«باج نیوز»؛ فساد رسانه‌ای پنهان در پس نقاب روزنامه‌نگاری تحقیقی

ایران آنلاین: این پرونده یکی از واضح‌ترین نمونه‌های صنعتی‌شدن فساد رسانه‌ای و شکل‌گیری ساختارهای سازمان‌یافته برای اخاذی از طریق رسانه بود؛ پدیده‌ای که در فضای رسانه‌ای چین به‌تدریج ریشه دوانده و تا پیش از این افشا، اغلب در لفافه و بی‌صدا پیش می‌رفت.

از «نظارت افکار عمومی» تا ابزار اخاذی

در ادبیات سیاسی و رسانه‌ای چین، مفهومی با عنوان «نظارت افکار عمومی» مطرح است که نقشی کلیدی برای رسانه‌ها در افشای فساد، نظارت بر قدرت و محافظت از حقوق شهروندان قائل می‌شود. اما در عمل، بسیاری از رسانه‌ها این ابزار را به اهرمی برای تحت فشار گذاشتن شرکت‌ها و کسب درآمد از طریق باج نیوز تبدیل کرده‌اند.

در نمونه‌ «۲۱cbh.com» تیمی متشکل از روزنامه‌نگاران و مدیران تبلیغات با هماهنگی کامل، از شرکت‌ها می‌خواستند برای جلوگیری از انتشار گزارش‌های منفی، مبلغ مشخصی بپردازند. این پول‌ها اغلب در قالب قراردادهای ظاهراً قانونی ثبت می‌شد و از نظر حسابداری مشکلی نداشت. اما پشت این ظاهر موجه، سازوکاری غیرقانونی و غیر اخلاقی جریان داشت.

چرایی پنهان‌ماندن «باج نیوز»

یکی از عوامل اصلی پنهان ‌ماندن و در عین حال گسترش «باج نیوز»، تمایل شرکت‌ها به سکوت است. شرکت‌هایی که قربانی چنین اخاذی‌هایی می‌شدند، برای جلوگیری از آسیب به برند و اعتبار خود، کمتر حاضر به شکایت رسمی می‌شدند. گاهی نیز مطالب افشاشده درباره‌ این شرکت‌ها تا حدی حقیقت داشت و همین باعث می‌شد آنها به‌جای دفاع حقوقی، به‌دنبال مصالحه مالی باشند. از سوی دیگر، هماهنگی دقیق بین واحدهای مختلف رسانه (تحریریه، تبلیغات، روابط عمومی) باعث می‌شد هیچ ردپای واضحی از اخاذی باقی نماند. خبرنگار ابتدا گزارش انتقادی را تهیه می‌کرد، سپس مدیر تبلیغات به شرکت مورد نظر مراجعه کرده و پیشنهاد «همکاری» می‌داد. این الگوی پیچیده، کشف «باج نیوز» را برای نهادهای نظارتی بسیار دشوار می‌ساخت.

وقتی رسانه، سلاح اجاره‌ای می‌شود

یکی از خطرناک‌ترین جنبه‌های باج نیوز، تبدیل رسانه‌ها به ابزار درگیری میان قدرت‌ها و رقباست. برخی از شرکت‌ها و بازیگران سیاسی، با پرداخت پول به رسانه‌ها، گزارش‌های منفی علیه رقبای خود منتشر می‌کنند. در این ساختار، رسانه نه تنها از رسالت خود دور می‌شود، بلکه خود به یک بازیگر فعال در فساد و تخریب تبدیل می‌گردد.

به تعبیر لیو چانگ، «روزنامه‌نگاری شجاعانه» در برخی رسانه‌ها، بیش از آنکه در خدمت حقیقت باشد، در خدمت منافع پنهانی و بده‌بستان‌های پشت پرده است. روزنامه‌نگاران در این ساختار، به‌جای جستجوی حقیقت، به ابزاری برای فشار، تهدید و معامله تبدیل شده‌اند.

«۲۱cbh.com»؛ صنعتی شدن باج نیوز

طبق گزارش خبرگزاری رسمی شینهوا، باج نیوز در وب سایت خبری «۲۱cbh.com» از سال ۲۰۱۰ آغاز شده بود. این رسانه در ظاهر فعالیتی مستقل و حرفه‌ای داشت، اما در عمل به‌صورت ساختاریافته از شرکت‌ها اخاذی می‌کرد. مسئولان تبلیغات و سردبیران با شناخت دقیق از آسیب‌پذیری شرکت‌ها، فهرست اهداف خود را انتخاب کرده و با روش‌هایی نظام‌مند از آن‌ها پول دریافت می‌کردند.

در طول چند سال، این وب‌سایت به منبعی پایدار از درآمد ناپاک برای گروهی از کارکنان رسانه‌ای تبدیل شد. جالب آنکه، در بسیاری از این موارد، مطالب تهدیدآمیز هیچ‌گاه منتشر نمی‌شدند، زیرا «همکاری مالی» در وقت مناسب حاصل می‌شد.

افول روزنامه‌نگاری تحقیقی؛ از آرمان تا سوداگری

یک دهه پیش، روزنامه‌نگاری تحقیقی در چین دوران طلایی خود را می‌گذراند. برخی رسانه ها، گزارش‌های عمیق و افشاگرانه‌ای از فساد، فجایع صنعتی و مشکلات اجتماعی منتشر می‌کردند. اما امروز، با رشد پدیده‌ «باج نیوز» و رسوایی‌های متعدد رسانه‌ای، این اعتبار تضعیف شده و افکار عمومی دیگر مانند گذشته به رسانه‌ها اعتماد ندارند. این بحران اخلاقی صرفاً ناشی از فساد فردی نیست؛ بلکه ساختارهای مدیریتی رسانه‌ای دچار نقص و انحراف شده‌اند. زمانی‌که مدیران ارشد خود درگیر اخاذی می‌شوند، فرهنگ سازمانی رسانه نیز آلوده می‌شود.

واکنش دولت و ضرورت اصلاح ساختارها

در واکنش به رسوایی «باج نیوز» «۲۱cbh.com»، پلیس از شرکت‌های دیگر دعوت کرد در صورت مواجهه با رفتار مشابه، شکایت رسمی ثبت کنند. این اقدام اگرچه نمادی از اراده دولت برای مبارزه با «باج نیوز» بود، اما کارشناسان معتقدند که بدون اصلاح ساختارهای مالکیت رسانه، قوانین شفاف تبلیغاتی، و استقلال نهادهای نظارتی، چنین اقدامات موقتی نتیجه‌ای پایدار نخواهد داشت:

راهکارهای پیشنهادی:

تفکیک دقیق واحدهای تحریریه از تبلیغات

الزام رسانه‌ها به انتشار عمومی قراردادهای تبلیغاتی

حمایت از روزنامه‌نگاری مستقل و نهادهای نظارتی مردمی

برخورد قانونی و رسانه‌ای با مدیران رسانه‌های فاسد

نتیجه‌گیری: آینده‌ای برای رسانه، بدون باج گیری

پدیده «باج نیوز» چالشی جدی برای اعتبار رسانه‌ها، اعتماد عمومی و دموکراسی اطلاعاتی است. رسانه‌هایی که رسالت اطلاع‌رسانی را با منافع مالی آلوده می‌کنند، نه‌تنها از مأموریت خود فاصله می‌گیرند، بلکه با تضعیف جایگاه اخلاقی روزنامه‌نگاری، راه را برای فساد و سوءاستفاده هموار می‌سازند.

پرونده «۲۱cbh.com» زنگ خطری بود برای صنعت رسانه‌ای چین. اگر این زنگ به ‌موقع شنیده نشود، «باج نیوز» به رویه‌ای نهادینه تبدیل شده و اعتماد عمومی را برای همیشه از رسانه‌ها خواهد گرفت.

[۱] - Liu Chang

[۲] -news extortion

نویسنده: لیو چانگ[۱]

مترجم: مهدی روزدار

منبع:China Media Project