی و ابزارهای گوناگون مربوط به راه‌اهن را داریم که دیدن آن‌ها می‌تواند برای مردم بسیار جذاب باشد.
موزه راه‌آهن شمال می‌تواند با توجه به نقش کشورهای مختلف در ساخت این مسیر ریلی، گردشگران خارجی را جذب کند و گردشگری مازندران را چند گام به جلو پیش ببرد.
مدیرکل راه‌آهن شمال خاطرنشان کرد: می‌دانیم که راه‌اندازی چنین موزه‌ای می‌تواند مخاطبان زیادی را به ساری جذب کند و ظرفیت گردشگری جدیدی را باری مازندران به وجود بیاورد. اما برای آغاز کار باید به یک طرح اولیه برسیم و در مورد اجزای مختلف آن اعم از زیربنایی، حفاظتی، تجهیزاتی و سایر مسائل مطالعات لازم انجام شود.
معصومی افزود: این آمادگی در اداره کل راه‌آهن شمال وجود دارد تا در همین ماه نخستین نشست هماهنگی برای ایجاد موزه تخصصی راه‌آهن را برگزار کنیم و پس از آن نیز به مرور و پله‌پله برای رسیدن به یک طرح مدون و قابل اجرا پای کار باشیم.
اعلام آمادگی مدیرکل راه‌آهن شمال برای برداشتن نخستین گام تاسیس موزه راه‌آهن شمال، چراغ اول را در این مسیر روشن کرده است. چراغی که تا کنون برای موزه‌های زیادی در این استان روشن شد و پس از مدتی هم به فراموشی سپرده شد. اما با توجه به فراهم بودن بسیاری از پیش‌نیازهای تاسیس موزه راه‌آهن در مازندران این احتمال وجود دارد که با هم‌افزایی دستگاه‌های مرتبط، تعداد چراغ‌هایی که برای موزه راه‌آهن شمال روشن می‌شوند افزایش یابد. مازندران می‌تواند موزه‌های متعددی داشته باشد، اما موزه راه‌آهن در صورت راه‌اندازی به احتمال بسیار زیاد یکی از جذاب‌ترین موزه‌های این استان خواهد بود.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/