آصفی: سه اصل عزت، حکمت و مصلحت مبنای مذاکره با آمریکا باشد

ایران آنلاین: کمتر از شش ماه پس از آغاز به کار دولت دونالد ترامپ در ایالات متحده، پرونده ایران به یکی از مهم ترین پرونده های روی میز او تبدیل شده است. دونالد ترامپ به گمان خود برای حل اختلاف با تهران این بار مسیر نسبتا متفاوتی را انتخاب کرده است؛ ترکیبی از اعمال فشار تحت عنوان سیاست فشار حداکثری و همزمان ارسال نامه به رهبر ایران و اعلام آمادگی برای توافق جدید با تهران. همزمان رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه های متفاوت خود ادعا می کند که اگر تهران مسیر دیپلماسی را انتخاب نکند واشنگتن به منظور آنچه تلاش برای عدم دسترسی ایران به تسلیحات هسته ای خوانده استفاده از گزینه نظامی را بررسی خواهد کرد.

پاسخ جمهوری اسلامی ایران به این بازی چندوجهی ترامپ تاکنون متناسب و متوازن بوده است. ایران پاسخ نامه دونالد ترامپ را متناسب به محتوای آن نامه در دو بخش «اعلام آمادگی برای استفاده از پنجره دیپلماسی» و «هشدار نسب به عواقب هرگونه حمله نظامی» تنظیم و ارسال کرد. همزمان تهران با شناخت از دولت اول ترامپ و شخصیت او که چندجانبه گرایی را برنمی تابد با رد مذاکرات مستقیم، پیشنهاد تکرار مذاکرات غیرمستقیم را از چند کانال ارتباطی مطرح کرده و به تثبیت رساند.

نتیجه رد و بدل با واسطه پیام میان تهران و واشنگتن در چند هفته اخیر به برگزاری نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم میان هیات های عالی رتبه دو کشور در عمان در روز شنبه ۲۲ فروردین ماه ۱۴۰۴ منتهی شد، ریاست هیات ایرانی را سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه برعهده دارد و از جانب ایالات متحده نیز استیو ویتکاف، نماینده تام الاختیار رئیس جمهور آمریکا در امور غرب آسیا برعهده خواهد داشت.

چرا ایران و آمریکا در این شرایط موافقت خود را با مذاکرات غیرمستقیم اعلام کردند؟ آیا این مذاکرات می تواند در صورت پیشرفت به مذاکرات مستقیم منتهی شود؟ نقش مثبت و منفی هرکدام از بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای چه می تواند باشد و چگونه قابل مدیریت خواهدبود؟

این پرسش ها را با «حمیدرضا آصفی» دیپلمات، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه و سفیر پیشین ایران در فرانسه و امارات متحده عربی در میان گذاشتیم:

آصفی در پاسخ به این پرسش که چه مسائلی تهران و واشنگتن را به برگزاری نخستین دور از مذاکرات غیرمستقیم تشویق کرد، گفت: من به مسئله مذاکرات برای رفع تحریم از زاویه منافع ملی می‌نگرم. در این مذاکرات، باید در چهارچوب سیاست‌ عزت، حکمت و مصلحت حرکت کنیم تا منافع ملی تأمین گردد. این سه اصل حتماً باید حفظ شود و در صورت تحقق این اصول، مذاکره برای رفع تحریم با آمریکا نشان‌دهنده قابلیت سیاست خارجی ایران خواهدبود.

وی با اشاره به اینکه رئیس جمهور ایالات متحده تلاش کرد تا نظر خود را به جمهوری اسلامی ایران تحمیل کند، افزود: دولت این کشور رسانه‌های خود را در منطقه، آمریکا و رژیم صهیونیستی به کار گرفت و گزاره‌ای را مطرح کرد: «یا جنگ یا مذاکره مستقیم» جمهوری اسلامی با هنری که به خرج داد، این گزاره را به چالش کشید و گفت نه جنگ و نه گفت‌وگوی مستقیم، بلکه گفت‌وگوی غیرمستقیم.

سخنگوی پیشین وزارت‌خارجه افزود: ایران با پختگی، ادامه کار را موکول کرد به این که در مذاکره غیرمستقیم چه اتفاقی می‌افتد. در واقع، باید ببینیم سقف و کف مطالبات ما چقدر فاصله دارند و آیا قابل جمع کردن هستند یا نه. زمانی که کف مطالبه ما با سقف مطالبه طرف مقابل فاصله زیادی دارد، گفت‌وگوی غیرمستقیم به نتیجه نخواهد رسید.

آصفی در ادامه با اشاره به روند طی شده برای برگزاری نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم میان تهران – واشنگتن در مسقط گفت: عدم علنی شدن موضوع مذاکره و شکل آن نیز هنری دیگر است. وقتی شما شنبه مذاکره می‌کنید و ترامپ شامگاه دوشنبه اعلام می‌کند که به تفاهماتی رسیده‌ایم، این نشان می دهد که از چندی قبل تعامل هایی و تلاش هایی در کار بوده اما نه در ایران و نه در آمریکا علنی نشده است. طبیعی است که انتشار این خبر خطرناک بود و ممکن بود برخی، به‌ویژه رژیم صهیونیستی، آن را خراب کنند.

رژیم صهیونیستی سرخورده شد

سفیر پیشین ایران در فرانسه با اشاره به اینکه سخنان ترامپ مبنی بر آغاز گفت و گو میان ایران و آمریکا در حضور نخست وزیر رژیم صهیونیستی واکنش های بسیاری داشته، خاطرنشان کرد: پس از مصاحبه ترامپ، رسانه‌های رژیم صهیونیستی بیش از همه سرخورده شدند و به انتقاد از نتانیاهو پرداختند. این نشان‌دهنده یک پختگی و هنرمندی دیگر در دستگاه سیاست خارجی ماست که موفق شده است این مذاکرات را در سایه نگه دارد.

آصفی با اشاره به تاکید بر اینکه مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا مسبوق به سابقه است، گفت: جمهوری اسلامی به سه اصل عزت، حکمت و مصلحت توجه دارد و به دنبال تأمین منافع ملی است. ما سابقه گفتگوهای غیرمستقیم با آمریکایی‌ها، چه در زمان بایدن و چه در زمان ترامپ، را داریم که در راستای تأمین منافع ملی کشور صورت گرفته است.

سفیر پیشین ایران در امارات در پاسخ به این پرسش که در چه شرایطی ممکن است ایران به این نتیجه برسد که انجام مذاکره مستقیم هم در چارچوب اصول گفته شده خواهدبود، گفت: خوشبختانه طرف مذاکره‌کننده ما، آقای عراقچی، دیپلماتی با تجربه و مسلط به کار است که در دوره‌های قبلی نیز در مذاکرات شرکت داشته است. این ویژگی به جمهوری اسلامی کمک می‌کند تا مذاکره کننده آن یعنی آقای عراقچی شرایط را واقع‌بینانه ارزیابی کند و از سوی دیگر، استیو ویتکاف از حلقه اول آقای ترامپ، فرد معتدل و عملگرایی است که این وضعیت می‌تواند به راحتی میان طرفین فهم مشترک ایجاد کند.

ایران رد هرگونه مذاکره درباره توانمندی دفاعی خود را اعلام کرده است

آصفی با تبیین نقشه راه مدنظر ایران در این مذاکرات گفت: اگر جمهوری اسلامی به این نتیجه برسد که طرف مقابل صداقت دارد و واقعاً می‌خواهد مشکل را حل کند، می‌توان به نتیجه خوبی دست پیدا کرد. ما در نامه‌ای که به ترامپ ارسال کردیم، به وضوح اعلام کردیم که موضوعات موشکی و توان دفاعی ما نمی توانند موضوع مذاکره باشند. همزمان هم اعلام کردیم که تنها یک بازیگر نیابتی در منطقه است و آن رژیم صهیونیستی است.

حصول اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران سخت نخواهد بود

وی افزود: اگر مسئله هسته ای موضوع است، ایران اعلام کرده که به دنبال سلاح هسته ای نیست و گزارش های اطلاعاتی آمریکا و سایر کشورهای غربی هم این امر را تایید می کند. دکترین ما در این زمینه تغییر نکرده و فتوای رهبری ما در این زمینه قطعی و غیرقابل‌تغییر است. اگر تیم ایران به این نتیجه برسد که طرف مقابل صداقت دارد و واقعاً می‌خواهد نگرانی‌ها در زمینه هسته‌ای رفع شود، در این صورت راه‌های دیگری نیز باز خواهد شد.

آصفی در پاسخ به این پرسش که تهران برای حفظ محور مذاکرات حول مساله هسته ای و نه فراتر از آن چه باید بکند و آیا رئیس جمهور آمریکا با سابقه ای که از او سراغ داریم محدودماندن در این چارچوب را می پذیرد، گفت: وقتی که طرفین مقابل ایران با هم نشسته و صحبت می‌کنند، مسائلی دیگری نیز مطرح می‌شود. اما اگر آن مباحث جانبی مطرح گردد، پاسخ‌های متناسب نیز وجود دارد. به عنوان مثال، اگر موضوع نیابتی مطرح شود، طرف مقابل نیز باید در مورد اسرائیل سخن بگوید. نمی‌توان گفت که یمن حق دفاع و مقاومت ندارد، اما اسرائیل می‌تواند غزه را بمباران کند.

سفیر پیشین ایران در فرانسه افزود: به عبارتی، اگر این مسائل مطرح شوند، آن کسی که بیشتر ضرر می‌کند، آمریکا خواهد بود. من حرف شما را قبول دارم که ممکن است این مباحث باز شود، در حالی که ما گفته‌ایم تنها بحث ما هسته‌ای است. اما اگر این مسائل باز شوند، آمریکا در جایگاه متهم قرار می‌گیرد. آنها باید پاسخ دهند که تکلیف بمب‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی که برخی‌ها ادعا می‌کنند بیش از ۴۰۰ یا ۵۰۰ عدد هستند، چه خواهد شد. حتی اگر بحث‌های غیرهسته‌ای نیز مطرح شوند، ما لکنت زبان نداریم و مدعی هستیم. یعنی قبل از اینکه آمریکا بخواهد درباره نیابتی‌ها صحبت کند، ما می‌گوییم تکلیف نیابتی رژیم صهیونیستی چیست.

کشورهای منطقه از تنش و بی‌ثباتی بیشتر استقبال نمی‌کنند

سخنگوی پیشین وزارت خارجه در پاسخ به این پرسش که رویکرد کشورهای عربی منطقه نسبت به تنش میان تهران و واشنگتن چیست و آیا این بار برخلاف دولت اول ترامپ از دیپلماسی حمایت خواهند کرد، گفت: کشورهای منطقه، به ویژه همسایگان، پیام‌هایی فرستاده‌اند که علنی نیز شده است؛ آنها اعلام کرده‌اند که اجازه نمی‌دهند از خاک آنها علیه ایران استفاده شود. اما بحث مهم‌تر این است که این کشورها به دنبال توسعه هستند. عربستان سعودی اساساً برنامه خود را بر مبنای توسعه گذاشته است، قطر همین کار را کرده و امارات نیز به همین طریق عمل کرده است. لذا آنها هرگز از اینکه منطقه دچار تنش و بی‌ثباتی باشد، خوشحال نخواهند شد. زیرا برنامه‌های توسعه‌ای آنها به هم می‌خورد. به این ترتیب، تصور من این است که آنها در دل‌شان از جنگ و درگیری و تنش در منطقه استقبال نمی‌کند، نه به خاطر منافع ما، بلکه به خاطر منافع خودشان.