شاعری که به دست مغول‌ها کشته شد
هفت + یک نکته که باید در مورد عطار بدانید
زندگی هفتاد ساله عطار پر از ماجرا بود. از دکان ساده‌ای که داشت و در آن بیماران را درمان می‌کرد تا ترک دنیا و رفتن به سمت عرفان و شاعری و البته مرگ در جریان حمله مغول به ایران.
صفیه رجایی - ایران آنلاین | محمدرضا شفیعی كدكنی، استاد برجسته حوزه ادبیات فارسی می‌گوید: «اگر قلمرو شعر فارسی را به‌گونه‌ی مثلثی در نظر بگیریم، عطار یكی از ضلع‌های این مثلث است و 2 ضلع دیگر عبارتند از سنایی و مولوی.»
امروز ۲۵ فروردین، روز بزرگداشت عطار نیشابوری است. به درستی مشخص نیست که چرا این روز به این عنوان انتخاب شده ولی نخستین سند قانونی که به این موضوع اشاره کرده مصوبه جلسه چهارصد و پنجاه شورايعالي انقلاب فرهنگي درباره مناسبت هاي تقويم سال ۱۳۷۹ هجری شمسی است. به این دلیل نگاهی کردیم به زندگی عطار نیشابوری.
تولد: فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری معروف به شیخ عطار نیشابوری، از شاعران و عارفان مشهور قرن ششم و هفتم هجری است. او در سال ۵۴۰ یا ۵۳۷ هجری قمری (حوالی ۴۷۵ شمسی) در روستایی به نام کدکن حوالی نیشابور متولد شد.
خانواده: پیشه خانوادگی او عطاری و داروسازی بوده و در خانواده‌ای عالم و صاحب دانش و در محیطی مرفه رشد کرد. حرفه داروسازی را از پدرش آموخته، هرچند بر حسب شرایط زمانه بر علوم دیگر چون حدیث، فقه، تفسیر، طب، نجوم و کلام آشنا بود و این آگاهی در آثارش منعکس است.
پیشه عطاری: عطار در همان دکان عطاری خود به درمان بیماران می‌پرداخت و با مشکلات و دردهای مردم آشنا شد. این مواجهه عمیق با رنج‌های انسانی تأثیر زیادی بر روحیه او گذاشت. از طرف دیگر دوران کودکی او با وقایع تلخ تاریخی مانند حملات غُزها (ترک‌های اوغوز که در آسیای میانه زندگی می‌کردند) همراه بود که تأثیرات عمیقی بر ذهن او گذاشت. این تجربیات سخت، همراه با مشاهده دردها و رنج‌های مردم، باعث شد که او به مسائل معنوی و عرفانی علاقه‌مند شود.
انقلاب روحی عطار: البته درباره رویدادی که سبب دگرگونی روحی عطار نیشابوری و انقلاب درونی او و روی آوردن کامل به سیر و سلوک و عرفان روی آورد، داستان‌های مختلفی وجود دارد که درستی آن‌ها از نظر تاریخی معلوم نیست اما جامی، شاعر قرن نهم در كتاب نَفحات‌الانس آورده: «گویند سبب توبه وی آن بود كه روزی در دكان عطاری مشغول و مشعوف به معامله بود، درویشی آن جا رسید و چند بار گفت: چیزی در راه خدا به من بده، وی به دوریش اعتنایی نكرد، درویش گفت: تو چگونه خواهی مُرد؟ عطار گفت: چنان كه تو خواهی مرد، درویش گفت: تو چون من توانی مُرد؟ گفت: بلی، درویش كاسه چوبین خود را زیر سر نهاد و گفت: اللّه و جان بداد! عطار را حال متغیر شد و دكان بر هم زد و به این طریقه در آمد.»
عرفان: عطار نیشابوری پس از آن، كسب مال دنیا را رها كرد و به صومعه‌ی شیخ‌الشیوخ، ركن‌الدین قدس رفت كه در آن روزگار، عارف و پژوهشگری بنام بود و در آنجا به رسم افرادی که می‌خواهند در این مسیر پای بگذارند؛ نخست توبه كرد و به مبارزه با نفس پرداخت و سالیانی از عمر خود را هم در سفر گذراند و به جایی رسید که او را قهرمان عرصه عرفان نامیدند.
آثار: فهرست دقیقی از آثار عطار در دست نیست. تعداد كتاب‌هایی را كه به او نسبت داده‌اند، بیش از ۱۰۰ جلد است. در تعداد بالای آثار عطار نیشابوری تردیدی نیست، اما انتساب مجموعه‌ای ۱۰۰ جلدی به او هم چندان درست نیست. عطار نیشابوری در خسرونامه از مصیبت‌نامه، الهی‌نامه، اسرار نامه، مختارنامه، مقامات طیور یا منطق‌الطیر، خسرونامه، جواهرنامه و شرح‌القلب یاد كرده است و به قصاید، غزلیات و قطعات هم اشاره دارد. بنابراین آثار مسلم عطار را می‌توان این گونه پنداشت: مصیبت‌نامه، الهی‌نامه، اسرار نامه، مختارنامه، مقامات طیور، خسرونامه، جواهرنامه، لسان‌الغیب، شرح‌القلب، دیوان قصاید و غزلیات.
وفات: عطار نیشابوری در سال ۶۱۸ هجری قمری (در حوالی ۷۰ سالگی) به هنگام حمله مغول در نزدیکی دروازه شهر کشته شد و با ویرانی نیشابور تمام آثارش نیز سوزانده شد. تمام آنچه از کتاب‌ها و آثار او پس از این‌همه سال به دست ما رسیده است، کتاب‌هایی است که پیش از حمله‌ی مغول به شهرهای دیگری برده شده بودند.
آرامگاه: آرامگاه عطار نیشابوری بنایی است تاریخی که در دوره تیموری و به فرمان امیر علیشیر نوایی بر روی سنگ قبر عطار نیشابوری ساخته شد. در دوره‌های پهلوی دوم مرمت کامل و دهه ۷۰ نیز مرمت مختصر شد. این آرامگاه در بلوار شادیاخ (عرفا کنونی)، از مناطق گردشگری شهر نیشابور واقع شده است. آرامگاه کمال الملک نیز در محوطه این بنا قرار دارد. این بنا در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
انتهای پیام/