ماجرای توفان‌های تندری در تهران چیست؟

بهار خسروی - ایران آنلاین: روز گذشته سازمان اورژانس به دلیل توفان‌های تندری به حالت آماده‌باش در آمد و بنابر اعلام سازمان هواشناسی این وضعیت تا روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت‌ماه ادامه دارد.

این توفان‌ها که از دوشنبه ۷ اردیبهشت‌ماه آغاز شده، تاکنون ۴۱ مصدوم و ۲ کشته برجای گذاشته، همچنان نیازمند رعایت نکات ایمنی و البته به کارگیری تهمیدات لازم است. در همین راستا سازمان هواشناسی نیز طی روزهای اخیر و پیش رو هشدارهایی را صادر کرده که این علامت سوال را در ذهن شکل می‌دهد: «ماجرای این توفان‌ها چیست؟»

احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایران آنلاین به این سوال پاسخ داده است:

۱. فصل بهار: توفان‌های تندری در فصل بهار در تهران و به‌طور کلی در اغلب نقاط کشور اتفاق می‌افتد. در فصل بهار، انتقال از هوای سرد زمستانی به گرمای تابستانی باعث ناپایداری جوی می‌شود. گرمایش سطح زمین توسط خورشید و سردی نسبی لایه‌های بالایی جو، شرایط را برای تشکیل ابرهای کومولونیمبوس (ابرهای توفان‌زا) فراهم می‌کند. به طور کلی تغییرات جبهه‌های هوا و گذر سامانه‌های جبهه‌های هوا در بهار، اغلب با ناپایداری و بارش‌های رعدوبرق همراه است.

افزایش رطوبت نسبی بر اثر نفوذ توده های گرم و مرطوب و همچنین تا حدودی کمتری با تبخیر آب‌های سطحی، رطوبت هوا را افزایش می‌دهد. رطوبت بیشتر، سوخت اصلی برای رشد ابرهای تندری و تشدید فعالیت همرفتی (Convection) را فراهم می‌کند.

گرمایش روزانه زمین در بهار، جریان‌های همرفتی قوی (جریان رشد بالا سو و صعودی) ایجاد می‌کند که هوای گرم و مرطوب را به سطوح بالای جو می‌راند. این جریان‌ها به تشکیل ابرهای توفان‌زا و رعدوبرق کمک می‌کنند. 

۲. تأثیر کوهستان البرز: رشته‌کوه البرز در شمال تهران، هوای مرطوب را مجبور به صعود می‌کند (فرایند اوروگرافیک یا کوهساری) سبب صعود اجباری و سرمایش سریع هوا، تراکم رطوبت و تشکیل ابرهای توفان‌زا می‌شود.

۳. برخورد توده‌های هوا: در هنگام گذر سامانه‌های فعال جوی، برخورد توده‌های هوا سبب می‌شود که توده‌های هوای سرد نسبی در مجاورت با هوای گرم و مرطوب (مانند جریان‌های ورودی از دریای خزر در شمال یا جریان‌های گرم و مرطوب از جنوب و جنوب غرب از دریای عمان، خلیج فارس، دریای سرخ و مدیترانه) برخورد کنند. این اختلاف دما و رطوبت، انرژی لازم برای تشکیل توفان‌های شدید را تأمین می‌کند.

۴. همچنین تراکم ساخت‌وساز و فعالیت‌های انسانی در تهران، پدیده جزیره گرمایی شهری این فرآیند را تشدید می‌کند. بنابراین ترکیب این عوامل مانند ناپایداری جوی، رطوبت افزایش یافته، تأثیر کوهستان، و فعالیت همرفتی در بهار، مناطق مستعد مانند تهران را برای وقوع توفان‌های تندری فراهم می‌کند. این پدیده‌ها معمولاً کوتاه‌مدت اما شدید هستند و گاهی با بارش‌های تندری، وزش بادهای شدید، و تگرگ همراه می‌شوند.