جشن اسطوره ای روس ها

رضا عدالتی‌پور روزنامه نگار،  حال و هوای روسیه و به ویژه مسکو از اواخر آوریل رنگ و بوی گرامیداشت این روز را به خود گرفته بود و سراسر شهر مملو از نمادهای هشتادمین سالگرد پیروزی روسیه در جنگ میهنی بود. نمادهایی مثل مجسمه «مادر میهن فرا می‌خواند» اثر یوگینی ووتچیتچ که در سال ۱۹۶۷ به عنوان یادبودی از نبرد استالینگراد است در شهر ولگوگراد نصب شد. نمادی که به گفته «ولادیمیر ماشکو» هنرمند روس، این مجسمه تمثالی است از مادری که فرزندان خود را به مبارزه با دشمن دعوت می‌کند.
روس‌ها معتقدند این یادبود نماد شکست‌ناپذیری روح مردم این کشور و نشانه‌ای از اتحاد حول مفهوم میهن است. هر کس در مفهوم میهن چیزی مشترک می‌یابد، غرور، خاطره، سپاسگزاری و پیروزی... علاوه بر این روبان سنت جورج که از قرن 18 تاکنون عالی‌ترین نشان نظامی برای روس‌ها و نمادی از شجاعت در انجام عملیات نظامی و رنگ‌های نارنجی و سیاه آن نماد دود و شعله‌های جنگ است، بخش مهمی از این دورهمی تاریخی است. در کنار اینها، مردم گل‌های میخک‌ قرمز را که یادآور احترام به خون 27 میلیون نظامی و غیرنظامی روس است که برای میهن‌شان کشته شدند، در پای هر مجسمه‌ای که نشانی از این سربازان را در خود جای داده، قرار می‌دهند.

80 سال قبل در شامگاه 8 مه 1945 به وقت اروپا و 9 مه به وقت مسکو، وقتی ژنرال ایوان سوسلوپاروف به نمایندگی از فرماندهی ارتش سرخ شوروی در برلین به همراه ژنرال والتر بدل اسمیت فرمانده آمریکایی ارتش متفقین در جنگ جهانی دوم به عنوان نیروهای پیروز در جنگ جهانی دوم، فیلد مارشال ویلهلم کایتل فرمانده قوای آلمان را ملزم به امضای سند تسلیم ارتش آلمان کرد، اصلاً گمان نمی‌کرد که امضای این سند و تثبیت پیروزی روسیه در این جنگ دهه‌ها بعد ستون فقرات هویت ملی روسیه را شکل دهد. جایی که روس‌ها برای سال‌های متمادی با یادآوری و بزرگداشت این روز بهای ارزشمندی را که برای نیل به آزادی و حفظ میهن‌شان پرداخته‌‍‌اند، زنده نگه می‌دارند. آنها این روز را روز پیروزی در جنگ میهنی می‌دانند.

داستان‌هایی که نسل به نسل منتقل شده‌اند
اگرچه مراسم رژه روز پیروزی در 80 سال گذشته در برخی مقاطع زمانی برگزار نشده یا تاریخ آن تغییر کرده است اما به غیر از زمان پاندمی کرونا حدود 3 دهه متمادی است که روس‌ها با حداکثر توان این رویداد میهنی را جشن می‌گیرند.

اهمیت این روز برای آنها به حدی است که مطابق آخرین نظرسنجی‌ها روز 9 مه در نظر مردم روسیه مهم‌ترین جشن این کشور و بالاتر از جشن‌هایی مثل عید پاک است. روز پیروزی از یک رویداد یادبود به مهم‌ترین جشن غیرمذهبی روسیه تبدیل شده است. از سال ۱۹۹۵ که بوریس یلتسین رژه سالانه را احیا کرد و به ویژه پس از ۲۰۰۸ تحت ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین، این روز به نمایش قدرت نظامی و غرور ملی تبدیل شده است.

اگرچه حضور رهبران کشورهایی مثل چین و رؤسای جمهوری از آمریکای لاتین، اروپای شرقی و آفریقایی و آسیایی در کنار نخست وزیران و نمایندگان ویژه و سفرای کشورهای مختلف در این مراسم ارزش‌ پوشش خبری را برای رسانه‌ها دوچندان کرده بود، اما اهمیت بی بدیل این جشن برای روسیه، داستان‌های انسانی است که در این رویداد نهفته است و سبب شده تا این جشن هرساله از سوی مردم روسیه پرشور برگزار شود؛ داستان‌هایی که نسل به نسل منتقل شده‌اند و در پی آن رمان‌ها و خاطرات پس از جنگ، تجربیات کسانی را که اولویت را خاک و میهن‌شان می‌دانستند به رشته تحریر درآورده است.

روایت روس‌ها از نبردهای حماسی در این جنگ - از محاصره سخت لنینگراد تا دفاع جانانه استالینگراد و عملیات کورسک- از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و عمیقاً در حافظه جمعی روس‌ها نقش بسته‌اند. تاجایی که وقتی به چهره مردم حاضر در جشن 9 مه 2025 نگاه می‌کنید، شباهت چشمگیری میان چهره‌های شاد، آوازها، رقص‌ها و تظاهرات خودجوش آنها با تصاویری می‌بینید که روز 9 و 10 مه 1945 از مردم روسیه به ثبت رسیده است.

زمانی که صحبت از 9 مه در بین روس‌ها می‌شود، این پیروزی محدود به فرماندهان و تانک‌ها نیست بلکه اغلب مردم این کشور خود را در آن سهیم می‌دانند و جوان‌تر‌ها با کار داوطلبانه و بزرگ‌ترها با در دست گرفتن تصاویر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود که نقشی در جنگ میهنی روسیه داشتند، با افتخار در این مراسم حضور پیدا می‌کنند.
سخنرانی روز گذشته ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز موید این موضوع بود، او در بخشی از سخنان خود در مراسم 9 مه اعلام کرد «یاد و خاطره قهرمانی نسل فاتحان حفظ خواهد شد و میراث آنها به نسل‌های آینده منتقل می‌شود... وظیفه ما دفاع از شرف رزمندگان و فرماندهان ارتش سرخ و قهرمانی بزرگ نمایندگان اقوام مختلف است که برای همیشه به عنوان سربازان روسی در تاریخ جهان باقی خواهند ماند.»